یووسف ئیسماعیل
لە جیهانی ئەدەبدا، پەیوەندی نێوان نووسەران و پاڵەوانەکانیان هەمیشە بابەتێکی سەرنجڕاکێشی لێکۆڵینەوە بووە. جا چ کارەکتەرە ئەشکەنجەدراوەکانی فرانز کافکا بن یان پاڵەوانە پڕ لە مەتەڵەکانی ئیلێنا فێرانتە، پەیوەندییە ئاڵۆزەکەی نێوان دروستکەر و دروستکراو وایکردووە زانایان لەگەڵ پرسیارەکاندا بجەنگن سەبارەت بە سنووری خەیاڵ و واقیع. ئەم وتارەم بە ناوی 'کافکا و مێلینا' خۆی دەخزێنێتە ناو پەیوەندییە قووڵەکەی نێوان ئەم دوو نووسەرە، کە بەرهەمەکانیان کیشوەر و قۆناغە کاتییە جیاوازەکان دەگرێتەوە، بەڵام پێدەچێت بە تارێکی نەبینراوەوە بەیەکەوە بەسترابنەوە. بە لێکۆڵینەوە لە لێکچوونە بابەتییەکان و ئەو ئامێرە ستایلیستیانەی کە کافکا و فێرانتە بەکاریانهێناوە، ئامانجمان ئەوەیە کە جەوهەری ئەم پەیوەندییە ئەدەبییە ناوازەیە ئاشکرا بکەین و رۆشنایی بخەینە سەر سەمای ئاڵۆزی نێوان نووسەر و پاڵەوان. لە رێگەی ئەم گەڕانەوە، هیوادارم تێگەیشتنێکی قووڵتر لە توانسەکانی ناو بەرهەمەکانیان و ئەو کاریگەرییە هەمیشەییانەی کە لەسەر دیمەنی ئەدەبی بەجێیان هێشتووە، بەدەستبهێنین و لێرەوە ئاشنایی بکەم.
کاریگەری کافکا لەسەر مێلینا:
کاریگەری قووڵی کافکا لەسەر بەرهەمەکانی مێلینا لە رێگەی تەوەری نامۆبوونەوە کە لە نووسینی هەردوو نووسەردا ئامادەیە، ببینرێت. زۆرجار کارەکتەرەکانی مێلینا وەک کافکا خۆیان دەبیننەوە کە گیریان خواردووە لە جیهانێکدا کە بێباکانە و ستەمکارە، ئەمەش وایان لێدەکات هەست بە گۆشەگیری و بێدەسەڵاتی ئەزموون بکەن. لە فیلمی "The Metamorphosis"ی کافکادا، پاڵەوان گریگۆری سامسا رۆژێک لە خەو هەڵدەستێت و دەگۆڕێت بۆ مێروویەکی زەبەلاح، ئەمەش دەبێتە هۆی نامۆبوونی لە خێزانەکەی و کۆمەڵگاکەی. بە هەمان شێوە لە رۆمانی "ماڵی رۆحەکان"ی مێلینادا، کارەکتەری کلارا توانایەکی دەروونی ئەزموون دەکات کە دەبێتە هۆی ئەوەی لەلایەن کەسانی دەوروبەرییەوە بە هەڵە لێی تێبگات و گۆشەگیر بکرێت. هەردوو نووسەر لە رێگەی بەکارهێنانی توخمە سوریالییەکانەوە لە تەوەری نامۆبوون دەکۆڵنەوە و هەستکردن بە ناڕەحەتی و نائارامی دروست دەکەن. مێلینا لە رێگەی پەیوەندی قووڵی لەگەڵ بەرهەمەکانی کافکادا، ئەم بابەتانەی نامۆبوونی بە سەرکەوتوویی وەرگێڕاوە بۆ نووسینی خۆی، رێگەی بە کارەکتەرەکانی داوە کە جیهانە تاریک و نائارامکەرەکانی هاوشێوەی کافکادا بڕۆن.
تەوەری نامۆبوون و دابڕان:
لە بەرهەمەکانی کافکادا جگەلە گەڕان بەدوای تەوەری تووڕەیی وجودیدا، بەرهەمەکانی کافکا بە قووڵی لە تەوەری نامۆبوون و گۆشەگیریدا قووڵ دەبنەوە. بە درێژایی چیرۆکەکانی، زۆرجار کارەکتەرەکان خۆیان لە دۆخی ستەمکارانە و بێمانادا گیریانخواردووە، هەست بە پچڕانی پەیوەندی لەگەڵ جیهانی دەوروبەریان دەکەن. نموونەی بەرچاوی ئەم تەوەرە دەتوانرێت لە فیلمی “مەسخ”دا ببینرێت، کە بەیانییەک گریگۆری سامسا لە خەو هەڵدەستێت و بۆی دەردەکەوێت کە گۆڕاوە بۆ مێروویەکی زەبەلاح. ئەم گۆڕانکارییە فیزیکییە نەک هەر بۆ خودی گریگۆر نامۆیە بەڵکو لە ئەنجامدا دابڕانی لە خێزان و کۆمەڵگاکەیە. جگەلەوەش، تەوەری نامۆبوون زیاتر لە رۆمانی "دادگا"ی کافکادا لێی دەکۆڵرێتەوە، کە پاڵەوانەکە جۆزێف. لەگەڵ تێپەڕبوونی بەناو مەزەندەیەکی یاسایی بێمانا و کەسایەتییە دەسەڵاتدارە بێ روخسارەکاندا، جۆزێف. تادێت لە واقیع نامۆ دەبێت. وێناکردنی لێهاتووانەی کافکا بۆ نامۆبوون و گۆشەگیری، خزمەت بە رۆشنکردنەوەی ئەو هەستە قووڵەی پچڕان دەکات کە لە بارودۆخی مرۆڤی مۆدێرندا هەیە.
رۆڵی ناسنامە لە نووسینی مێلینادا:
ناسنامە رۆڵێکی بەرچاوی هەیە لە نووسینی مێلینادا، بەو پێیەی ئەزموونە کەسییەکانی و پاشخانی کەلتوری کاریگەرییەکی زۆریان لەسەر چیرۆک گێڕانەکەی هەیە. مێلینا لە رێگەی نووسینەکانییەوە ئاڵۆزییەکانی ناسنامەکەی وەک کۆچەرێکی یۆنانی کە لە ئەمریکا دەژی، بەدواداچوون بۆ گرژییەکانی نێوان دوو کەلتوری جیاواز دەکات. گواستنەوەی بۆ ئەمریکا لە تەمەنێکی گەنجیدا ناچاری کرد لەگەڵ تەحەددیاتی ئاسمیلەکردندا بجەنگێت و لە هەمانکاتدا پەیوەندییەکی بەهێز لەگەڵ میراتی یۆنانیدا بپارێزێت. ئەم پێگە ناوازەیە وەک "ئەمریکییەکی هێمادار" لە چیرۆکەکانیدا رەنگ دەداتەوە، کە زۆرجار قووڵ دەبنەوە لە تەوەری ئاوارەبوونی کەلتوری و گەڕان بەدوای هەستکردن بە سەربەخۆییدا. سەرەڕای ئەوەش، ناسنامەی مێلینا وەک ژنێک زیاتر نووسینەکەی ئاگادار دەکاتەوە، چونکە چالاکانە رۆڵ و چاوەڕوانییە جێندەرییە نەریتییەکان دەخاتە بەردەم تەحەدا. زۆرجار کارەکتەرە ژنەکانی ئاڵۆز و فرەڕەهەندن، سەرپێچی لە چەشنە کۆنەپەرستانە ئاساییەکان دەکەن و خەبات و سەرکەوتنەکانی ژنان لە هەردوو کۆمەڵگەی یۆنانی و ئەمریکیدا بەرجەستە دەکەن. بە گشتی گەڕان بەدوای ناسنامەدا لایەنێکی ناوەندی نووسینی مێلینایە، ئەمەش رێگە بە خوێنەران دەدات تێگەیشتنێکی قووڵتر لە تێکەڵبوونی ئاڵۆزی ناسنامەی کەلتوری، نەتەوەیی و جێندەری لە جیهانی مۆدێرن بەدەستبهێنن.
هێما و وێنەسازی لە رۆمانەکانی کافکادا:
هێما و وێنەسازی رۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە رۆمانەکانی کافکادا، هەستێکی سەرلێشێواوی و بێمانایی دەوروژێنێت کە ئاوێنەیەکی ئەو تەوەرە وجودییە گەورەکانە کە لە بەرهەمەکانیدا ئامادەن. بۆ نموونە لە فیلمی "مەسخ"دا، گۆڕینی گریگۆر سامسا بۆ مێروویەکی زەبەلاح، وەک هێمایەک بۆ نامۆبوون و بێمرۆڤکردنی ئەو لە کۆمەڵگایەکدا کە سوود و بەرهەمهێنان لە سەرووی هەموو شتێکەوە بە نرخ دەزانێت. وێنەی مێرووەکان جەخت لەسەر سروشتی گرۆتێسکییبوونی ئەو و مەحاڵبوونی تێکەڵبوونی لەگەڵ پەیکەری کۆمەڵایەتیدا دەکاتەوە. بە هەمان شێوە لە "دادگا"دا، لابیرینتی بێکۆتایی سیستەمی دادگا، دەبێتە هێمایەکی بەهێزی بێمانایی و بێهوودەیی خەباتی یەک مرۆڤ بۆ دادپەروەری و مانا لە جیهانێکی پشێو و ستەمکاردا. کافکا لە رێگەی بەکارهێنانی بەهێزی هێما و وێنەسازییەوە، تەحەدای خوێنەر دەکات بۆ رووبەڕووبوونەوەی لایەنە زۆرجار کابوسییەکانی بارودۆخی مرۆڤ، بانگهێشتی گەڕانێکی قووڵتر لە پرسیارە بوونگەراییەکانی دەوروبەری شوناس و دەسەڵات و سروشتی واقیع دەکات.
کاریگەری شێوازی نووسینی کافکا لەسەر کارەکانی مێلینا:
شێوازی نووسینی جیاوازی کافکا کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر بەرهەمەکانی مێلینا هەبووە، وەک لە تەواوی جەستەی کارەکانیدا دەبینرێت. بەکارهێنانی سوریالیزم و بێمانایی و ناڕوونی، رێگەی خۆشکرد بۆ ئەوەی مێلینا لە نووسینی خۆیدا تاقیکردنەوەی تەکنیکە هاوشێوەکان بکات. توانای کافکا بۆ دروستکردنی هەستێکی نائارامی و نامۆیی لە رێگەی گێڕانەوەکانییەوە لە کارەکانی مێلینادا ئاوێنە دەبینرێت، کە خوێنەرانی بەهێز دەکات بۆ ئەوەی رووبەڕووی ترس و نادڵنیاییەکانی خۆیان ببنەوە. جگە لەوەش، گەڕانی کافکا بۆ دەروونی مرۆڤ و بێمانایی بوون، ئیلهامبەخش بووە بۆ مێلینا کە قووڵبێتەوە بۆ ناو تەوەرە هاوشێوەکان. لە بەرهەمەکانیدا بە بوێرییەوە گۆشە تاریکەکانی مێشکی مرۆڤ ئاشکرا دەکات و کەشێکی سەرلێشێواو و لە هەمانکاتدا سەرنجڕاکێش دروستدەکات. بە گشتی، لە رێگەی وەرگرتنی شێوازی نووسینی کافکاوە، مێلینا توانیویەتی دەنگێکی ئەدەبی ناوازە و دەستگیرکەر دروست بکات کە خوێنەران بە سیفەتە خۆڕاگری و نائارامکەرەکانی سەرقاڵ بکات.
لە کۆتاییدا
بەرهەمەکانی کافکا و مێلینا ئاڵۆزی و ئاڵۆزی پەیوەندییە مرۆییەکان و ئەو ململانێیانەش ئاشکرا دەکەن کە تاک لە گەڕان بەدوای شوناس و مانادا ڕووبەڕوویان دەبێتەوە. نووسینی کافکا زۆرجار قووڵ دەبێتەوە لە تەوەری گۆشەگیری و نامۆبوون و بێمانایی و تێڕوانینێکی تاریک و رەشبینانە بۆ جیهان دەخاتەڕوو. لە لایەکی دیکەوە چیرۆکەکانی مێلینا ئاهەنگ دەگێڕن بۆ جوانی پەیوەندییە مرۆییەکان، ساتەکانی هیوا و خۆشەویستی و خۆڕاگری دەگرن. سەرەڕای جیاوازییان لە شێواز و روانگەدا، هەردوو نووسەر بەدواداچوون بۆ تەوەری گشتگیریبوونی مرۆڤ دەکەن، ئەوەمان بیردەخاتەوە کە هەموومان بەدوای هەستکردن بە سەربەخۆیی و ئامانجدا دەگەڕێین. کافکا و مێلینا لە رێگەی گێڕانەوەی سەرنجڕاکێش و کارەکتەرە بیرکردنەوە ورووژێنەرەکانیانەوە، تەحەدای تێڕوانینە پێشوەختەکانمان دەکەن، هانمان دەدەن بیر لە ژیان و پەیوەندییەکانی خۆمان بکەینەوە. ئەم بەرهەمە ئەدەبییانە وەک بیرخستنەوەیەکی بەهێز کاردەکەن کە لە ناوەڕاستی نادڵنیاییەکانی ژیاندا، لە رێگەی پەیوەندی و تێگەیشتنەوەیە کە دەتوانین دڵنەوایی و مانا بدۆزینەوە.
