مام له‌ شام

عەبدولناسر: هیچ چارەسەرێكی ئامادەمان بۆ دۆزی كورد پێ نییە

09:48 - 2023-06-04
عه‌لی شه‌مدین
443 خوێندراوەتەوە

21

لەیەكەم دیداری نێوانیان لە قاهیرە لە ساڵی 1963دا، عەبدولناسر بە مام جەلال سەرۆكی وەفدی كوردی ئەوكاتی وتبوو: (ئێمەی نەتەوەییەکانی عەرەب، ئێستا چارەسەری حازر و ئامادەمان بۆ مەسەلەی كورد پێ نییە)، ئەو مەسەلەیەش ئاڵنگارییەکی گەورەی لەلای مام جەلال دروستكرد، بەئاگاشی هێنایەوە لەو پرسیارە گەورەیەی هەبوو، كە دەبوو بەرپرسانە وەڵامێكی واقیعی بۆ بدۆزێتەوە، هەروەها ببوو بە خەمێك لەلای کە چۆن بتوانێت ناوەندی عەرەبی لە راست و رەوایی دۆزی كورد ئاگاداربكاتەوە؟ یەكەم تاقیكردنەوەشی لەو رووەوە دیداری یەكەمی بوو لەگەڵ سەرۆك جەمال عەبدولناسردا و توانی سەركەوتووبێت لە دروستکردنی كاریگەری لەسەر هەڵوێستی ئەو سەرۆكە، سەبارەت بە مەسەلەی كورد و بەدەستهێنانی پاڵپشتی عەبدولناسر لەو رووەوە.
 ئەویش لە رێگەی ئەو یادداشتەی پێشكەش بە دانوستانەكانی یەکێتییە سێقۆڵییەکەی كرد كە لە قاهیرە بەڕێوەدەچوو لە 8/4/1963، ئەوەش د. جەمال ئەتاسی لە پێشەكییەكەی بۆ كتێبەكەی مونزیر موسڵیدا جەختی لەسەر دەكاتەوە و دەڵێت: (سەرۆك عەبدولناسر خۆشحاڵ بوو بە ناوەڕۆكی بیرۆكەی ناو یادداشتەكەی جەلال تاڵەبانی، كە بەناوی وەفدی كوردییەوە پێشكەش بە دانوستانەكانی یەكێتی سێقۆڵی كردبوو لە بەهاری 1963دا).

گومانی تێدا نییە ئەو وتارە واقعییەی مام جەلال پێشکەشی دەکرد لەگەڵ هەڵوێستە بابەتی و پەیوەندییە كاریگەرەكانی لەگەڵ عەبدولناسردا، تاڵەبانی كرد بەكەسایەتییەكی دیار لە ناوەندی عەرەبیدا

مەسەلەی كورد لەلای ناوەندی عەرەبی
گومانی تێدا نییە، نەبوونی زانیاری لەناو ناوەندی عەرەبیدا سەبارەت بە مەسەلەی كورد، مەترسی لای عەبدولناسریش دروستكردبوو، ئەمەش لەمپەڕی دەخستە بەردەم ئەو مەسەلەیە و چۆنێتی چارەسەركردنی، هەر ئەم سڵکردنەوەیەش وایكرد رێنماییەكی زێڕین پیشكەش بە مام جەلال بكات، كە تا دواساتەكانی ژیانی كاری پێكرد.
 مام جەلال لەو رووەوە لە كتێبەكەی خۆیدا (كوردستان و بزووتنەوەی نەتەوەیی كورد) دەڵێت: (هەرگیز ئەو رێنماییە پڕبەهایەی سەرۆك عەبدولناسر لەبیر ناكەم كە لە حوزەیرانی 1963دا پێی وتم، كاتێك لە قاهیرە چاوم پێیكەوت، عەبدولناسر رێنمایی كردم کە دوو مەسەلە بۆ میللەتی عەرەب روون بكەمەوە: یەكەم: بزووتنەوەی نەتەوەیی كورد لەگەڵ جیابوونەوە و پارچەپارچەكردنی عیراقدا نییە و ئەوەی ناوێت. دووەم: كورد گەلێكی رەسەنە و هەزاران ساڵە لە وڵاتی خۆیدا كە كوردستانە نیشتەجێیە و گەلێكی نوێ نییە لەسەر ئەو خاكە، ئەمە چ جای ئەوەی دژی عەرەبیش نییە، بەڵكو برای ئەم گەلەیە).

لەبەر درككردنیشی بە گرنگی رێنماییەكەی عەبدولناسر، مام جەلال راستەوخۆ بەرەو بەیروت چوو، لەوێ كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانی لە 8/6/1963 بەست، تێیدا بە وردی باسی لەو دوو خاڵە كرد، وەكو وەڵامێك بۆ تۆمەتەكانی حكومەتی بەغدا، كە ئەوكات بزووتنەوەی نەتەوەیی كوردی وەكو بزووتنەوەیەكی جوداخواز و هاوشێوەی ئیسرائیل وێنا دەكرد.
بەمجۆرە مام جەلال توانی وتارێكی بابەتیانە ئامادەبكات و تێیدا تۆمەتی ئەو لایەنە شۆفینیانە بەدرۆ بخاتەوە دژ بە دۆزی رەوای گەلی كورد و هەوڵی بێوچانیشی دا بۆ پێشكەشكردنی ئەو راستییە سەبارەت بە كورد، بەتایبەتی لە (كۆنگرەی سۆشیالیستیی عەرەبی)دا كە لە جەزائیر بەسترا لە ساڵی 1967دا، كە هەلێكی تر بوو بۆ مام جەلال، كە وەكو تەنها كورد ئامادەی كۆنگرەكە بوو وەكو نوێنەری پارتی دیموكراتی كوردستان، كۆنگرەكەش لەوكاتەدا سەكۆیەكی سیاسیی گرنگ بوو، كە هەموو حزبە شیوعی و سۆشیالیست و بەعسییەكان و دەستەبژێرێکی فراوانی كەسایەتی و سەركردەی ناسراوی ئەوكاتی عەرەب ئامادەی بوون، لەوێدا مام جەلال سێ لێكۆڵینەوەی گرنگی سەبارەت بە سۆشیالیزم و مەسەلەی نەتەوەیی و مەسەلەی كورد لە عیراقدا پێشكەشكرد، مام جەلال سەبارەت بە كۆنگرەكە لە كتێبیێددیداری تەمەندا دەڵێت: (بۆ یەكەمجار بوو باس لە دۆزی كورد و مافی ئۆتۆنۆمی و چارەی خۆنووسین بكرێت لە وڵاتێكی عەرەبی وەكو جەزائیر و لەنێو كۆمەڵێك هێزی سۆشیالیستی عەرەبیدا، كە هەندێكیان حوكمڕان بوون لە وڵاتەكانیان و توانیم لەوێ باس لە مافی چارەی خۆنووسین و ئۆتۆنۆمی وەكو دوو چارەی باش بۆ نەهێشتنی ململانێی نێوان عەرەب و كورد بكەم و باسم لەوەش كرد، بەبێ ئەو دوو خاڵە گرنگە مەسەلە نەتەوەییەكە چارەسەر نابێت).

لێكۆڵینەوەیەكی ئەكادیمی سەبارەت بە كورد و كوردستان
وردە وردە ئەم جۆرە لە وتار لە زیهنی مام جەلال-دا كامڵ بوو، لەناو مێشكیشدا بیرۆكەی بڵاوكردنەوەی لێكۆڵینەوەیەكی ئەكادیمی سەبارەت بە كوردستان و بزووتنەوەی نەتەوەیی كورد چەكەرەی كرد، كە مام جەلال تێیدا هەوڵ بدات مێژووی كوردستان و راستی بوونی گەلی كورد و رەوایی خەباتی بزووتنەوە ئازادیخوازییەكەی ئەم گەلە بە جیهانی عەرەبی بناسێنێت، ئەوەبوو لەساڵی 1970دا لێكۆڵینەوەكەی بە كتێبێك بە ناونیشانی (كردستان والحركة القومیة الكردیة- كوردستان و بزووتنەوەی نەتەوەیی كورد) بڵاوكردەوە، كتێبەكەش بەدەنگەوەچوونێكی كرداری مام جەلال بوو بۆ رێنماییەكەی سەرۆك جەمال عەبدولناسر-ی هاوڕێی، هەروەها وەڵامێكی بابەتیانەش بوو بۆ  مەترسییەكانی سەركردە عەرەبەكان كە ئاگاداری راستی ئەم مەسەلەیە نەبوون، لەم رووەوە مام جەلال لە پێشەكی كتێبەكەیدا دەڵێت: (بۆیە كاتێك لە قاهیرە بووم لەساڵی 1963دا، بڕیارمدا هەوڵی تەواو بدەم، بۆئەوەی ئەو بیرۆكەیەم بخەمەڕوو، لەبەر ئەوە دەستم دایە نووسینی ئەو لێكۆڵینەوەیە، بەڵكو رۆڵ و بەشدارییەكی بچوكم هەبێت لە چەسپاندنی برایەتی و خەباتی نێوان كورد و عەرەب، هەروەها بۆ روونكردنەوەی راستیی خەبات و مەسەلەی كورد بۆ رای گشتی عەرەب، كە پێویستی بە تێگەیشتنی مەسەلەی كورد  هەبوو، هەروەها بۆ دۆزینەوە و جێبەجێكردنی چارەیەكی پێشكەوتو و ئاشتیانە بۆ ئەو مەسەلەیە). 

پەیوەندی لەگەڵ حافز ئەسەد
گومانی تێدا نییە ئەو وتارە واقعییەی مام جەلال و هەڵوێستە بابەتی و پەیوەندییە كاریگەرەكەی لەگەڵ عەبدولناسردا، تاڵەبانی كرد بە كەسایەتیەكی دیار لە ناوەندی عەرەبیدا و كردی بە كەسایەتییەكی جێ گرنگی لای زۆربەی سەركردەكانی عەرەب، لە سەرووی هەموویانەوەی حافز ئەسەدی سەرۆكی سوریا، كە ئەوكات پلەی سەربازی موقەدەم بوو، خۆشحاڵ و سەرسام بوو بە دیداری مام جەلال و عەبدولناسری سەركردەی ئەوكاتی عەرەب، چونكە ئەسەد وەكو سالار ئەوسی لە كتێبەكەی خۆی (جەلال تاڵەبانی: رووداو و هەڵوێست) دەڵێت: ئەسەد ئەو راستییەی سەبارەت بە كەسایەتیی جەلال تاڵەبانی لەكاتی دیداری لە گەڵیدا لە 1970 هەستپێكرد و   هەروەها دركی بە گرنگی ئەو رۆڵە كرد، كە تاڵەبانی دەیتوانی لەنێو ئۆپۆزسیۆنی عیراقدا بیبینێت، ئەسەد هەروەها ئاستی كارایی تاڵەبانی لەسەر نەخشەی سیاسیی ئایندەی عیراق پێشبینی كردبوو، هەرچەند تاڵەبانی ئەوكات نوێنەری هیچ رێكخراوێكی سیاسیی نەدەكرد، بەڵكو تەنها خاوەنی ناو و ناوبانگی سیاسیی و چالاكی سیاسیی خۆی بوو).
لای خۆیەوە مام جەلال توانی زۆر بە وردی واقیعی پەیوەندیی نێوان هەردوو رژێمی سوریا و عیراق بخوێنێتەوە، لە قووڵی جیاوازییەكانی نێوان هەردوو باڵی حزبی بەعس لە هەردوو وڵات بگات، لەبەر ئەوە هەموو هەوڵی خۆی خستبۆوەگەڕ بۆ دروستكردنی پەیوەندییەكی ستراتیژی لەگەڵ حافز ئەسەددا، كە ئەوكات خۆی وەكو سەركردەی بەرەی (بەرگری و بەرەنگاربوونەوە)خستبووەڕوو، هەوڵیشی دەدا بۆشایی مردنی عەبدولناسر پڕبكاتەوە، لەسەر گۆڕەپانی عەرەبی و لەبەرامبەر دوژمنە سەرسەختەكەی (سەدام حسێن)، بێ ئەوەی رەهەندی تایفی و نەتەوەیی حافز ئەسەدیشی لەبیر بچێت، كە وایكردبوو كراوەتر بێت لەچاو بەعسییەكانی تر لە زۆر رووەوە.
 مام جەلال لە كتێبی دیداری تەمەندا دەڵێت: (لەبەر ئەوەی لە تایفەی عەلەوی زوڵملێكراو بوو، ئەوا مێشكی كراوەتر بوو بەراورد بە هاوڕێ بەعسییەكانی تری، ئەگەر ئەویش لەسەر دەسەڵات نەبوایە و دەسەڵات بەدەست عەرەبە شۆڤینیستەكانەوە بوایە، ئەوا بۆ ساتێكیش نەیاندەهێشت هیچ بزووتنەوە یان رێكخراوێك دابمەزرێت كە كار و چالاكی بكات بەناوی كوردەوە).

وتارەکانی نوسەر