دانوستانی نێوان كورد و دیمەشق لێكتێگەیشتنی زۆری هەبووە، بەڵام دوای گفتوگۆی چەند رۆژە ئەنجامی نەبووە و وەفدەكە سوریایان جێهێشت.
لەماوەی چەند هەفتەی رابردوودا وەفدێكی كورد لە دەرەوەی سوریا گەیشتونەتە دیمەشق و لەگەڵ لێپرسراوانی ئەو وڵاتە كۆبوونەتەوە، بەڵام بەبێ رێككەوتنێكی دیاریكراو، یان ئیمزاكردنی لێكتێگەیشتنێك، گفتوگۆكان بەكراوەیی هێڵراوەتەوە و هیچ ئەنجامێك لەوبارەیەوە رانەگەیەنراوە.
رژێمی سوریا نایەوێت دەستورێكی نوێ بنووسرێتەوە كە مافە نەتەوەیی و دیموكراتییەكانی كوردی تێدا جێبكرێتەوە
لێكتێگەیشتن لەسەر چەند پرسێكی تایبەت
لەو دانیشتنانەی دیمەشق لێكتێگەیشتن لەسەر زنجیرەیەك پرسی تایبەتمەند بەخۆبەڕێەبەریی و ئیدارەی ناوچە كوردستانییەكان هەبووە، هەروەك ئەمجارە رژێمی سوریا لە جاران نەرمتر بووە لەگەڵ ئەو خواستانەی كورد هەیبووە، بەڵام گەیشتنە رێككەوتنیان كاتی زۆری پێویستە، چونكە بارودۆخی سوریا گەلێك ئاڵۆز بووە. بەڵكو پێویستە بۆ گەیشتنە رێككەوتنی كورد و سوریا وڵاتانی وەك ئەمریكا و روسیا بەشداریی بكەن. هەروەك هەردوولا هێزیان لەسەر خاكی سوریا هەیە و لە ئەگەری هەر رێككەوتنێك پێویست دەكات گفتوگۆ لەبارەی مانەوەی ئەو هێزانە بكرێت.
لەو دانوستانەی نێوان هەردوولا، هیچ پرۆژەیەكی نوسراو چ لەلایەن كورد، یاخود سوریا نەبووە، بەڵكو هەردوولا گفتوگۆیان لەبارەی شێوەی حوكمڕانی لەدیمەشق و ئەو ناوچانەی ئێستا لەژێر ركێفی (هێزەكانی سوریای دیموكرات)ن كردووە.
كورد داوای خۆبەڕێوبەرێتیەكی تایبەتمەندی كردووە لە سوریا كە شێوەكەی لەهەرێمێكی فیدراڵ دەچێت لەژێر ناوی رێڤەبەری خۆسەر (ئیدارەی زاتی) بە مانەوەی هێزە سەربازیی و ئەمنییەكانی واتە (هێزەكانی سوریای دیموكرات) و هێزەكانی (ئاسایش). هەروەك مافە دیموكراتی و بنەڕەتیەكانی ئەو ناوچانەش پارێزراو بێت كە ئێستا لەژێر ركێفی هێزەكانی سوریای دیموكراتدایە.
هێزەكانی سوریای دیموكرات لەناو سوپای سوریا بێت
لەوبارەیەوە حكومەتی سوریا رەزامەند بووە لەو ناوچانەی كە ئێستا كورد تێیدا حوكمڕان و بەڕێوبەرە، هەڵبژاردن بكرێت و ئەنجومەنە خۆجێیەكان هەڵبژێردرێت. لەو هەڵبژاردنانە، كورد و عەرەب و كەمینەكانی ناوچەكان خۆیان كاندید بكەن و كورد لێپرسراوێتی بەشێك لەیەكە ئیدارییەكانیش وەرگرێت. هەروەك هێزەكانی سوریای دیموكرات و ئاسایشی رۆژئاوا یان باكوری خۆرهەڵاتی سوریا ببنە بەشێك لەسیستمی سەربازیی و ئەمنی سوریا، بەڵام لەشوێنەكانی خۆیان بمێننەوە.
پێناچێت كورد گرفتی هەبێت لەو تێگەیشتنەی كە هێزەكانی سوریای دیموكرات و ئاسایش ببنە بەشێك لە سیستمی سەربازیی و ئەمنی، بەڵام پرسی ژمارەی ئەو هێزانە و فەرماندەیی كردن و مەرجەعی بڕیاردانیان یەكێكە لەو ئاستەنگانەی بەردەم ئەو پرسە.
پێویستە دەستوورێكی نوێ بۆ سوریا بنووسرێتەوە
بۆ كورد لە سوریا، بەر لەهەموو شتێك پێویستدەكات دەستورێكی نوێ بۆ سوریا بنوسرێتەوە و شێوەی بەیەكەوە ژیان و سیستمی حوكمڕانیی و مافەكانی گەلی كورد و سنوری هەرێمەكە یان رێڤەبەرایەتییەكەیان و دەسەڵاتەكانی و پرسی بوونی هێزی سەربازیی و ئەمنیەكانی و هەروەك بوونی ئاڵایەك یان نیشانەیەكی تایبەت بەڕوونی بخرێتەڕوو، بەڵام پێناچێت لەم قۆناغەدا رژێمی سوریا بێتە ژێرباری نوسینەوەی دەستورێكی نوێ یان هەمواركردنی ئەو دەستورەی هەیە بەشێوەیەك رێككەوتنی نێوان كورد و دیمەشقی تێدا جێبكرێتەوە، بەڵكو پێدەچێت رژێمی سوریا بیەوێت لەسەر بنەمای قانونی ژمارە 107ی ساڵی مامەڵە لەگەڵ كورد بكات كە قانونی ئیدارەی خۆجێییە و ساڵی 2011 لەلایەن رژێمی سوریاوە دەركراوە بۆ چارەسەركردنی هەندێك گرفتی ناوخۆ، ئەو قانونە تەنها رێگە دەدات هەڵبژاردنی خۆجێی (محلی) بكرێت و كورد لە رێی هەڵبژارنەوە بەشێك لەپۆستەكانی ئەو ناوچانە وەرگرێت كە ئێستا لەژێر ركێفی خۆیدایە.
بەپێی خوێندنەوەی ئەو گفتوگۆیانە پێناچێت دیمەشق بیەوێت پرسی كورد لە چوارچێوەی دەستورێكی نوێ چارەسەربكات كە دەبێتە بەڵگەنامەیەكی رەسمیی دانپێدانراو لەناوخۆی سوریا و نێودەوڵەتی، بەڵكو دەیەوێت لە چوارچێوەی قانونێك چارەسەری بكات تا هەموو كاتێك بتوانێت بیكێشێتەوە و لێی پاشگەزبێتەوە.
دیمەشق تێگەیشتنێكی دیموكراتیانەی بۆ پرسی كورد نییە
هێشتا لە دیمەشق تێگەیشتنێكی دیموكراتیانە بۆ چارەسەری پرسی كورد لەسوریا نییە، ئەو تێگەیشتنەی هەیە لەژێر هەژموونی بیری نەتەوە پەرەستیدایە و دەرفەتێكی ئەوتۆی تێدا نییە مافە دیموكراتیی و نەتەوەییەكان بۆ كورد فەراهەم بكات. بۆ نمونە لەو دانوستانانە رژێمی سوریا رەزامەند بووە كە زمانی كورد لەخوێندنگا یاخود زانكۆكان بخوێندرێت یان بەكاربهێنرێت، بەڵام رەزامەند نەبوون زمانی كوردی لە پاڵ زمانی عەرەبی ببێتە زمانێكی رەسمیی و لە دامودەزگاكانی دەوڵەت و قانون دانان بەكاربهێنرێت. ئەمەش مانای هێشتا رژێمی سوریا نایەوێت مامەڵە لەگەڵ دۆزی كورد لەسوریا بكات وەك پرسی نەتەوەیەك، بەڵكو دەیەوێت لەچوارچێوەی پرس یان گرفتێكی ناوخۆیی مامەڵەی لەگەڵدا بكات و خۆی دەدزێتەوە لەپرسی داننان بەقەوارەیەكی سیاسی، جوگرافی بۆ كورد لەسوریا.
بوونی هێزی بیانی لەسەر خاكی سوریا
یەكێكی دیكە لەگرفتە سەرەكییەكانی بەردەم گفتوگۆی نێوان كورد و دیمەشق، پرسی بوونی هێزی بیانییە لەسەر خاكی سوریا. بوونی ئەو هێزانە تەنها بوونی هێزی سەربازیی نییە، بەڵكو ئەو هێزانە كاریگەری راستەوخۆیان لەسەر هەموو گۆڕانەكانی ناو ئەو وڵاتە و چارەنوسی ناوچەكە هەیە، بگرە نە كورد بەبێ ئەمریكا و نە سوریا بەبێ روسیا دەتوانن بگەنە رێككەوتن لە بارەی دۆخی سوریا، بۆیە لە بنەڕەتدا گفتوگۆی نێوان كورد و دیمەشق وابەستەو گرێدراوی تێگەیشتنی ئەو دوو هێزە گەورەیە كە لەسەر خاكی سوریا هێزی سەربازیان هەیە.
بەپێی ئەو مەنتیقە، كەوایە تاوەكو ئەمریكا و روسیا لەبارەی چارەسەری گشتگیری ئایندەی سوریا نەگەنە رێككەوتن، مومكین نییە بارودۆخی سوریا هێورببێتەوە. بەڵكو قەدەر و چارەنووسی گەلانی سوریا بەستراوەتەوە بەبەرژەوەندی و رێككەوتنی نێوان ئەمریكا و روسیا. لەو نێوانەشدا ناكرێت كاریگەری توركیا لە سوریا نادیدە بگیرێت، چونكە ناوچەیەكی بەرفراوانی سوریا لەلایەن ئەو وڵاتەوە داگیركراوە، بەڵام ئەگەر روسیا و ئەمریكا بتوانن لەسەر ئایندەی سوریا بگەنە رێككەوتن ئەوا پرسی بوونی هێزی توركیا لەسەر خاكی سوریا چارەسەركردنی زەحمەت نییە.
ئەمریكا هیچ پرۆژەیەكی بۆ كورد نییە
ئەوەی تائێستا زانراوە، ئەمریكا هیچ پرۆژەیەكی بۆ كورد لە سوریا نییە، بگرە تێگەیشتنی ئەمریكا بۆ مافی گەلی كورد لە سوریا هیچ روون نییە. مامەڵەیەكی ئەمنی و سەربازیی لەگەڵ هێزەكانی سوریای دیموكرات دەكات و خۆی لە مامەڵەی سیاسی لەگەڵ رێڤەبەری خۆسەر دەدزێتەوە. روسەكانیش تێگەیشتنیان بۆ چارەسەری پرسی كورد لە سوریا نزیكە لە تێگەیشتنی رژێمی سوریا. دەیانەوێ پشتیوانی سوریا بكەن لە گفتوگۆكان و لەسەر دەستی ئەوان رێككەوتنی نێوان كورد و دیمەشق بكرێت. بۆیە دەبینین لە میدیاكان باسی مافی گەلی كورد و چارەسەری پرسی كورد دەكەن، بەڵام لەگفتوگۆكاندا لەگەڵ رژێمی سوریا، پشتیوانی دیمەشق دەكەن.
بە كورتی گەڕی ئەمجارەی گفتوگۆی نێوان كورد و دیمەشق پێشكەوتنی زیاتری بەخۆیەوە بینیوە، بەڵام چارەسەركردنیشی هاسان نییە. لەلایەك دۆخی سوریا گەلیك ئاڵۆزبووە و دەستوەردانی نێودەوڵەتی و ئیقلیمیی چۆتە قوڵایی ئەو وڵاتە، لەلایەكی دیكە تێگەیشتنی رژێمی سوریا بۆ دۆزی كورد لەو وڵاتە، لەژێر كاریگەری توندی دەمارگیری قەومیی دایە و ئاسان نییە بێنە ژێرباری تێگەیشتنی دیموكراتیانە بۆ چارەسەری ئەو پرسە. دەمێنێتەوە چاوەڕێی گۆڕانی بارودۆخی ناوچەكە بكەین، بەڵكو دەرفەتێك بێتە پێشەوە كەمێك لەو واقعە بگۆڕێت و سەرئەنجام رێككەوتن ئاسانتر بكات.
هێزێكی ئەمریكا رێگری لە هێزێكی روسیا كردووە لە نزیك قامیشلۆ
