فەیسەڵ عەلی*
روسیا دووچاری سزای ئابووری و سیاسی بۆتەوە كە لە سەردەمی نوێدا هیچ دەوڵەتێك بەخۆیەوە نەیبینیووە، بەڵام لە بەرامبەردا روسیا دەستهاتی زیاتری لە نەوت و غازی سروشتی دەستەبەر كردووە و دەكات، هاوكات ئەمریكا و خۆرئاوا بە دەست دەرهاویشتەكانی قەیرانێكی ئابوورییەوە دەناڵێنن كە ئاسایشی وزە و بەرزبوونەوەی نرخ، لە سەرووی هەموویانەوەیە.
هەڵكشانی نرخی وزە و خۆراك
ئەوەی زۆر روونە، ستراتیژییەتی ململانێی خۆرئاوایە لەگەڵ روسیادا، داچۆڕاندنی (استنزاف) روسیایە لە رێگەی قەیرانی ئۆكرانیاوە، لە بەرامبەریشدا ستراتیژییەتی روسیایە لە داچۆڕاندنی خۆرئاوا لە رێگەی دەرهاویشتەكانی جەنگی ئۆكرانیا لەسەر ئابووریی ئەوروپا و ئەمریكا.
بێگومان بەرئەنجام، هەڵكشانی نرخی وزە و خۆراكی بەدوای خۆیدا هێنا، ئەوروپا روبەڕووی ئاڵنگاریی گەورە دەبێتەوە لە دۆسێی ئاسایشی وزەدا، ئەگەر هاتوو ئەڵتەرناتیڤ بۆ غازی سروشتیی روسیا نەبینێتەوە، قەیرانی ئۆكرانیا كە لە شوباتەوە دەستیپێكرد، وەك چاودێرێكی ئەو قەیرانە، دەرهاویشتەكانی لەسەر خۆرئاوا دەبینین و دەبینرێت، ئەڵمانیا بەهۆی غازی سروشتییەوە بە دەست قەیرانی ئابوورییەوە دەناڵێنێت، ئەو قەیرانە بەرۆكی دەوڵەتە گەورە و گرنگەكانی ئەوروپاشی گرتۆتەوە، بۆریس جۆنسۆنی سەرۆك وەزیرانی بەریتانیا و ماریۆ دراگی سەرۆك وەزیرانی ئیتالیا دەستیان لەكار كێشایەوە، ئیمانوئێل ماكرۆن زۆرینەی پەرلەمانیی لەدەستدا، لە ئەمریكاش، جۆ بایدن و حزبی دیموكرات روبەڕووی ئاڵنگاریی هەڵبژاردنی نیوە خولی كۆنگرێس دەبنەوە، هەڵكشانی نرخی وزە و خۆراك، هەڕەشەیەكی گەورەیە لەسەر بەرئەنجامی هەڵبژاردنی كۆنگرێس بەوەی دیموكراتەكان شكست بهێنن. فلادیمێر پوتینی سەرۆكی روسیا چووە تاران تا لەگەڵ ئیبراهیم رەئیسی سەرۆك كۆماری ئێران و ئەردۆگانی سەرۆك كۆماری توركیا كۆبێتەوە.
״هێشتا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بوونی هەیە״
بێگومان ئەو دیدارەی نێوانیان، تەنیا لەسەر دۆسێی سوریا نەبوو، كە هەرسێ لایەن تێڕوانین و بەرژەوەندی و بەرنامەی جیاوازیان بۆی هەیە، روسیا ئەو دیدارە لە بەرژەوەندیی خۆی دژ بە خۆرئاوا بەكاردەهێنێت، وەك ئەوەی پەیامێكی روون بێت بەوەی هێشتا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیە.
توركیا قەیرانی ئۆكرانیا بۆ لێدانی كورد بەكاردەهێنێت، لەلایەكی تریشەوە، فشارەكانی بۆ سەر هەوڵەكانی هەریەك لە فنلەندا و سوید بۆ بوونە ئەندامی (ناتۆ) بەكارهێنا، هەروەها بۆ سەر روسیاش تا لە دژایەتیكردنی كورد پشتیوانیی بكەن.
خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بە قۆناغێكی مێژووییدا تێدەپەڕێت
لەم ماوەیەی دواییدا روسیا كاراتر لە ناوچەی خۆرهەڵات بە دیاركەوت، هەرچەندە سەرقاڵی جەنگی ئۆكرانیاش بوو، چونكە پاشەكشێی ئەمریكا لەم ناوچەیەدا بە دەرفەت زانی، جارێكی تر ئەگەرەكانی ململانێی توندی نێوان مۆسكۆ و واشنتۆن گەرم دەكاتەوە، بەتایبەتی كە روسیا ئارەزووی گێڕانەوەی سوریا بۆ كۆمكاری عەرەبی دەكات، ئەمەش بەرئەنجامی دەرهاویشتەكانی كۆنگرەی (جەدە بۆ ئاسایش و گەشەپێدان)، روسیای پاڵنا تا باسی دۆسێی سوریا بكات، بەوجۆرەی لە بەرژەوەندیی ئەو دەوڵەتە عەرەبییانەیە كە بە تەواویی هاوڕای تێڕوانینەكانی ئەمریكا نین.
پوختەكەی، سزایەكی بێپێشینە بەسەر روسیادا سەپێندراوە و درێژەشی هەیە، هاوارێكی بێپێشینەشی لە ئەوروپا هەڵسانووە، خۆرهەڵاتی ناوەڕاستیش بە قۆناغێكی مێژوویی بێپێشینە لە هاوسەنگیی پەیوەندییەكانی لەگەڵ خۆرهەڵات و خۆرئاوادا تێدەپەڕێت.
* سەرۆكی مونتەدای ئابووریی كوردستان
