عیراق لە رێی گازەوە، كێشەی كارەبا چارەسەر دەکات

ئا: سامان یاروەیس 

لەبەر رۆشنایی دابەزینی رێژەی هاوردەی گازدا وەزارەتی كارەبای عیراق هەوڵ دەدات ئاستی وەبەرهێنان لە گازی ناوخۆدا بەرزبكاتەوە بۆ كارپێكردنی وێستگەكانی كارەبا و پەرەپێدانی جێگرەوەكانی وزە.
شارەزایەكی كەرتی وزە دووپاتیكردەوە، كە پشتبەستن بە سەرچاوە ناوخۆییەكان بەشدارییەكی بەرچاوی دەبێت لە كەمكردنەوەی تەرخانكردنی دارایی ساڵانە بۆ هاوردەكردنی گاز و پڕكردنەوەی پێداویستییەكانی وزەی كارەبای نیشتمانی.
ئەحمەد موسا عەبادی وتەبێژی رەسمی وەزارەتی كارەبا روونیكردووەتەوە: وەزارەتی كارەبا پلانی ستراتیژی و فراوانی داڕشتووە بۆ وەبەرهێنان لە گازی ناوخۆدا و بەكارهێنانی لە بواری بەرهەمهێنانی كارەبادا، ئەمەش بە لەبەرچاوگرتنی دابەزینی بەرچاوی رێژەی گازی هاوردەكراو كە پێشتر پارەیەكی زۆر تەرخان دەكرا بۆ كڕین و هاوردەكردنی لە وڵاتانی دیكە. 
عەبادی ئاماژەی بەوەشكرد، حكومەت بەردەوام هەوڵیداوە بە رێژەیەكی زۆر گازی ناوخۆ بەكاربهێنێت، بۆ ئەوەی كەمتر پشت بە هاوردەكردنی گازی دەرەوە ببەستێت و لەگەڵ ئەوەشدا هەوڵەكان بەردەوامن بۆ دامەزراندنی پلاتفۆرمی تایبەتمەند بۆ هاوردەكردنی گازی سروشتی شل (LNG) لە بەندەرەكانی عیراق، ئەمەش هەنگاوێكی ستراتیژییە و دەبێتە هۆی زیادكردنی دەرچە و رێگاكانی هاوردەكردنی گاز و هەمەچەشنكردنی سەرچاوەكانی وزە بۆ بەرهەمهێنانی كارەبا.
وەزارەتی كارەبای عیراق، سێ پلان بۆ بەهێزكردنی سیستمی كارەبا ئاشكرا دەكات، هاوكات دووپاتی دەكاتەوە كە حكومەت پلانی تایبەت بۆ كەمكردنەوەی پشتبەستن بە گازی هاوردە دەگرێتەبەر.
پێنج ساڵی پێدەچێت
حەمزە جەواهیری شارەزای بواری وزە پێشبینی دەكات پرۆژەكانی پەرەپێدانی كارەبای پلان بۆ داڕێژراوی عیراق لە ماوەی پێنج ساڵی داهاتوودا تەواو بكرێن، جەختیش دەكاتەوە لەسەر جددیبوونی لایەنە پەیوەندیدارەكان  بۆ تێپەڕاندنی ئاستەنگەكانی پێشوو و گەیشتن بە ئاستی خۆبژێوی لە بەرهەمهێنانی كارەبادا.
جەواهیری رایگەیاندووە، ئێستا هەردوو وەزارەتەكانی كارەبا و نەوت كار لەسەر جێبەجێكردنی پرۆژەی ستراتیژی دەكەن كە ئامانجیان كۆنتڕۆڵكردنی  ئەو گازەیە كە لەگەڵ نەوتدا دێتە دەرەوە و دەسووتێت. ئاماژەی بەوەشدا، تەواوبوونی ئەو پرۆژانە تا كۆتایی ساڵی 2028 یان سەرەتای ساڵی 2029، نزیكەی 1600 ملیۆن پێ سێجا ستانداردی گاز لە رۆژێكدا بۆ عیراق دابین دەكات، ئەمەش زیادكردنێكی بەرچاو و چەندایەتییە بۆ سیستمی وزە .
پرۆژەكانی وزەی جێگرەوە
ئەحمەد موسا وتەبێژی وەزارەتی كارەبای عیراق روونیكردەوە، كە وەزارەتەكەیان كاردەكات بۆ پەرەپێدان و چالاككردنی پرۆژەی وزەی جێگرەوە بۆ پێشبینیكردن و ئامادەكاریی بۆ ئەگەری هەر پچڕانێكی دابینكردنی گازی هاوردەكراو لە داهاتوودا.
لەو رووەوە ئاماژەی بە پڕۆژەكانی بواری وزەی خۆر و وێستگەی كارەبای خولی تێكەڵاو و پەیوەندی كارەبایی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ و بەرهەمهێنانی پاشماوە و خاشاك بۆ وزە كرد، هەروەها ئاماژەی بە دروستكردنی وێستگەی پێشكەوتووی كارەبای هەڵمی كرد كە پێشبینی دەكرێت لە ساڵانی داهاتوودا تەواو بكرێت.
وتەبێژەكەی وەزارەتی كارەبای عیراق ئەوەشی وت: پلانی پەرەپێدانی گشتگیر هەیە، لەوانە مۆدێرنكردنـــــی وێستگــــەكانی بــــەرهەمهێنان، تۆڕەكانی گواستنەوە، و سیستمی دابەشكردن، لەگەڵ جەختكردنەوە لەسەر هەماهەنگی یەكگرتووی پلانی سووتەمەنی، بۆ دڵنیابوون لە بەردەوامی دابینكردنی وێستگەكان لە سەرچاوە ناوخۆییەكان یان هاوردەكراوەكانەوە.
عادل سدیق پسپۆڕی كەرتی وزە گەشبینی خۆی دەربڕی سەبارەت بە كاریگەرییە ئابوورییە چاوەڕوانكراوەكانی فراوانكردنی وەبەرهێنانی نیشتمانیی گاز و جەختی لەوە كردەوە، كە پشتبەستن بە سەرچاوە ناوخۆییەكان، تەرخانكردنی دارایی ساڵانە بۆ هاوردەكردنی گاز بە شێوەیەكی بەرچاو كەمدەكاتەوە.
ئەو گرێبەستەی عیراق لە مانگی تشرینی یەكەمی ساڵی رابردوودا لەگەڵ توركمانستان ئیمزای كردبوو، هێشتا نەچووەتە بواری جێبەجێكردنەوە، تا ئێستاش هیچ زانیارییەكی پشتڕاستكراوە و یەكلاكەرەوە نییە سەبارەت بە وادەی پەمپكردنی گاز لەو وڵاتەوە بۆ عیراق، یان ئەو كۆمپانیایەی كە وەك نێوەندگیر كاردەكات، عیراق لای خۆیەوە هەوڵی داوە رێكارە داراییەكان رێكبخات، بە تایبەتی لە بانكی بازرگانی عیراق، بۆ دڵنیابوون لە تەواوكردنی مامەڵەكانی پەیوەست بە دارایی بابەتەكە.
گرێبەستەكەی توركمانستان
زیاد عەلی فازڵ، وەزیری پێشووی كارەبا وتی: گازی توركمانستان لە رێگەی تۆڕی بۆرییەكانی ئێرانەوە دەگوازرێتەوە بۆ عیراق، بەپێی میكانیزمی جێگۆڕین بە هاوكاری كۆمپانیایەكی نێوەندگیر. 
 بە وتەی ئەو وەزیرە، ئەگەر گرێبەستەكە بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، عیراق لە وەرزی زستاندا نزیكەی 10 ملیۆن مەتر سێجا گازی توركمانستان لە رێگەی ئێرانەوە هاوردە دەكات و لە هاوینیشدا 20 ملیۆن مەتر سێجا هاوردە دەكات، بڕیارە لە ساڵانی دواتریشدا دابینكردنی گاز زیاد بكات، بە تایبەتی لەگەڵ زیادبوونی ساڵانەی خواست لەسەر گاز لەم وڵاتەدا.
پیشەسازیی پترۆكیمیایی
ئەو شارەزایە روونیشیكردەوە، بەكارهێنانی گازی ناوخۆ تەنها لە وێستگەكانی بەرهەمهێنانی كارەبادا نییە، بەڵكو پاڵپشتی پیشەسازییەكانی پترۆكیمیایی و بەرهەمهێنانیش دەكات، جگە لە دابینكردنی سیستمی سووتەمەنی بۆ ئەو ئۆتۆمبێلانەی بە گاز كاردەكەن، ئەمەش كارایی بەكاربردن بەرزدەكاتەوە و تێچووی كارپێكردن كەمدەكاتەوە.
سدیق ئاماژەی بەوەدا، كە رەوتێكی جیهانی هەیە بۆ وەبەرهێنان لە گازدا وەك سەرچاوەیەكی ژینگەدۆست و كاڵایەكی ستراتیژی كە كاریگەریی لەسەر كەرتە ئابوورییە جیاوازەكان هەیە، جگە لەوەش تێچووی كەمە بەراورد بە سووتەمەنی بەردینی.
دووپاتیشی كردەوە كە كەرتی كارەبا لە عیراق پێویستی بە بودجەی زیاتر و چاودێریی وردی كۆمپانیاكانی بەرهەمهێنان و دابەشكردن هەیە بۆ دڵنیابوون لە بەردەوامی و كوالێتیی شێوازی كارەكان.
پێویستە كۆسپەكان لاببرێن
عادل سدیق پسپۆڕی كەرتی وزە جەختیشی لە پێویستی بەردەوامی پاڵپشتی لە وەزارەتی نەوت كردەوە، وەك دابینكەری سەرەكیی پێویستییەكانی بەرهەمهێنانی كارەبا، باسی لەوەشكرد: نەبوونی هەماهەنگی لە دابینكردنی تۆرباینەكانی گاز بۆ وێستگەكانی سووتەمەنی و بەردەستنەبوونی گازی ناوخۆیی وایكردووە وێستگەكان بە تەواوی پشت بە گازی هاوردە ببەستن، ئەمەش كاریگەریی لەسەر سەقامگیرییان هەیە.
ئەو پسپۆڕە لە كۆتاییدا جەختی لەوە كردەوە، كە چارەسەركردنی ئەو كێشانە پێویستی بە هاوكاری و هەماهەنگی زیاترە لە نێوان لایەنە پەیوەندیدارەكان، بۆ دڵنیابوون لە بەردەستبوونی گازی ناوخۆیی و چالاككردنی وەبەرهێنان لەو بوارەدا، كە هاوكار دەبێت بۆ بەردەوامبوونی بەرهەمهێنان و باشتركردنی كوالێتی كارەبا بۆ  هاووڵاتییان.