ئایا سۆمەری و بەلوچ و کرواتەکان کوردن؟

دڵشاد تاڵەبانی 

هێشتا قەوارەی سەربەخۆمان نییە، كەچی هەندێك باسی ئەوە دەكەن گوایە سۆمەری، بەلوج، زۆر نەتەوەی تریش كوردن و خاكی كوردستان وا رادەكێشن كە دەگاتە پاكستان و تا قەفقاس دەڕوات، بە ئەرمینیا و تا نزیك دەریای رەش و زۆر جێگەی دیکەش دەڕوات.
كۆمەڵێك نووسەر خەریکی ئەوەن و جەخت لەوە دەكەنەوە گوایە بەڵگەی لەسەرە و سەلمێندراوە. 
ئێمە با جارێ قەوارەیەکی بچووکی سەربەخۆمان هەبێت ئۆقرەی تیا بگرین و دەسەڵاتێكمان هەبێت بتوانێت بیپارێزیت، قەناعەت بە بەشێكی كورد بكەین كە ئەوان بە راستی كوردن،  لە نموونەی لوڕەكان، كوردی خۆراسان، بەشێكی شەبەك و عشائر السبعە، ئەمجا هەڵپەی تر بكەین و مافی نەتەوە و گەلانی تر نەخۆین كە خۆمان هێشتا نەگەیشتووین بە هیچ.

كۆمەڵێك
دەڵێن، سۆمەری كورد بوون،
بەڵام ئەو
سەردەمە
كورد
نەبووە

هەموو ناوچەكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، بە زاگرۆسیشەوە، جێگای گوزەر و نیشتەجێبوونی مرۆڤەكانی دێرینی نیاندەرتاڵ و مرۆڤە ژیرەكان (هۆمۆ سابینیس) بووە كە لە ئەفریقاوە هاتوون و پێیدا گوزەریان كردووە، هیچیشیان ئەوكات كورد نەبوون، پاشان رەگەز و نەتەوەیان لێ پێكهاتووە. 
سەرەتا عەشیرەتی بچووك بوون (هیندۆرۆپی، سامی، رەگەزی زەرد، رەشپێستەكانی نوێ ئەفریقا). 
سەلمێندراوە تا دەوری پێش 9 – 11 هەزار ساڵ خەڵكی ئەوروپاش رەشپێست بوون و پاشماوەكانیان لەگەڵ هێندۆئەوروپییەكان تێكەڵاوبوون.
لە باشووری عیراق سۆمەری هەبوون و لە خوزستان ئوبەیدی كە سۆمەرییەكان زۆر پێشكەوتووبوون و نووسینیشیان لە ناوچەكە داهێنا و بە دەیان هەزار نووسراوی سەر بەرد و گڵیان لێ بەجێماوە. 
شارستانییەتی شەهر سوختە و جیرفت هەبووە كە نازانرێت كێ بوون، دەیان گەلی تری كۆن لە ناوچەكە هەبوون و پاشان خۆیان و ئیمپڕاتۆرییەكانیان، زمان و كەلتوریان لەناوچوو، وەك گەسولی، فینیقی، ئەكەدی كە ئاشووریش بەشێکن لەوان، ئارامییە کان و میتانی و هوری. 
لە زاگرۆسیش گۆتی، لۆلویی، كاسی  و چەندین هۆز و گەلی تر هەبوون، كە بە باپیرانی كورد دادەنرێن و پاشان ئەوان و پاشماوەكانی گەلانی تری زاگرۆس و دەوروبەری لەگەڵ مادەكان تێكەڵبوون، كە پاشان ئاشووریشیان گرت و لەوانە هەموو نەتەوەی كورد، بە زاراوە جیاوازەكانییەوە، هاتەكایەوە. 
كۆمەڵێك دەڵێن، سۆمەری كورد بوون، بەڵام ئەو سەردەمە كورد نەبووە، خۆشیان لەو دەیان هەزار نووسینانەدا ئاماژەیان نەكردووە كە لەگەڵ گۆتی، لۆلۆیی، كاسی، دەوڵەتی زاموا لە زمان و كەلتورەوە لەیەک  نزیك بووبن، بەڵكو بەپێچەوانەوە هەمیشە باسی دوژمنكاری خۆیانیان لەگەڵ ئەوان كردووە. 
گۆتی و گاسیەكانیش بۆ سەدان ساڵ سۆمەر و بابلیشیان داگیركردووە، جگە لە پەیوەندیی پێشتری بازرگانی و كۆمەڵایەتی لەگەڵ یەك. 
زۆر لە زمانەكانی جیهانیش سەدان و بگرە هەزاران وشەی لە زمانی نەتەوەكانی تر تێكەوتووە.
تا سەدەكانی ناوەڕاستیش زۆر لە هۆزەكان و گەلان لە جوڵاندابوون و جێگۆركێیان كردووە لە ئەوروپا تا هەموو ناوچەكانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بە كوردستانیشەوە. بۆیە سروشتییە گەلانی تر لە بەشێك لە دامێنی چیاكانی زاگرۆس نیشتەجێبووبن. 
راگواستنی كوردیش هەبووە لەلایەن سەلجوقی، سەفەوی و پاشتر و لەلایەن عوسمانییشەوە. 
ئازەربایجان تا سەردەمی سەلجوقی كوردنشین بووە، زۆر لە ناوچەكانی ئەسفەهان، شیراز، تا كرمان و بەرەو خۆراسانیش، لەسەردەمی سەفەوی و قاجاریدا گۆڕاوە. 
زۆربەی شام و توركیای ئێستا بیزەنتی تێدابووە، كە بە هاتنی شەپۆلەكانی تورك كشاونەتەوە.
بۆیە كورد لە بنەڕەتدا لە چیاكانی زاگرۆس و دەوروبەری گەشەیكردووە. نە بەلوچ و نە سۆمەریش كوردبوون نە كرواتیش كوردن. 
با ئێمە كەلتور و زمانی خۆمان بپارێزین و هەوڵەكانمان یەكخەین بۆ دروستكردنی قەوارەیەكی راستەقینە. لەو پێناوەدا تواناكانمان لە هەموو بەشەکانی کوردستان کۆبکەینەوە و ناسنامەی نەتەوەییمان بپارێزین و خۆمان لادەین لە دروشمی رادیكاڵیش.