جەمیلە شێخ مەحمود
باسكردن لە گرنگی گەیاندنی هەواڵ بە چەندین وتار كۆتایی نایەت، بەڵام ئەوەی دەمەوێت لێرەدا تیشك بخەمە سەری كورتە باسێكی پەیوەندی نێوان گەیاندنی هەواڵ و بەرپرسیارێتی كۆمەڵایەتی پەیامنێرە، تا چەند بەشێوەیەكی پیشەیی ئەركەكەی خۆی جێبەجێ دەكات هاوكات پابەندە بە ئەخلاقی کاری رۆژنامەگەرییەوە.
تیۆری بەرپرسیارێتی كۆمەڵایەتی بۆ میدیا ئامانجی داانانی پرەنسیپی ئەخلاقییە بۆ رۆژنامەگەری و هاوسەنگی نێوان ئازادی رۆژنامەگەری و بەرپرسیارێتی كۆمەڵایەتی.
تیۆرییه‌كان له‌سه‌ر بابه‌تی په‌یوه‌ندی نێوان تاك و میدیا، جه‌ختیان له‌وه‌كردۆته‌وه دیاریكردنی ئه‌و په‌یوه‌ندییه و ئه‌نجامه‌كانی تاڕاده‌یه‌كی زۆر كاریگه‌ریی له‌سه‌ر تاك هه‌یه به‌هۆی هۆكاره كۆمه‌ڵایه‌تی و ده‌روونییه‌كان. هه‌روه‌ها داڕشتن و به‌كارهێنانی پلانی میدیایی ئاماژه‌یه بۆ كاریگه‌رییه‌كانی میدیا له‌سه‌ر كۆمه‌ڵگە، ده‌توانرێت له‌ڕێی چاودێری راسته‌وخۆی ئاستی مه‌عریفه و ره‌فتاری تاك له‌كاتی به‌ركه‌وتنی به‌رده‌وامی به هۆیه‌كانی راگه‌یاندن درك به‌وه بكرێت و له‌و روانگەیە‌وه به‌ره‌نگاری خراپ به‌كارهێنانی رۆژنامه‌گه‌ری له‌ژێر تیۆری ئازادیدا ببینەوە.
له میانی كاری راگه‌یاندكارانی ویلایه‌ته‌یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا و ئه‌وروپای خۆرئاوا بۆ هه‌ستیاری و بڵاوكردنه‌وه‌ی ورده‌كاری له هه‌واڵی سێكسی و تاواندا، گه‌ڕان به‌دوای سنوورداركردنی ئازادی له‌ژێر سیستمی بنه‌مای ئابووری ئازاد و له‌وێوه مانای ئازادی له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رپرسیارێتی سه‌ریهه‌ڵدا و رێساو یاساگه‌لێك هاته ئاراوه كه رای گشتی ده‌كاته چاودێر به‌سه‌ر ئه‌خلاقی پیشه‌یی رۆژنامه‌گه‌رییه‌وه، به‌وه‌ی ئازادی ماف و ئه‌ركه له هه‌مانكاتدا به‌رپرسیارێتییه و لێره‌وه ده‌بێت میدیا قبوڵی هه‌ندێك ئه‌رك به‌رامبه‌ر به كۆمه‌ڵگە بكات.
له هەرێمی كوردستان به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ئەو رووماڵكردن و گه‌یاندنی هه‌واڵەی له‌ژێر تیۆری ئازادی رۆژنامه‌گه‌ریدا دەکرێت، ده‌شێت بڵێین زۆرجار له به‌رپرسیارێتی كۆمه‌ڵایه‌تی دوور كه‌وتوونه‌ته‌وه، بۆیه لێره‌دا له ئاستی تایبه‌تمه‌ندی بارودۆخی سیاسی و ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی باس له دوو بواری هه‌واڵی رۆژنامه‌گه‌ری كوردی له هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ین:
رووماڵی هه‌واڵی كۆمه‌ڵایه‌تی
پیشاندن و خستنه‌ڕووی ژیانی تایبه‌تی تاك، له‌كاتێكدا ئه‌و كه‌سه نه كه‌سێكی به‌ناوبانگه یان سیاسییه، نه هونه‌رمه‌ندێكه، نه بازرگانێكی گه‌وره‌یه، چونكه ئه‌و كه‌سایه‌تییانه بوونه‌ته كه‌سایه‌تی گشتی و هه‌واڵ و زانیارییه‌كانیان جێی سه‌رنجی وه‌رگرن، به‌ڵام ئه‌و هاووڵاتییه ئاساییانه جێی سه‌رنجن كاتێك به‌زۆر مایك ده‌خه‌نه به‌رده‌می گه‌نجێك یان مناڵێك و پرسیاری تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی ژیانی خۆی لێ ده‌كه‌ن زۆرجار دواتر بۆی بووەته هۆکاری دروستبوونی كێشه‌ی خێزانی، یان جێی تانه‌وته‌شه‌ر له سۆشیال میدیادا. هه‌روه‌ها له‌كاتی پرسه‌كاندا ده‌چنه به‌رده‌میئه‌و كه‌سه‌و به گریانەکەیدا دیارە ئاگای له‌خۆی نییه، وێنه‌ی ده‌گرن و پرسیاری زۆر بێ مانای لێده‌كه‌ن، كاتێك لێی ده‌پرسن (ئه‌و ئازیزه‌ت له ده‌ستداوه هه‌ست به‌چی ده‌كه‌یت؟! ئایا ده‌زانن كێ ئه‌و كه‌سه ئازیزه‌تی كوشتووه؟ چاوه‌ڕێی چی ده‌كه‌ن؟) له‌وكاته‌دا هه‌ندێکجار وێرای ئه‌و بارودۆخه ده‌روونییه ئه‌و كه‌سه به‌و پرسیارانه رەنگە بكه‌وێته هه‌ڕه‌شه و وتنی قسەی نەشیاو، بێگومان وه‌ڵامی ئه‌و پرسیاره بۆ بینه‌ر هیچ زانیارییه‌ك نییه كەجێی سه‌رسوڕمان بێت. یان په‌خشكردنی هه‌واڵێكی ئاسایی به‌شێوازێكی وروژێنه‌ری سێكسی ئه‌وه بۆ كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی شیاو نییە.
رووماڵی هه‌واڵی رووداوی سه‌ربازی
هه‌رێمی كوردستان ناوچه‌یه‌كی نائارامه و له چوارده‌وره‌وه فشاری ئابووری و سیاسی له‌سه‌ره، هه‌واڵ و زانیارییه‌كانی كوردستان بۆ دوژمنانی ئه‌م هه‌رێمه جێی بایه‌خن بۆئه‌وه‌ی ئه‌و كه‌لێنانه بدۆزنه‌وه بۆ له‌ق كردنی پایه‌كانی به‌پێوه مانه‌وه‌ی ئه‌م هه‌رێمه كوردییه تاقانه‌یه له‌سه‌ر ئاستی ناوچه‌كه. ئه‌و دوژمنانه‌ی هه‌رێم وێڕای تێخزاندنی چه‌ندین جۆر جاسوس و خائین و بنكه‌ی سه‌ربازیی له كوردستاندا، هه‌ندێکجار رووماڵكردنی هه‌واڵ له ده‌زگاكانی راگه‌یاندنی هه‌رێمه‌وه ده‌بێته هه‌واڵده‌رێكی به‌خۆڕایی و به‌لاش بۆ ئه‌وان.
شێوازی رووماڵكردنی رووداوه‌كانی كاره تیرۆرستییه‌كه‌ی توركیا بۆ سه‌ر فڕۆكه‌خانه‌ی كشتوكاڵی عه‌ربه‌ت و گرفتی باره‌گاكانی حزبه‌كانی كوردستانی خۆرهه‌ڵات له هه‌رێمی كوردستان كه له لایه‌ن هه‌ندێك ده‌زگای راگه‌یاندنه‌وه رووماڵ كرا، دوور بوون له ئه‌خلاقی کاری رۆژنامه‌نووسییه‌وه و به‌هیچ شێوه‌یه‌ك به‌رپرسیارێتی نیشتمانی تێدا له‌به‌رچاو نه‌گیرا. لێره‌دا نامه‌وێت باس له‌و هه‌واڵه چه‌واشه‌كارییانه بكه‌م هه‌موو بینیمان چۆن به‌دوای ورده‌كارییه‌كانه‌وه بوون و گومانیان ده‌خسته سه‌ر هه‌واڵه راگه‌یه‌نراوه‌كان، ته‌نانه‌ت پرسیاره بێ وه‌ڵامه‌كانیان له پرسیاری ده‌زگایه‌كی هه‌واڵگریی ده‌چوو.
هه‌ربۆیه له‌م بارودۆخه‌دا، گرنگە ستراتیژی میدیایی تایبه‌ت و روون و راگه‌یه‌نراو له‌گه‌ڵ به‌رژه‌وه‌ندی گشتی و ئاسایشی نیشتمانی و ره‌چاوكردنی به‌رپرسیارێتی كۆمه‌ڵایه‌تیدا بگونجێت، پێویسته بۆ رووماڵكردنی هه‌واڵی هێرشه تیرۆرستییه‌كان، هاوكات دابینكردنی گه‌ره‌نتی یاسایی بۆ راگه‌یاندكاران به مه‌به‌ستی به‌ده‌ستهێنانی هاوسه‌نگی له نێوان پاراستنی ئاسایشی نیشتمانی و مافی گشتی بۆ زانینی هه‌واڵ هەبێت ئه‌وه‌ش به دروستكردنی میكانیزم بۆ هه‌ماهه‌نگی نێوان ده‌زگا ئه‌منییه‌كان و میدیا بۆ رووماڵكردنی ئه‌و هێرشه تیرۆرستییانه به‌جۆرێك رووماڵكردنه‌كه، لەنێوان پاراستنی نهێنی زانیارییه ئه‌منییه‌كان و تێركردنی پێویستی رای گشتی بۆ زانیاری و ورده‌كاری رووداوه‌كاندا یه‌كبگرێته‌وه.
لەبەرچاوگرتنی دۆخی هەرێم
له هه‌رێمی كوردستان ئازادی رۆژنامه‌گه‌ریی پیاده ده‌كرێت، به‌ڵام له‌م حاڵه‌تانەدا پێویستە بارودۆخی هەرێمی کوردستان لەبەرچاو بگیرێت:
*كاتێك هه‌واڵه‌كه په‌یوه‌ندی به نهێنی به‌رگری نیشتمانییه‌وه هه‌یه.
*كاتێك هه‌واڵه‌كه به‌ڕوونی كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ئاسایشی هه‌رێم هه‌یه.
*كاتێك هه‌واڵه‌كه په‌یوه‌ندی به‌نهێنی لێكۆڵینه‌وه‌ی دادوه‌رییه‌وه هه‌یه.
*كاتێك هه‌واڵه‌كه كاریگه‌ری له‌سه‌ر په‌یوه‌ندییه سیاسییه‌كانی هه‌رێم له‌گه‌ڵ پارچه‌كانی تری كوردستان و وڵاتانی ناوچه‌كه ده‌بێت.
