محه‌مه‌د كه‌ریم
كه شێته‌كه قسه شێتانه‌كه‌ی ده‌كات، هه‌ردووكیان پێده‌كه‌نن، پیاوه‌كه ده‌ڵێت: "هه‌ڵسه هه‌ڵسه با بڕۆین، ئه‌گینا پۆلیس دێت و ده‌مانگرێت." شێته خێرا هه‌ڵده‌سێت، ژنه‌ش به نیگایه‌كی زۆڵانه‌وه، سه‌یرێكی مێرده‌كه‌ی ده‌كات.
بیست ساڵ زیاتره ژن و مێردن، كه چی ئێستاش نه‌ك هه‌ر یه‌كتریان خۆشده‌وێت، بگره رۆحیان به‌سه‌ر یه‌كدا ده‌رده‌چێت. هه‌ر كامیان په‌تایه‌كی ئاساییش بگرێت ئه‌وی تریان شه‌و هه‌تا به‌یانی به‌دیارییه‌وه ئێشك ده‌گرێت، ده‌یشێلێت و خزمه‌تی ده‌كات. هه‌ر به‌ڕاستی خۆشه‌ویستی نێوان ئه‌م جووته قومرییه وه‌كو په‌رجوو وایه و ره‌نگه زۆر كه‌س هه‌ر باوه‌ڕی پێنه‌كات. به‌تایبه‌تی كاتێك ده‌زانێت وه‌جاخ كوێرن و ژنه ته‌نانه‌ت یه‌ك مناڵی له‌بارچووشی نه‌خسۆته‌وه، كه‌چی نه‌بۆته كێشه و خه‌میان! كه‌واته ده‌بێت رازی خۆشه‌ویستی و به‌خته‌وه‌ریی ئه‌م جووته له‌چیدا بێت؟
پیاوه‌كه له‌وه‌ته‌ی دوو گوێچكه‌ی روواوه كاسبه و ئێستا كه‌بابخانه‌ی خۆی هه‌یه، ئه‌وه‌نده كه‌بابچییه‌كی به‌ناوبانگی شاره‌كه‌یه، هه‌موو كه‌بابخۆره نه‌وسن و به سه‌لیقه‌كان ده‌یناسن و كه‌بابی ده‌ستی ده‌خۆن. ژنه‌ش پانزه‌ساڵ زیاتر مامۆستا ده‌بێت، چه‌ند ساڵێكیشه به‌ڕێوه‌به‌ری قوتابخانه‌یه. ئه‌وه‌ی مایه‌ی سه‌رسوڕمانه ئه‌وه‌یه ئه‌م ژن و مێرده عاشق و رێك و ته‌بایه چۆن یه‌كیان دۆزیوه‌ته‌وه؟ به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ عه‌شق و دڵدارییه‌ك یان خزمایه‌تییه‌كیان له نێواندا هه‌بووبێت. له‌وانه‌یه گرنگترین هۆكاری عه‌شق و ته‌بایی و هۆگرییان بۆ یه‌كتری ئه‌وه بێت هه‌ردووكیان شێتبازن!
پیاوه‌كه، ئێستا ئیتر تێكسمڕاوێكی كامڵی چاو و برۆ قه‌وییه. له‌و رۆژه‌وه كه گه‌نجێكی حه‌ڤده هه‌ژده ساڵان ده‌بێت و شاگردی كه‌بابخانه‌كه‌ی باوكی ده‌بێت، له‌ناو بازاڕ ژنێكی شێت ده‌بینێت، به رووت و قووتی ده‌سوڕێته‌وه، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌م له سه‌رما و هه‌م له چاوی پیاوه چاوباشقاڵه‌كان بیپارێزێت، پاڵتۆ درێژه‌كه‌ی داده‌كه‌نێت و ده‌یدا به شانی ژنه‌دا، ئه‌مما كاتێك ژنه قیژه‌یه‌ك ده‌كات و پاڵتۆكه فڕێده‌دات و قاقای پێكه‌نین له‌و ناوه‌دا به‌رزده‌بێته‌وه. ئه‌م له داخا ده‌ستده‌كات به گریانێكی به‌كوڵ و فرمێسك وه‌كو باران به چاوه كاڵه‌كانیدا دێته‌خوارێ. له‌و رۆژه‌وه سۆز و به‌زه‌یی و خۆشه‌ویستیی بۆ شێتان ده‌جووڵێت و ده‌بێته شێتباز. ئیدی هه‌ر كاتێك دێنه كه‌بابخانه‌كه‌ی باوكی، وه‌كو خه‌ڵكی ئاسایی خواردنیان بۆ داده‌نێ و خزمه‌تیان ده‌كات، به‌وه‌ش ته‌واو ده‌روونی ئارام و ئاسووده ده‌بێت.
ئه‌و نیوه‌ڕۆیه‌ی دوای قڵیشانه‌وه‌ی ناوبازاڕ، قوات خاسه‌كان شێتێكیان لێ ده‌بێت به پێشمه‌رگه و شه‌قام به شه‌قام راوی ده‌نێن، رێك له‌به‌رده‌م كه‌بابخانه‌كه‌ی باوكیدا ته‌قه‌ی لێده‌كه‌ن و ده‌یكوژن، دوایی كه ده‌زانن ته‌نیا شێتێكه هه‌روا له‌وێدا لاشه‌ی بێگیانی به‌جێی ده‌هێڵن. تۆمه‌س یه‌كێكه له‌وانه‌ی ئه‌م چه‌ندان جار خزمه‌تی كردووه، شیوه‌نێكی وای بۆ ده‌كات برای خۆشی بۆی نه‌كات. خه‌می ئه‌م شێته قوربانییه چه‌ند ساڵێك له‌سه‌ر دڵی ده‌بێت و شه‌وان دێته‌وه خه‌ونی. ئیتر سۆز و به‌زه‌یی و خۆشه‌ویستیی بۆ شێتان ده‌بێته چه‌ند ئه‌وه‌نده.
كه ژن ده‌هێنێت و ده‌بێته خاوه‌نی ماڵ و كه‌بابخانه‌ی خۆی، ئیتر رۆژانی هه‌ینی ئیش ناكات، نه‌ك له‌به‌رئه‌وه‌ی بچێت بۆ نوێژی هه‌ینی و گوێ له ئامۆژگاری مه‌لاكان بگرێت، به‌ڵكو بۆ ئه‌وه‌ی به دڵی خۆی خزمه‌تی شێتێك بكات، ئیتر هه‌ر له‌و گوزه‌ره‌ی كه‌بابخانه‌كه‌ی خۆی شێتێك ده‌دۆزێته‌وه، جلوبه‌رگی تازه‌ی بۆ ده‌كڕێت، ئینجا ده‌یباته‌وه بۆ ماڵه‌وه، ده‌یباته حه‌مام پاك ده‌یشوات، پاك سه‌ر و به‌ری بۆ ده‌تاشێت، جلوبه‌رگی تازه‌ی له‌به‌ر ده‌كات، ئینجا له‌گه‌ڵ ژنه‌كه‌ی له‌سه‌ر سفره دایده‌نیشێنێت و هه‌تا تێر ده‌خۆن قسه‌ی خۆش ده‌كه‌ن، هه‌ندێ جار قسه‌ی شێتانه‌شی تێده‌كه‌وێت، به‌ڵام ئه‌مان كاردانه‌وه‌یان هه‌ر پێكه‌نین ده‌بێت. دواییش له‌گه‌ڵ خۆی ده‌یهێنێته‌وه ده‌ره‌وه. ئه‌گه‌ر شێته‌كه ژن یان كچ بێت ئه‌وا ژنه‌كه‌ی ده‌یباته حه‌مام و ده‌یشوات و ده‌یگۆڕێت. ئه‌و هه‌ینیانه‌ی كه ده‌چنه گه‌شت و بن داران یان میوانیان دێت و له خزمه‌تی شێتێك بێبه‌ش ده‌بن، هه‌ردووكیان هه‌ست ده‌كه‌ن شتێكیان ون كردووه.
سه‌ره‌تا ژنه‌كه‌ی ئه‌م ره‌فتاره‌ی ئه‌می له‌لا قورس ده‌بێت، چونكه زیاتری هۆگری مناڵانی قوتابخانه‌كه‌ی ده‌بێت و مناڵ وه‌كو فریشته ته‌ماشا ده‌كات، به‌ڵام ورده ورده نه‌ك هه‌ر له‌گه‌ڵ بابه‌ته‌كه رادێت، بگره عاشقی بابه‌ته‌كه‌ش ده‌بێت و وه‌كو فریشته سه‌یری شێتانیش ده‌كات. ئێستا ئیتر هه‌ردووكیان ئه‌وه‌نده له‌گه‌ڵ ئه‌م كرده‌وه‌یه راهاتوون، بوونه‌ته دایك و باوكێكی میهره‌بان بۆ هه‌موو شێته‌كانی شار. هه‌ردووكیان له‌و مرۆڤه میهره‌بانانه‌ن كه به دڵ سۆز و خۆشه‌ویستی ده‌به‌خشن و چاكه ده‌كه‌ن به‌بێ ئه‌وه‌ی چاوه‌ڕێی هیچ پاداشتێكی ئاسمان و زه‌وی بكه‌ن. به‌بێ ئه‌وه‌ی به هیچ شێوه‌یه‌ك بێز له شێتان لێبكه‌نه‌وه یان لێیان بترسن، به‌وپه‌ڕی میهره‌بانییه‌وه وه‌كو مناڵی خۆیان به سۆز و خۆشه‌ویستییه‌وه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كه‌ن.
ژنه‌كه‌ی، كه چاوڕه‌شێكی گۆشتنی هه‌میشه رووگه‌ش و ده‌م به‌پێكه‌نینه، زۆر حه‌زی له ئه‌رشیف و ئه‌و شتانه‌یه، له ده‌فته‌رێكی دوو سه‌د لاپه‌ڕه‌ییدا ناوی هه‌موو ئه‌و شێتانه تۆمار ده‌كات كه رۆژانی هه‌ینی ده‌چنه ماڵیان و خۆی واته‌نی وه‌كو "مه‌نجه‌ڵی مس سپییان ده‌كه‌نه‌وه و سمارته‌یان ده‌كه‌ن". ئێستا ژماره‌یان به‌م شێته‌ی ئه‌مڕۆوه كه به پۆلیس ده‌یترسێنن، خۆی له سێ سه‌د و چل و حه‌وت شێت ده‌دات. خۆش ئه‌وه‌یه خانمی به‌ڕێوه‌به‌ر جگه‌له ناو و وه‌سفی شێته‌كه هه‌ندێ قسه‌ی حه‌كیمانه‌شیان تۆمار ده‌كات. زۆرجار كه سه‌رسام ده‌بێت به قسه‌ی حه‌كیمانه‌ی شێته‌كه له ژێریدا ده‌نووسێت: "سوكراتیش هه‌روا قسه‌ی كردووه!". قسه‌ی وا له ده‌فته‌ره‌كه‌یدا تۆمار ده‌كات، ته‌نیا له وته‌ی زانایان و فه‌یله‌سوفاندا به‌رچاوی ده‌كه‌وێت. بۆ نموونه: "كه‌س ناتوانێت ئه‌م شاره لغاو بكات، چونكه ئه‌سپی باو بۆرانه". "ئه‌وه‌ی نه‌خواته‌وه نوێژیش بكات هه‌ر كافره"."نیشتمان قه‌ت نابێته سۆزانی ئه‌گه‌ر سیاسییه‌كانی مه‌رد بن". "وه‌كو ئه‌زمڕ سه‌رم به‌رزه، بۆ هیچ ته‌ره‌سێ نه‌وی ناكه‌م-ئه‌وه ئاسمان ئاگاداره، حساب بۆ یه‌كانه‌ی سه‌ر زه‌وی ناكه‌م". "ئازادی و عه‌ره‌قم به شیره‌وه خواردووه، ده‌ستی فیرعه‌ون به گونم"."چه‌ند ساڵه شوانی په‌پووله‌م". "كفن گیرفانی نییه، بێگانه‌په‌رستیش شه‌ره‌ف". "من كاتێ شوو ده‌كه‌م كه باوكم له‌و دنیا بێته‌وه". "من كوڕم نابێت، چونكه ئه‌گه‌ر كوڕم ببێت شه‌هید ده‌بێت"...
ئه‌وه‌ی زیاتر له هه‌موو شتێك مایه‌ی سه‌رسوڕمانه و كه‌س سه‌ری لێ ده‌رناكات. ئه‌وه‌یه پیاوه‌كه زۆرجار شێتی په‌تیاره و په‌ته‌ڕی و ده‌ستوه‌شێن ده‌باته‌وه بۆ ماڵه‌وه، كه‌چی كاتێك تێری ده‌كات و دێته ده‌ره‌وه، ده‌بێت به ماستی مه‌یو و وه‌كو سوكرات قسه‌ی حه‌كیمانه ده‌كات. بۆیه زۆرجار له‌گه‌ڵ ژنه‌كه‌ی و له‌گه‌ڵ هاوڕێكانیشیدا مشتومڕ له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كات، شێتیش زمانی دواندنی خۆی هه‌یه و شێوازی مامه‌ڵه‌ی تایبه‌تی ده‌وێت، ئه‌گه‌ر سه‌برت هه‌بێت و لێی بزانیت، مه‌حاڵه به‌له‌سه بێت و دۆ و دۆشا و تێكه‌ڵ بكات و ده‌ست بوه‌شێنێت.
پێش نیوه‌ڕۆی ئه‌مڕۆ گوزه‌ره‌كه ده‌گه‌ڕێت، شێتی لێ قاتی ده‌بێت، ئه‌ملا ده‌گه‌ڕێت و ئه‌ولا ده‌گه‌ڕێت، خه‌ریكه نائومێد ده‌بێت، ئاخری شێتێك به نه‌ڕه نه‌ڕ دێت، پێش ئه‌وه‌ی خۆی ده‌ركه‌وێت نه‌ڕه‌ی شێر ئاسای خۆی ده‌كات به گوزه‌ره‌كه‌دا. به چڵكنی و سه‌ر و ریش و باڵای ته‌ژه‌یدا، هه‌ست ده‌كات ئاشنا نییه، كه‌چی وه‌كو مامۆستای سێرك هه‌ر زوو قایلی ده‌كات و ده‌یباته‌وه بۆ ماڵه‌وه. وه‌كو ئه‌وانی تر، مامۆستا وته‌نی وه‌كو مه‌نجه‌ڵی مس سپی ده‌كاته‌وه و سمارته‌ی ده‌كات. ئینجا ده‌یهێنێته سه‌ر سفره، كه سه‌یری سه‌ر و سیمای ده‌كات، هه‌ست ده‌كات كه‌سێكی تره، له دڵی خۆیدا ده‌ڵێت: "خودایه چی ده‌بوو ئه‌گه‌ر پیاوه بۆشناخه شێت نه‌بوایه!" وه‌ك ئه‌وه‌ی له ده‌می گورگ به‌ربووبێت نان ده‌خوات، ئه‌وه‌ی باوه‌ڕی پێی نه‌بێت، كه‌وچك و ئه‌و شتانه‌یه، به‌ده‌ست نان ده‌خوات، هه‌ردوو ده‌ستی چه‌ور ده‌بێت، ئه‌وه‌نده به‌په‌له نان ده‌خوات، ده‌ترسن شتێك له بینی بگیرێت و چاوی زه‌رد بێت. خۆشبه‌ختانه به سه‌لامه‌تی ده‌رده‌چێت. قڕقێنه‌یه‌ك لێده‌دات له ماڵه‌كه‌دا ده‌نگ ده‌داته‌وه. سێ دانه چای ره‌شی ده‌كات به‌سه‌ردا، ئاخری ده‌ستێك به ورگه هه‌ڵئاوساوه‌كه‌یدا ده‌هێنێت، به چاوی مشته‌ری سه‌یرێكی مامۆستا ده‌كات، كه ده‌بینێ ئه‌وه‌نده شیرینه له‌گه‌ڵ مانگدا شه‌ڕ ده‌كات. ئینجا سه‌یرێكی پیاوه‌كه ده‌كات، به‌وپه‌ڕی به‌رائه‌ته‌وه، به ده‌نگه گڕه‌كه‌ی ده‌ڵێت: "نانمان خوارد، چامان خوارده‌وه، ئێ چی ماوه؟ ئه‌ی له‌گه‌ڵ براژن نه‌خه‌وین؟" هه‌ردووكیان پێده‌كه‌نن، شێته‌كه‌ش رۆبۆت ئاسا پێده‌كه‌نێت، ژنه‌كه به نیگایه‌كی بیژیانه‌وه سه‌یری مێرده‌كه‌ی ده‌كات. شێته‌كه ده‌ڵێت: "ئه‌ها پێشی خۆشه!" پیاوه‌كه ده‌ڵێت: " هه‌ڵسه هه‌ڵسه با بڕۆین، ئه‌گینا پۆلیس دێت و ده‌مانگرێت." شێته ره‌نگی سپی ده‌بێت، خێرا پێڵاوه‌كانی ده‌كات به‌سه‌ر پێوه، پێكه‌وه ده‌رده‌په‌ڕن.
