لە پەراوێزی کتێبی (ئاگرەکانی رق) دا

گەورەترین مێژوونووسی ئەمەریکی، نەتەوەی کورد ناناسێت

و: پ.ی د. ماجد خلیل



بەشی یەکەم
کتێبی ئاگرەکانی رق، سڕینەوەی نەتەوەیی سەدەی بیستەمی ئەوروپا، کتێبێکی ناوازە و نەستیلەیە، بەشوێن بڕستێکی مرۆڤانەوەیە تا تۆرمەی رق بچنێتەوە، کەچی بۆخۆی خەریکی چاندنی رقە و رازی گەورەترین نەتەوەی بندەستی رۆژگار نادرکێنێت! نۆرمان م. نایمارک، مێژوونووسی مەزنی ئەمریکی ساڵی 1944لە دایک بووە. لە زانکۆی ستانفۆرد بڕوانامەی دکتۆرای بەدەست هێناوە، هاوکات لە سەنتەری توێژینەوەی روسیا لە زانکۆی هارڤارد و دواتر لە زانکۆی بۆستن مامۆستا بووە. ناوبراو خاوەن تیۆری تایبەت بە چەمک و چوارچێوەی جینۆسایدە، پسپۆڕییەکەی و بەرهەمەکانی زیاتر زەمینەیەکن بۆ خستنەڕووی خەسڵەتی توندوتیژی و رق و کینە. لەهەمبەر جینۆسایدی ستالین و سۆڤیەتی پێشوو دیارترین توێژینەوەکانی بڵاوکردوونەتەوە. ئەو بەهێزترین مێژوونووسە کە کۆی مێژوونووسانی روسیای راچڵەکاندووەو رێگەیان بەخۆیان داوە رەخنە لە کۆی بەرهەمەکانی بگرن. لە حەفتا و هەشتاکاندا، جەنگی جینۆساید خزابوویە ناو توێژینەوە زانستییەکانەوە، جەنگە ساردەکە، سیمایەکی گەرمی گەیاندبوویە گەمەی نێوان مێژوونووسان. ئێمە لە کۆی بەرهەمەکانی ئەم نووسەرە، ناکرێت بێ ئاگابین، چون ئەرمەنەکان بەشێکی گەورەی گرەوی بەڵگەکانیان، لە ناساندنی جینۆسایدی نەتەوەکەیان، بە پشتیوانی ئەم مێژوونووسە بردەوە، هەروەکچۆن نەتەوەکانی یوگسلافیاش یادگاریەکی شیرینیان لەگەڵیدا هەیە، تەنانەت تاڕادەیەک تورکەکانیشی پاراستووە. وەلێ دەرهەق بە نەتەوەی کورد، کارێکی ئێجگار نامرۆڤانەی کردووە. کارێک کە بەبێ ئاماژە بە نەتەوەی کورد، وەک بندەستترین نەتەوەی نەزمە جیهانییەکە، وەک چەوساوەترین چارەنووسی نێو گەلانی سەدەی بیستەم، وەک وێرانترین وڵاتێکی رەسەن و ریشەدار، کە لەسەر دەستی داگیرکاریدا دادگای مێژوو لەهەمبەریدا لۆژیکی مردووە. 
بەڵێ ئەم مێژوونووسە زەقترین و زیندووترین مێژوونووسی ئەمریکایە، کە لە ئاست ئەوانی چەوساوەی دەستی سیستەمەکانی ئەوروپای خۆرهەڵات راسانی کردووە، وەلێ لەهەمبەر نەتەوەی کوردا خۆی بواردووە. 

لە کۆی پێنج نموونەی بەرجەستەی جینۆسایددا، جووڵەیەکی نەکردووە، جووڵەیەک کە باس لە بندەستیی کورد بکات

لە کاتێکدا لە کتێبی ئاگرەکانی رق، پاکتاوی نەتەوەیی لە سەدەی بیستەمی ئەوروپادا FIRES OF HATRED ETHNIC CLEANSING IN TWENTIETH-CENTURY EUROPE   باشترین کتێبێکی نووسەرە کە بە بڕوای توێژەر و رەخنەگران، لەژێر لۆژیکی لیبڕالیزمە سەرمایەداریەکەی ئەمریکا هاتووەتە دەر. باشترین کتێبێکە کە مشتی لە مۆدێرنە خۆشکردووەو داویەتە بەر رەخنە، باشترین کتێبە کە کەلتووری کینە و رقی رازاندووەتەوە بە بەڵگەی جوامێرانە و دۆزینەوەی سەرچاوەکانی رق. 
نووسەر دەیەوێت پێمان بڵێ بۆچی نامرۆڤەکان نیازی مرۆڤکوشتنیان هەیە، دەیەوێت نامرۆڤمان پێ بناسێنێ، دەیەوێت پێمان بڵێ بۆچی مێژووی نەتەوەو پێکهاتەکان پلیشاوەیە، بۆچی سڕینەوەی ئەوانی تر، بۆچی رق، تاکەی تاوان و هەڵپە و هەژموونی ناڕەوا. بەڵام زۆر بێباکانە، زۆر بەڕوونی دژی سەرلەبەری ناوەڕۆکی کتێبەکەی خۆی وەستاوەتەوە، ئەو هاتووە بۆ گەڕانەوەی مافی زەوتکراوی نەتەوەکان گڕی خواردووەتەوە، لەم گڕی رقەدا، دەیەوێت رەخنە لەوانە بگرێت کە ئەوانی تر نابینن، ئەوانی تر ناخوێننەوە، مێژووی ئەوانی تر دەشێوێنن. بەڵام لە کۆی پێنج نموونەی بەرجەستەی جینۆسایددا، جووڵەیەکی نەکردووە، جووڵەیەک کە باس لە بندەستی کورد بکات. ئەو هاتووە باسی تاوانەکانی ستالین و هیتلەر و پاڤلیچ دەکات. باس لە پاکتاوی نەتەوەیی ئەوروپا دەکات. باس لەو سیستەمانە دەکات کە کیشوەرەکانی تریان بە ئامانج گرتووە. لە باسی ئەرمەن و تورکدا، لە باسی سایکس- پیکۆدا، لەباسی تێکڕای ستەمکاریەکانی سیستەمی خۆرئاوا لە پشتیوانی ناتۆدا، چون باسی تێکڕای جموجۆڵەکانی ناتۆ و پشتیوانی ئەوروپای کردووە لە دەوڵەت نەتەوەکانی خۆرهەڵات. بەهیچ جۆرێک جێگەی نەتەوەی کوردی نەکردووەتەوە. 
رەنگە پرسیار بکرێت، ئەو باس لە پاکتاوی نەتەوەیی دەکات لە ئەوروپا، کەوایە لەهەمبەر دەیان سەرچاوەی دیکەی ئەوروپییەکان لەبارەی سوچی سەرەکی ئەوروپا لە پاکتاوی نەتەوەیی کورددا چی دەڵێت، لەکاتێکدا بڕیارە کتێبەکەی ئەو رچەشکێنێکی رەخنەیی بێ لە کەلتووری خۆبواردن لە هەر ستەمکارییەک! نایمارک بۆخۆی دەڵێت:(هەمیشە مرۆڤ لەبەردەم مەیدانخوازیی نامرۆڤدایە، ئەدی ئەم ئاستەنگە، ئاتاجی بە چییە، چۆن بتوانین نامرۆڤایەتی رابگرین؟ )
نۆرمان نایمارک وەک دەرچوویەکی زانکۆ لە کۆتایی شەستەکاندا، زۆر بە باشی ئاشنای یوگسلافیای جاران بوو. ئەوکات یوگسلاڤیا تێکەڵەیەک بوو لە سێ ئایینی سەرەکی و چەندین زمان و گروپی نەتەوەیی و ئیتنی جیاوازی لەخۆگرتبوو. هەڵبەتە تێکڕاش لە چوارچێوەی دەوڵەتێکی فیدراڵی و لە ژێر نەزمێکی سۆشیال ناسیۆنالیستیدا، بەڕێبەرایەتی مارشاڵ تیتۆ ئاڕاستەی سیاسەت و فەرهەنگی حوکمڕانی وڵات دەکرا. نایمارک سەبارەت بەو قۆناغە نووسیویەتی:(هەموو ئەو کەسانەی کە لەوێ ناسیمن، بەدڵم بوون). هەروەها نووسیویەتی: (کۆمەڵگەیەکی فرە نەتەوەیی راستەقینە، بە شێوەیەکی تەواو ئاشتیانە پێکەوە گونجاو بوون، وەلێ لە دوای سی ساڵ، ئەو پێکهاتە پتەوە نیشتمانییە، بەهۆی زریانە یەک لە دوای یەکەکانی توندوتیژی تائیفییەوە، پاکتاوێکی رەگەزی رۆحی رۆژگارەکەی سرەواندە سیاسەتێکی زۆر نامرۆڤانەوە.) 
دیارە نایمارک ساڵی 1972 بووە سەرۆکی بەشی مێژوو، پسپۆڕییەکەی لە ئەوروپای خۆرهەڵاتدا بوو. لە درێژەی نووسینەکانیدا پێمان دەڵێت، پاڵنەرەکانی رق و کینە لە کوێوە دەڕژێنە ناو زیهنیەتی زەمینە کۆمەڵایەتییەکەوە. ئەو زۆر بەڕاشکاوی و بە سادەیی ئەوە رووندەکاتەوە کە نەیتوانیوە لەوە تێبگات،  لە یوگۆسلاڤیادا چی روودەدات.