بوودای ناو هەورەبانەكە

محەمەد كوردۆ

رۆمانی (بوودای ناو هەورەبانەكە)، كە رۆمانێكی (203) لاپەڕەیی (جولی ئۆتسوكا)یە و (سەیوان محەمەد) لە ئینگلیزییەوە كردوویەتی بە كوردی و (ناوەندی غەزەلنووس بۆ چاپ و بڵاوكردنەوە) لە ساڵی (2015) چاپی كردووە، بە سەرهاتی كۆمەڵێك خانمی ژاپۆنی دەگێڕێتەوە كە (بە ناوی شووكردنەوە) بە پیاوگەلێك فرۆشراون لە ئەمریكا. ئەو خانمانە كە: (گەنجترینیان دوازدە ساڵانە و هێشتا نەكەوتۆتە سەر خوێن، بە تەمەنترینیشیان سی و حەوت ساڵانە- ل23)، هەندێكیان لەو كچە جوتیارانەن كە: (هەرگیز دوای نۆی شەو بە خەبەر نەبوون-ل22). هەندێكیان: (تازە بۆ یەكەمجار شەمەندەفەریان بینیوە-ل22). ئەو خانمانە بەم شێوەیە سەرەتای نەهامەتییەكانی خۆیان دەگێڕنەوە: (لە سەر كەشتییەكە نەماندەزانی كاتێك بۆ یەكەمجار مێردەكانمان دەبینین، هیچ بیرۆكەیەكمان نییە لەوەی ئەوان كێن. نەماندەزانی كە كۆمەڵێك پیاو بە كڵاوی چنراو و چاكەتی دڕاوی رەشەوە لە سەر شۆستەكە چاوەڕوانمان دەبن و هیچ لێكچوونێكیان نابێت لەگەڵ پیاوە گەنجە قۆزەكانی ناو وێنەكاندا. نەماندەزانی كە ئەو وێنانەی بۆمان نێردرابوون هی بیست ساڵ پێشتر بوون. نەماندەزانی كە ئەو نامانەی بۆمان نووسرابوون لە لایەن كەسانی ترەوە بوو، نەك مێردەكانمان، خەڵكانی پیشەگەر بە خەتی خۆشەوە، كە كاریان ئەوە بووە درۆ بكەن و دڵی خەڵك بە دەست بهێنن-ل37-38)). ئەو خانمانە لە ئەمریكا، هەم خۆیان و هەم منداڵەكانیان و دواتر مێردەكانیشیان، بە تایبەت، پاش دەستپێكردنی جەنگی دووەمی جیهان، زۆرترین نەهامەتی و ماڵوێرانی و مەرگەسات دەبینن. ئەو خانمە ژاپۆنییانە هێشتا بە سەر پشتی كەشتییەوەن بەرەو ئەمریكا: (خەو دەبینن گەڕاونەتەوە بۆ لای ئەو مەزرایانەی برنج، كە زۆر تامەزرۆ بوون لێیان هەڵبێن-ل17). (خەو بە خوشكە گەورە و جوانەكانیانەوە دەبینن كە لەلایەن باوكیانەوە فرۆشراونەتە تیاترۆخانەكان، بۆ ئەوەی نانی ئەوانی تریان پەیدا بكەن. كاتێكیش لە خەو رادەپەڕن هەناسەبڕكێیانە، بۆ ساتێك وا دەزانن خوشكە گەورەكانیانن-ل18). ئەو خانمە ژاپۆنییانە هێشتا بەڕێوەن بەرەو ئەمریكا بە هۆی دڵتێكهەڵهاتن و گێژبوون و جاڕسبوونەوە، ناوی خۆیان بیر دەچێتەوە و بۆ بیرهاتنەوەی، داوای یارمەتی لە یەكتری دەكەن: (جارێكی تر بیرم بخەنەوە من خاتوو كێم؟-ل18). ئەو خانمە ژاپۆنییانە بەرەو كیشوەرێكی نەناسراو دەڕۆن، كە بە پێچەوانەی ئەمانەوە خەڵكی ئەو كیشوەرە: (هیچ ناخۆن جگە لە گۆشت، جەستەشیان بە موو داپۆشراوە- خانمە ژاپۆنییەكان بە زۆری بودایین و گۆشت ناخۆن، موویشیان تەنیا لە شوێنی گونجاوی خۆیدا هەیە-ل20-21). خەڵكی ئەو كیشوەرە نەناسراوە: (زمانەكەیان دە هێندەی زمانی خانمە ژاپۆنییەكان قورسە، ئەوان كتێب لە پشتەوە بۆ پێشەوە دەخوێننەوە و سابونیش لە حەمامدا دادەنێن-ل21). دەتوانم بڵێم: (ئەم رۆمانە لە رووی ناوەڕۆكەوە، بە پلەی یەك رۆمانی (فریودان و فریوخواردن)ی مرۆڤە. رۆمانی (بازرگانیكردنە بە مرۆڤ)ەوە. رۆمانی (چەوساندنەوەی ژن و تێداچوونی كۆرپە و منداڵەكانیان)ە. دواجاریش رۆمانی (جەنگ و ماڵوێرانییەكانی جەنگ)ە. لە رووی تەكنیكیشەوە، بە پلەی یەك رۆمانی (تێكشكاندنی تەكنیكە باوەكانی رۆماننوسین)ە.

ئەم رۆمانە لە پێشانگایەكی فۆتۆگرافی دەچێت، كە تێیدا سەدان وێنەی جۆراوجۆری، سەدان كەس پێشان دراون

پڕ پڕە لە چیرۆك
 ئەم رۆمانە پڕ پڕە لە چیرۆك و زۆربەی چیرۆكەكانیشی لە (رستەگەلی هەواڵئامێزی كورت) پێهێنراون. لێرەدا، بۆ نموونە، كەمتر لە یەك لاپەڕەی رۆمانەكە وەك خۆی دەنووسمەوە: (تۆرا بە نەخۆشییەكی كۆئەندامی زاوزێوە رۆیشت كە لە دواهەمین شەویدا لە هۆتێلی وێڵكەم تووش بووبوو. ساچیكۆ كە رۆیشت راهێنانی لە سەر ABC دەكرد وەك ئەوەی هەر رۆژێكی ئاسایی بێت. فوتایێ‌، كە لە نێوانماندا زۆرترین وشە فێر بووبوو، بەبێ‌ قسەكردن رۆیشت. ئاتسوكۆ بە دڵشكاوی رۆیشت پاش ماڵئاواییكردن لە هەموو دارەكانی ناو رەزەكەی. هەموویانم بە نەمامی ناشتبوون. میۆشی كە رۆیشت تاسەی ئەسپە گەورەكەی دەكرد. ریوو. ساتسویۆ كە رۆیشت بە دوای دراوسێكانیدا دەگەڕا. بۆب و فلۆرێنس ئیڵدریج كە بەڵێنیان دابوو بێن و ماڵئاوایی لێ‌ بكەن. تسوگینۆ بە ویژدانێكی ئاسوودەوە رۆیشت پاش ئەوەی نهێنییەكی كۆن و ناخۆشی بە هاواركردن بۆ ناو بیرێك ئاشكرا كردبوو. دەمی كۆرپەكەم پڕ كرد لە خۆڵەمێش و مرد. كییۆنۆ كە رۆیشت كێڵگەكەی سەر رێی وایت رۆدی بەجێهێشت و دڵنیا بوو بە هۆی تاوانێكەوە سزا دەدرێت كە لە ژیانی رابردوودا ئەنجامی داوە. دەبێت پێم بە جاڵجاڵكەیەكدا نابێت. سێتسوكۆ ماڵەكەی لە گریدڵی بەجێهێشت پاش كوشتنی هەموو مریشكەكانی لە حەوشەی پشتەوەدا-ل166)). رۆمانەكە بە گشتی رۆمانێكی رستەییە، رستەی كورت. ئەوەی (تەیب جەبار) لە شیعردا ناوی ناوە (بژاركردنی گژوگیای زمانەوانی)، (جولی ئۆتسوكا) لەم رۆمانەدا زۆر بە وردی، كردوویەتی. (ئەنوەر مەسیفی) لە (تەیب جەبار) زیاتر رۆیشتبوو، ئەو پێی وابوو زۆر (فرمان و پێشگر و پاشگری زمانەوانی) هەن، لە شیعردا پێویست نین. ئەم نووسەرەش، بەڵام بە مانایەكی تر، وای كردووە: لەسەر هیچ پاڵەوانێك، یان رووداوێك، یان حیكایەتێكی ناو رۆمانەكە، هیچ روونكردنەوەیەكی پێویستی نەداوە. تەنانەت كە مەنەلۆگ، یان دیالۆگێك دێت، دەبێت تۆ خۆت بزانیت هی كێیە؟ نووسەر روونكردنەوە نادات. تەنانەت داشێكیش بۆ دیالۆگەكان دانانێت. ناڵێ‌ كێ‌ وتی و بۆ كێی وت؟ دەشێت بەم جۆرە ویستبێتی جگە لە (بژاركردنی گژوگیای زمانەوانی)، بە خوێنەریش بڵێت مەرگەساتی پاڵەوانەكانی ناو ئەم رۆمانە لە یەك دەچن، ئەوەی گرنگە بینینی دیمەنە گشتییەكەیە. بۆیە ئەو بە تایبەت لە سەر هیچ كەسێك ناوەستێت. بێگومان دەكرا یەكێك لە پاڵەوانەكان ببێت بە رەمزی ئەوانی دی و هەموو رووناكییەكە بخرێتە سەر ئەو كەسە، بەڵام ئەوە نەكراوە. 

با گریمانەیەك بکەم
ئێستا دەمەوێت بۆ روونكردنەوەی زیاتری مەبەستەكەم، گریمانەیەك بكەم، گریمان سبەی نووسەرێكمان ویستی رۆمانێك لە سەر كارەساتی هەڵەبجە بنووسێت، بێگومان لەو كاتەدا ئەوەی زۆر گرنگ بێت هەڵەبجەیە، لە كاتێكی وادا زۆر گرنگ نییە ئەم قوربانییە ناوی چییە؟ یان ئەو قوربانییەی تر كێیە؟ چونكە لەو كاتەدا ئەوەی پێویستە پێشان بدرێت دیمەنی گشتیی كارەساتەكەیە. خۆ راستە لە هەڵەبجەدا (عومەری خاوەر) دەبێت بە رەمز، بەڵام ئەوەش راستە لەگەڵ (بوونیدا بە رەمز) ئیدی لە تاكێك تێدەپەڕێت. دوای ئەوەی دەبێت بە رەمز، ئیتر (عومەری خاوەر) هەر چیرۆكی خۆی ناگێڕێتەوە، ئیتر (ئەو) هەر (عومەری خاوەر) نییە، بەڵكو لەو چركەساتەوە ئیتر (ئەو) چیرۆكی هەموو هەڵەبجە دەگێڕێتەوە، ئیتر (ئەو) دەبێت بە هەڵەبجە. بۆیە وەك چۆن دەكرێت لە رێی (عومەری خاوەر)ەوە باسی هەڵەبجە بكرێت، دەشكرێت (عومەری خاوەر) لەگەڵ قوربانییەكانی دیكەی هەڵەبجەدا تێكەڵ بكرێتەوە. (جولی ئۆتسوكا)، قوربانییەكانی تێكەڵ كردووە. رەنگە بەشێك لە جیاوازی و ناوازەیی رۆمانەكەش لە بنەڕەتدا بۆ ئەم خاڵە بگەڕێتەوە. چونكە وەك چۆن دەربارەی (تاك) وتراوە (هەر لەوە بەرپرس نییە كە دەیكات، لەوەش بەرپرسە كە نایكات). نووسەریش هەر بەوە خۆی لە نووسەرانی تر جیا ناكاتەوە كە دەیكات، بەوەش خۆی جیا دەكاتەوە كە نایكات. بە هەرحاڵ، وتمان ئەم رۆمانە زیاتر رۆمانێكە لەسەر (رستەگەلی كورتی هەواڵئامێز) بونیات نراوە، دەشتوانین بە مانایەكی تر بڵێین ئەم رۆمانە لە پێشانگایەكی فۆتۆگرافی دەچێت، كە تیایدا سەدان وێنەی جۆراوجۆری، سەدان كەس پێشان دراون و زۆر بە كورتی لە خواریانەوە چەند وشەیەك نووسراون كە وێنەكان روون دەكەنەوە. هەروەها دەشتوانین بڵێین ئەم رۆمانە هەم یەكێك لە فرەپاڵەوانترین رۆمانەكانە، هەم رۆمانێكی بێ پاڵەوانە. واتە فرەپاڵەوانە، چونكە بەسەرهاتی سەدان كەس دەگێڕێتەوە. بێ پاڵەوانیشە چونكە جگە لە چەند رستەیەكی كەم، هیچ شتێك لە سەر هیچ پاڵەوانێك ناڵێت. تەنها یەك پاڵەوانیشی تێدا نییە، دوای خوێندنەوەی رۆمانەكە، بە باشی بیناسین. تەنانەت ناوی رۆمانەكەش لە بوودایەكی مسینی بچكۆلانەوە وەرگیراوە كە تەنها لە یەك شوێنی رۆمانەكەدا یەك ئاماژەی كورتی بۆ كراوە: (هاروكۆ كە رۆیشت بوودایەكی دەم بەپێكەنینی بچووكی مسی لە سوچێكی هەورەبانەكەدا بەجێهێشت، كە هەتا ئەمڕۆیش لەوێدا پێدەكەنێت-ل167-168)).