لەمساڵدا، چوونی كۆچبەران بۆ ئەوروپا بە رێژەیەكی بەرچاو كەمیكردووە، لەوبارەیەوە ئاژانسی چاودێریی سنوورەكانی یەكێتیی ئەوروپا فرۆنتێكس بڵاویكردەوە، پێنج مانگی یەكەمی ئەمساڵ 63 هەزار و 700 كۆچبەر چوونەتە ئەوروپا، كە بەراورد بە ساڵی رابردوو رێژەكە سەدا 20 كەمترە.
سیروان بابان راوێژكاری دیپلۆماسی بە كوردستانی نوێ-ی راگەیاند: بەهۆی ئەوەی یاساكانی پەنابەری لە ئەوروپا و لە ئەڵمانیا گۆڕانكارییی زۆری بەسەردا هات و چەند لایەنێك دژ بە پەنابەران كورسییان لە پەرلەمان بەدەستهێنا و چەند رێكکەوتنێك لە نێوان وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپا بەناوی (دبلم 1 و دبلم 2) و چەند رێكکەوتێكی تر هاتەكایەوە، ئەمەش وای لە پەنابەران كرد بەشێوەیەكی قورستر بگەنە ئەوروپا، هەروەها دوای ئەو شەپۆلە پەنابەرەی ساڵی (2015 بۆ ساڵی 2018)، مامەڵەی حكومەت لەگەڵ پەنابەران قورستر بوو و كۆمەڵێك گۆڕانكاریی بەسەرداهات.
وتیشی: هەندێك لایەن لە ناو حزبە توندڕەوەكان لە ئەوروپا بە گشتی و ئەڵمانیا بەتایبەتی پێیانوایە پەنابەران بەڵایەكی خراپیان بەسەر وڵاتەكانیان هێناوە لە رووی دیمۆگرافی و و زمان و كەلتور، لەلایەكی ترەوە ئەو حزبانەی پۆپۆلیست و دژە كەلتوری تر و دژی پەنابەرانن، نایشارنەوە چۆن ئەو بابەتانە بە خەڵكی خۆیان بڵێن، بەتایبەتی ئەو زیانانەی كە بەسەریان هاتووە، پێش هاتنی ئەو پەنابەر و كۆچبەرانە وا نەبوون و زەرەر و زیانیان پێگەیشتووە، هەرچەندە بەپێی یاسای دەربڕینی دژە كۆچبەری لە ئەڵمانیا و بەشێكی ئەوروپا، قەدەغەیە.
ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد: بۆ پەنابەری عیراقی ئەو رێكکەوتنەی حكومەتی عیراق لەگەڵ ئەڵمانیا و بەشێكی ئەوروپا زۆر كاری پێنەكرا، بەڵام لە دوای شەڕی داعش یەكێتیی ئەوروپا فشارێكی زۆر دەخاتەسەر عیراق بۆ ئەوەی ئەو پەنابەرانەی كە كەیسەكانیان یەکلابووەتەوە و قبووڵیان پێنەدراوە وەریان بگرێتەوە، مەرجی ناردنەوەی پەنابەران بۆ وڵاتەكانیان ئەوەیە لەلایەن وڵاتەكانیانەوە وەربگیردرێتەوە، ئەگەر نا ناتوانن كەسێك بكەنە ناو فڕۆكە و بنێردرێتەوە بۆ وڵاتەكانیان، چونكە دەبێت فڕۆكەخانەی ئەو وڵاتە وەریبگرێتەوە، هەر بۆ نموونە ئەو كاتەی لە پەرلەمانی كوردستان پەرلەمانتار بووم، لەگەڵ فڕۆكەخانەی هەولێر و سلێمانی قسەمان كرد بۆ ئەوەی ئەم فڕۆكەخانانە هیچ پەنابەرێكی زۆرەملێ وەرنەگرنەوە و هەر واشیان كرد و تائێستا ئەو بڕیارە هەیە، بەڵام بەداخەوە ئەو پەنابەرانەی بە گشتی لە ئەوروپاوە دەنێردرێنەوە، لە فڕۆكەخانەی بەغدادەوە وەردەگیرێنەوە، كە ئەمەش بە پێی رێكکەوتنێكی ئەوروپا و عیراقە، ئەمەش ئەوە دەردەخات هەر پەنابەرێك دیپۆرتی عیراق دەكرێتەوە لە فڕۆكەخانەی بەغدادەوە دیپۆرتكراوەتەوە و بە رەزامەندیی دەسەڵاتدارانی عیراقە و هەرێمی كوردستان لەو رێكکەوتنەدا بەشدار نییە.
دەشڵێت: بەدڵنیاییەوە بەراورد بە ساڵی رابردوو، هاتنی پەنابەر بۆ ئەوروپا و ئەڵمانیا كەمی كردووە، لەبەر ئەو هەڵسوكەوتەی حكومەتی ئەڵمانیا لەگەڵ پەنابەراندا دەیكات و دەیاننێرێتەوە بۆ وڵاتەكانی خۆیان، ترسی لای پەنابەران دروستكردووە، دۆخی ئابووری ئەو وڵاتانەی ئەوروپاش وەكو پێشوو نییە بەتایبەتی دوای شەڕی ئۆكرانیا و روسیا زۆر شت گۆڕاوە و كاریگەری لەسەر جیهانیش هەبووە، بەشێكی زۆری رێگەكان داخراوە و چەندین ساڵە ئەوروپا هەوڵی ئەوە دەدات كە رێگەی قاچاغ بۆ ئەوروپا بوەستێنێت، بەڵام زۆر سەركەوتوو نەبوون.
هەر لە داتای ئاژانسی چاودێریی سنوورەكانی یەكێتیی ئەوروپا فرۆنتێكس، زۆرینەی ئەو كۆچبەرانەی لەمساڵدا چوونەتە ئەوروپا خەڵكی وڵاتانی ئەفغانستان، بەنگلادیش و مالی بوون.
باس لەوەشكراوە، لە پێنج مانگی یەكەمی ئەمساڵ 25 هەزار و 540 كۆچبەر بە رێگەی نۆكەندی ئینگلیزدا چوونەتە بەریتانیا، ئەم رێژەیەش 17 %ی بەراورد بە ساڵی رابردوو زیادیكردووە.
بەپێی داتاكانی ئاژانسەكە، بەهۆی ئەو رێوشوێنانەی گیراونەتەبەر چوونی كۆچبەران بۆ ئەوروپا ساڵ بە ساڵ كەمتر دەبێت، ساڵی (2024)، 239 هەزار كۆچبەر چووبوونە وڵاتانی ئەوروپا كە ئەم رێژەیەش 38 % لە ساڵی 2023، كەمتربووە.
هەروەها ئاماژەی بەوەش کردووە، چوونی کۆچبەران بە رێگەی رۆژئاوای بەڵکان 56 %، بە رێگەی رۆژئاوای دەریای ناوەڕاست بۆ ئەوروپا 30 % و بە رێگەی رۆژئاوای ئەفریقا 35 % کەمیکردووە.
كوردستانی نوێ – هیوا كازم
