لە هەموو وڵاتانی جیهاندا دەنگی ناڕەزایی و ناڕازیبوون هەوڵێکە بۆ چاکسازیی و گۆڕینی شێوازی نادروستی حکومڕانی، بەدرێژەکێشانی ئەو بارودۆخە نەخوازراوە باری ژیانی خەڵک و داواکارییەکان و کێرڤی ناڕەزاییەکانیش تادێت بەرزتر دەبێتەوە، زۆرینەی ناڕەزاییەکانیش دەرەنجام و نائومێدی خەڵکە بەگوێ نەگرتنی داواکارییەکانیان و پێشێلکردنی مافە مەدەنی و سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانیان لە وڵاتانی جیهاندا.
دەستوەردانی وڵاتانی ئیقلیمی
لە دنیای سەردەمی خێرایی گۆڕانکارییەکان لە جیهاندا، سەرباری ئاڵۆزیی بارودۆخی سیاسی عیراق و وڵاتانی دەوروبەر، لە نموونەی دەستوەردانی وڵاتانی ئیقلیمی لە هاوکاریکردنی گروپ و رێکخراوە جۆراوجۆرەکان بەناوی دژایەتیی ئیسرائیل و دروستبوونی پشێویی لە ناوخۆی سوریا بۆ ماوەی زیاتر لە 11 ساڵ دوای «بەهاری عەرەبی»، هەروەها هێرش و شاڵاوە سەربازییەکانی تورکیا بۆ سەر باشووری کوردستان و رۆژئاوای کوردستان و باکووری سوریا و گرتنەوەی سەرچاوەکانی ئاوی عیراق بە پاساوی گلدانەوەی ئاو و دروستکردنی بەنداوەوە لەلایەن وڵاتانی ئیقلیمییەوە کە لەڕاستیدا بە مەبەستی سیاسی و دروستکردنی گوشارە، ئەمە چ جای سەرهەڵدانی جەنگی ئۆکرانیا و روسیا وەک دوو دەوڵەتی بەرچاو لە جیهاندا و فراوانبوونەوەی بازنەی جەنگەکە بە پشتگیریی و کۆمەکی ئەمریکا و ئەوروپا، هاوکات پێداگریی و توندگیریی روسیا بەرامبەر پشتگیرییەکانی ئەمریکا دژ بە نەیار و ناحەزەکانی روسیا.
لایەکی ترەوە جەنگی ساردی نێوان چین و ئەمریکایە کە سەرباری هێرشەکانی ئەم دواییە نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی جیهادی ئیسلامی، ئەم رووداوانە وایکردووە جیهان بە بارودۆخێکی ئاڵۆز و نائارامدا گوزەر بکات .
ئاڵۆزییەکانی عیراق
لەم نێوەندەدا ناڕەزاییەکانی شەقامی عەرەب و بەتایبەتی ململانێ نێوان ناوماڵی شیعە کە زۆربەی هێز و حزب و لایەنە شیعەکانی عیراقی بەخۆیەوە گیرۆدەکردووە، عیراقی بەگشتی بەرەو مەترسی شەڕی ناخۆ بردووە.
ناڕەزایی سەدرییەکان لە کاتێکدایە رۆڵ و پێگەی سەید موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی سەدر هەژمونێک و رۆڵێکی ئۆپۆزسیۆنی هەیە، دژبە چەند لایەنێک لە حکومەتی ئێستا و رابردووی عیراقی دوای 2003 ئەگەرچی لە زۆربەی قۆناغەکانیدا ئەو رەوتەش بەدەر نەبووە لە جومگەکانی حکومڕانی، ئەم دەنگ و هەژموونە ناڕەزاییەی سەدرییەکان نەک ئێستا بەڵکو لە ساڵانی رابردووشدا هەڵوێست و دەنگی ناڕەزایی هەبووە بەرامبەر سیاسەت و ستراتیژی حکومەت و لایەنەکانی تری دەسەڵات بە شیعە و سوننەوە .
لێرەدا بە گرنگی دەزانم سەرنج بدەینە گوتار و دروشمی خۆپیشاندەرانی شیعەی شەقامی بەغدا لە دەربڕینی سکاڵا و داواکارییەکان لە رووی ناعەدالەتی و گۆڕینی ئەم حکومەتەی ئێستا، بە بەدیلێکی تری حکومەتێک کە خاوەنی سەروەریی خۆی بێت و لە ژێر کاریگەریی وڵاتانی دەوروبەردا نەبێت، حکومەتێک هەڵقوڵاوی هەست و بیر و موعاناتەکانی خەڵک بێت، بەپێی بۆچوونی خۆیان، بەڵام لە رابردوودا سەدرییەکان زیاتر داواکارییەکانیان بۆ چاکسازیی و گۆڕینی ئەو شێوازە بوو بۆ نەهێشتنی گەندەڵی و نایەکسانی و دابینکردنی هەلی کار و خزمەتگوزاریی و ئاوەدانکردنەوە، کە ئەمەیان مافی هەموو کۆمەڵگەیەکە. بەڵام ئەم ناڕەزاییانەی ئێستای شەقامی بەغدا لە رووی ئاکارەوە جیاوازە و رەهەندێکی ناشارستانی پێوە دیارە، لە هەڵکوتانە سەر دامەزراوە باڵاکانی دەوڵەت و حکومەت لە هەمانکاتدا رەهەندێکی دەروونی نائومێدانەی شەقامی عیراق و تاکی عەرەبە بە چارەسەرنەکردن و نەبوونی ئومێدی چاکسازی بە دەسەڵاتدارانی عیراق بەگشتی، سەرباری زاڵبوونی ئەو هەژموونەی هەیەتی، هەوادارانی موقتەدا سەدر وەک کارێزمایەک و فریادڕەسێک لێی دەڕوانن.
چاوەڕوانیی بۆ چاکسازی
هەوادارانی سەدر پێیانوایە سەرکردەکەیان تەنها کارێزما و کەسایەتییەکە کە توانای گۆڕین و چارەسەرکردنی ئەم مۆدێلە لە دەسەڵات و بە دیهێنانی دادپەروەریی و سەربەخۆیی هەبێت، ئەمەش پێویستی بە شرۆڤە و لێکدانەوەی زانستییە نەک دەربڕینی هەست و سۆزی دەروونی، بۆیە پێموایە کاریگەر بوون بە کەسایەتییەک داد و فریادی هیچ کۆمەڵێک نادات، لەبەرئەوە، کێشە و گرفتی وڵاتێک لەوە زیاتر و گەورەترە، بە لایەنێک یان کەسێک چارەسەر بکرێت.
سەبارەت بە ناڕەزایی سەدرییەکان پێموایە، ئەم خۆپیشاندان و ناڕەزاییانە خۆڕسک نین، چونکە دەنگە ناڕەزاییەکان ناتوانن گۆڕانکاری بەدەست بێنن، بە پێچەوانەوە، گۆڕینی سیستم بە سیستمێکی دامەزراوەیی نیشتمانی، کە یەکسانی و ئارامی و دادپەروەری بۆ هاووڵاتیانی عیراق بێنێتە دی، چارەسەری بنەڕەتی کێشەکانی خەڵکی عیراق خەباتێکی دوور و درێژی دەوێت، دوور لە دیدگا و بیری زاڵی ئایینی و مەزهەبی و تایفیی دابڕاو لە دەوروبەرەکەی و هەمەڕەنگیی پێکهاتەکانی گەلی عیراق.
بارودۆخی ناو ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق
