نەتەوە یەكگرتووەكان 11/7ی هەموو ساڵێكی وەك رۆژی جیهانیی دانیشتوان دەستنیشانكردووە و لەم رۆژەدا چەندین چالاكی و رێنمایی تایبەت بە دانیشتوان بڵاودەكاتەوە، بەوپێیەیی مرۆڤەکانی سەر زەوی بە بەهاترین سەرمایەن و پێویستە بە باشترین شێوە بپارێزرێن.
ئەو مەترسییانەی كە دووچاری دانیشتوان دەبێتەوە، كەمبكرێنەوە و لەڕێگەی رێنمایی رۆشنبیری و كۆمەڵایەتی و تەندروستییەوە لەو مەترسیانە ئاگادار بكرێنەوە.
دیاریکردنی ئەم رۆژە، دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی 1987 کە دانیشتوانی جیهان گەیشتە (پێنج ملیاركەس)، لەبەرئەوە نەتەوە یەكگرتووەكان ئەو بەروارەیان دەستنیشانكرد و لە ساڵی 1989 شەوە سندوقی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ پەرەپێدان بایەخێكی تایبەتی بەم رۆژە داوە و چالاكییەكانی چڕكردۆتەوە.
بۆچی بایەخ بەم رۆژە دەدرێت؟
لەساڵی 1989وە پێشبینی و ئاماژەكان ئەوەیان دەردەخست کە ژمارەی دانیشتوانی جیهان بەخێراییەكی چاوەڕواننەكراو زیاد دەكات، ئەمەش پەیوەستە بە دوو فاكتەری سەرەكییەوە، یەكەمیان رێژەی سامانە سروشتییەكانە لەجیهاندا و سنوورداریی ئەم سامانەیە لە سروشتدا، دووەمیش ئەو زیاد بوونەیە كە لە ژمارەی دانیشتواندا روودەدات لەو وڵاتانەی كە دۆخی بژێوی و ئابووری و كۆمەڵایەتییان لە ئاستێكی نزم و مەترسیداردایە، لەبەرئەوە نەتەوە یەكگرتووەكان بەبەردەوامی رێنمایی پەیوەست بە چۆنێتی رێكخستنی خێزان و وەچەخستنەوە و تەندروستی دایكان و منداڵان و یەكسانیی نێوان هەردوو رەگەز بڵاودەكاتەوە .
پەیامی نەتەوە یەكگرتووەكان، بۆ ئەمساڵ، بریتییە لە (رەخساندنی دۆخێكی گونجاو بۆ لاوان، بەمەبەستی بنیادنانی خێزان لە جیهانێكدا كە داد و هیوای تێدا باڵادەست بێت)، مرۆڤایەتی لە سایەی پەرەپێدانی بەردەوامدا بتوانێت چارەسەری كێشەكانی دانیشتوان بكات و مافەكانی لاوان لە خوێندن و تەندروستی و یەكسانی رەگەزەوە دەستەبەر بكات، بەوپێیەی ئێستا زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان مەترسیی لەسەر مرۆڤایەتی هەیە، بەتایبەتیش لە وڵاتانی گەشەسەندوو.
ژمارەی دانیشتوان لە جیهاندا
ئێستا ژمارەی دانیشتوانی جیهان دەگاتە نزیكەی (8,2) ملیار كەس، لەو ژمارەیە نزیكەی (266.٪50)ی نێرە و (734 .49 %) یشی مێینەیە.
ئەوەی جێگەی مەترسییە، بەشی زۆری ژمارەی دانیشتوانی جیهان دەكەونە وڵاتانی گەشە سەندوەوە، بڕوانە خشتەی ژمارە (یەک)، دەردەكەوێت كە وڵاتانی (ئاسیا و ئەفەریقا و ئەمەریكای باشوور) كە زۆربەیان گەشەسەندوون و زۆرینەی دانیشتوان پێكدەهێنن و بە رێژەیەكی بەرز ساڵانە گەشە دەكەن و ژمارەیان زیاد دەبێت، بۆیە زیاتر رێنمایی و بانگەوازەكانی رۆژی جیهانی دانیشتوان، ئاڕاستەی ئەوان دەکرێت كە لە ٪83 كۆی دانیشتوان پێكدەهێنن.
لەكاتێكدا وڵاتانی (ئەمەریكای باكوور و ئەوروپا و ئۆقیانوسیا) تەنیا لە ٪17 دانیشتوانی جیهان پێكدەهێنن. پێشبینی بۆ ژمارەی دانیشتوان:
وەك ئاماژەمان پێكرد ئێستا لە ناوەڕاستی ساڵی 2025 داین و ژمارەی دانیشتوان گەیشتۆتە (8,2)ملیاركەس، بەگوێرەی پێشبینییەكان چاوەڕوان دەكرێت كە دانیشتوانی جیهان تا نۆ ساڵی دیكە بگاتە ئەو ژمارانەی كە لە خشتەی ژمارە (2)دا ئاماژەی پێدراوە، لە ساڵی 2023 دا.
خشتەی ژمارە (یەک)
ژمارە و رێژەی دانیشتوانی جیهان بە گوێرەی كیشوەرەكان لە ساڵی 2025 دا
خشته‌ی ژماره(دوو)
پێشبینی ژماره‌ی دانیشتوانی جیهان له ماوه‌ی 2025 -- 2034 ژماره‌ی دانیشتوانی جیهان.
خشتەی ژمارە (سێ) 10 وڵاتی پێشەنگ لە ژمارەی دانیشتوان ساڵی 2025
ژمارەی دانیشتوانی دە وڵاتی پێشەنگ:
لەساڵی 2025دا ژمارەی دانیشتوانی 10 وڵاتی پێشەنگ ئەوەمان بۆ دەردەخات، كە وڵاتانی گەشەندوو و پێشەنگی وڵاتانن لەڕووی زۆری ژمارەی دانیشتوانەوە، وەك لە خشتەی ژمارە (سێ) بەدەردەكەوێت، بەوەش پێشبینی ئەوەدەكرێت پرۆسەی زیادبوونی دانیشتوان بەردەوامبێت، لەبەرئەوە رێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان لە ڕێگەی دەزگای پەیوەست بە دانیشتوانەوە، بەردەوامە لە جەختكردنەوە لەسەر تەندروستی و رێكخستنی خێزان و پەرەپێدانی بەردەوام، بەمەبەستی دەستەبەركردنی ژینگەیەكی گونجاو بۆ سەرجەم مرۆڤایەتی.
