شیعری: خاتوو «ئیدت ستوێل»
وەرگێڕان و ئامادەسازی لە ئینگلیزییەوە: شێرزاد حەسەن
ئەمێستاش باران دەبارێ..
تاریك چون جیهانی ئینسان..
ڕەش وەك – ونبوون- ی هەموومان
كوێر هەروەك هەزار و نۆ سەد و چل بزماری..
داكوتراوی سەر "خاچ"ەكەمان..!
*
ئەمێستاش باران دەبارێ
لێزمەکەی.. هەر لە ترپەی دڵ دەچێ..
ترپە ترپێك..
لەگەڵ زرمەی چەكوشی –گۆڕەپانی گۆزەگەری- بگۆڕێ..!
خرمە و لێزمەی..
لە تەپە و زرمەی پێ پیسەكان دەچێت
كە بەسەر مەزاری پیرۆزی –ئەو-دا ڕاببورێت:
ئەمێستاش باران..
بەسەر كێڵگەی خوێندا.. دەبارێ
بەسەر ئەو كێڵگەی كەمترین ئومێدی تێدا دەڕوێ
هۆشی مرۆڤیش: دەبێتە خۆراكی چاوبرسییەتی
خۆراكی كرمەكەی تەوێڵی (قابیل)
*
ئەمێستاش باران دەبارێ..
دەبارێتە بەرپێی ئەو مرۆڤە برسییەی
کە بەو خاچەوە داكوتراوە
ئەو 'مەسیح'ەی هەموو ڕۆژێك.. هەموو شەوێك
لە پێناو بەخشندەیی ئێمەدا لە خاچ دەدرێ
بۆ بەخشندەیی هەژار و دەوڵەمەندان2
خۆ لەبەر لێزمەی بارانیشدا..
زێڕ و برین، چون یەك، وان..!
*
ئەمێستاش باران دەبارێ و
لە كەلەكەی مرۆڤێكی برسی و بریندار..
خوێن دادەچۆڕێت
ئەو مرۆڤەی کە دەنێو دڵی خۆیدا برینەكانمان هەڵدەگرێت
برینی ئەو 'نوور'ەی كە مرد
دوا تروسكەی كزۆڵە..
لە دڵێكی خۆكوژ.. برینی تاریكییەكی غەمهێن..
تاریكییەكی بێ بەخشش
برینەكانی ورچێكی ئازارچەشتوو و کوشندە
ورچێكی نابینا و كوێر و دەم بە هاوار ..
کە خاوەنەكانی بێ مروەتانە بكەونە گیانی
لە هەموو لایەكەوەش داركاری بكەن..
جەستەی بەستراوی هەلاهەلا بكەن
یانژی وەک ئەوە وابێت کە رۆندک و فرمێسكەكانی..
چەند كەروێشكێكی ڕاوكراو بووبن..!
*
ئەمێستاش باران دەبارێ
دواییش.. ئۆە ە ە.. من ڕووەو بارەگای خودا هەڵدەفڕم:3
ئەو بەرەو خوار ڕامدەكێشێت
ئەها.. بڕوانن.. بڕوانن
خوێنی مەسیح جۆگەلەی بەستووە لەو ئاسمانە
ئاە.. ئاە.. لەو تەوێڵەوە خوێن دەڕژێ
ئەوە ئێمە بووین كە بەو درەختەوە دامانكوتا و.. چوارمێخەمان کێشا
قووڵ تاوەکو مەرگ.. تاوەکو نێو دڵی تینوو
ئەو دڵەی کە گڕی دونیای لەخۆی بەرداوە
هەروەك تاجە گوڵینەكەی قەیسەر..
کە بە گڕی ئازار ڕەش داگەڕاوە!
*
ئیدی پاشان سەدای دەنگێک دێت..
هەروەك لە دڵی مرۆڤەوە بێت
مرۆڤێك كە ڕۆژێک لە رۆژان منداڵ بووبێت
لەنێو دەعەجانی و دڕندەكاندا ژیابێت
هەر ئەو دەنگەش بێت و بڵێ:
"ئەمێستاکەش من هەمووتانم خۆشدەوێت..
ئەمێستاش –نوور-ی پاكم..
بگرە.. خوێنی خۆمتان بۆ دەڕێژم."
* پەراوێز:
(1) هێشتا باران دەبارێ: بۆنەی تایبەتی ئەم شیعرە؛ شەڕەكەی نێوان 'ئەلمانیا و بریتانیا- بوو، لە ساڵی (1940)دا فڕۆكەكانی –نازییەكان- بەشێكی زۆری شاری "لەندەن"یان بۆردومان كرد و بە درێژایی شەو و بگرە بۆ بەیانییەكەشی ئاگر و ئاسنی تواوەی دادەباراندە سەر شاری 'لەندەن'، بە هەزارەها كەس كوژران و بریندار بوون، ئەم شیعرە لە ڕوانگەیەكی مرۆڤپەروەرانە و هەم ئاینییەوە سەیری مێژووی خوێناوی مرۆڤ دەكات، كە هەموو ڕۆژێك لەبەرچاوی پاك و پڕ ئازاری "عیسای مەسیح"ی لە خاچ دراودا یەكتری دادەپاچن. ئاو و هەوای شیعرەكەش مەسیحیانەیە و ئەوەشیان بۆ سۆزی دینداری خودی شاعیرەكە دەگەڕێتەوە، توانیوییەتی 'مەسیح' بكات بەو ڕەمزەی كە هەمیشە دڵڕەقی مرۆڤ پیشان بدات کە سرەوتنی نییە بۆ خوێنرشتن.. هەر لەو ڕۆژەوەی کە "قابیل" "هابیل"ی برای كوشت: مرۆڤ لە خوێن ڕشتن نەوەستاوە، هەڵبەتە زۆربەی ئەو خوێنەش بۆ سەرخستنەوەی هەق و جوانی و خێر نەبووە.. هەندێك لە بیرمەندەکان لەو بڕوایەدان كە شەڕ ـ جەنگ ئاکتێکی پێویستە و خواستن و ویستنی شەڕ و دوژمنكاری غەریزەیە و لە مرۆڤدا جێگیرە.. تۆ بڵێ‌ی ئەم قسەیە ڕاست بێت؟ کەواتە گەرئەم روانگەیە ڕاست بێت؛ ئەوسا هیتلەر و مۆسۆلێنی و فرانکۆ و شاوشیسکۆ و ستالین و کاسترۆ ...هتد؛ بێ سزا و گوناە دەردەچن! هەڵبەتە ئەم بۆچوونە چەواشەكردنی مرۆڤە و هەر كەسێكیش وا بڵێت؛ پاساو و بیانوو دەدۆزێتەوە بۆ مێژووێکی خوێناوی، کە دەکرێت ئێوە و منیش گومان لە کۆی سیستمی پەروەردە بکەین لەسەر ئاستی هەر حەوت کیشوەرەکە، یان گومان و پرسیار و دادگایی ئەو ماڵ و خانەوادە و دەزگاکانی پەروەردە بکەین لەسەر ئاستی ئایینیی و مەزهەبگەرایی و سیاسی/ رامیاری بێ خۆ شاردنەوە لە هۆکار و فاکتەرەکانی بەرپاکردنی شەڕ و جەنگی نەبڕاوەی مەردمگەل؛ دژی بە یەکتری کە لە دێر زەمانەوە تاوەکو ئێستاكێ ماکینە و ئاشی ئەو خوێنە لەگەڕدایە و نەوەستاوە، کە خودی مێژووی "ئینسانبوون" بوو شەرمەزار دەکات بە رەهایی!
(2) هەژار و دەوڵەمەندەكان: لە شیعرەكەدا –دەیڤس- و –لازارۆس-ە. یەكەمیان نموونەی دەوڵەمەندەكانە و دووەمیشیان هی هەژاران، ئەوانیش ئەو دووانەن كە گوایە "عیسای مەسیح " وەك –موعجیزە-یەك زیندووی كردونەتەوە!؟
(3) ئەم دوو دێڕەی بڕگەی چوارەمیش قسەی "سەینت لۆقا"یە و بە "لازارۆس" دەڵێ – "ئۆە.. من ڕووەو بارەگای خودا هەڵدەفڕم.. كەچی ئەو بەرەو خوار ڕامدەكێشێ.. بڕوانە.. بڕوانە خوێنی مەسیح وا لە ئاسمان جۆگەلەی بەستووە.."
هەر ئەم چەند دێڕە دوا مۆنۆلۆگی شانۆگەری "دكتۆر فاوست" لە نووسینی "گوێتە"یە: رۆماننوس و شاعیری ئەلمانی؛ كە لە شانۆگەرییەكەی "مارلۆ-"دا بەرچاو دەكەوێت، ئەم چەند دێڕەش دەربڕینێکی پڕ لە ترس و ڕاڕایی 'دکتۆر فاوست'ە، ئەو كاتەی هەوڵی ئەوە دەدات لەو نەفرین و لەعنەتە هەمیشەیی و ئەبەدییە ڕزگاری بێت، بۆیە پەنا دەباتە بەر 'خودا' و هاواری بۆ دەكات، چونكە "دکتۆر فاوست" ڕۆحی خۆی بە شەیتان فرۆشتووە و بەر نەفرەتی خودا كەوتووە
• خاتوو "ئێدیت ستوێل"ی شاعیریش بۆردومانەكەی "هیتلەر"ییەكان بەو نەفرەتە دەشوبهێنێت، ئەو نەفرەتەش بارانی خوێن ئاسا بەسەر ئەو خەڵكەدا دەبارێت بەو نیازەی کە پتر و پتر نغرۆ و سەرگوم و ڕسوا بن، لە گوناهی ئەو ڕۆژە ڕەشەی كە 'عیسا'یان لە خاچداوە، كەچی هەر 'عیسا 'یەو لە كۆتایی شیعرەكەدا لە هەر هەموویان دەبوورێت و دەیانبەخشێت، لە پێناوی ئەو خەڵكەدا ئامادەیە خوێنی خۆی بڕێژێت.
مەرجە لە كۆتاییدا ئاگامان لەوە بێت كە مەدام "ئێدیت ستوێل" شاعیرێكی هەرە بەناوبانگی بریتانیا بوو، لەسەر ئاستی دونیا ناسراوە، بە تایبەتی ئەم شیعرەی کە بە بەربڵاوی کەوتە بەر چاوی شیعر ـ دۆستانی دونیا. ئەو خانمە لە ساڵی (1887)دا لە دایك بووەو لە (1964)دا كۆچی دوایی كردووە.
"لە كتێبی:
Modern American & British Poetry Edited by Louis Untermeyer (New- York- 1955))
