خەلیل عەبدوڵڵا
(قازو قوڵنگ، قازو قوڵنگ، ئەی ئەو قازو قوڵنگانەی بەئاسمانی بەزردا دەفڕن، سڵاوم بگەیەنن بەدەریاچەی وان، بەئاوی شینی، بەكانیاوی تەزیوی، بەكارمامزە ڕندەکانی چیا، بەو پێدەشتە سەوزانەی شیرو هەنگوینیان پێدا دەڕوات)!
یەشار كەمال نووسەر‌و ئەدیبێكی ناسراوی جیهانییە، ئەو ئەگەرچی بەرهەمەكانی بەزمانی توركی نووسیوە‌و بەهۆی هەلومەرجی سەختی وڵات لە خوێندن‌و نووسین بەزمانی دایك بێبەش بووە، بەڵام هەرگیز ئەو راستییەی نەشاردۆتەوە كە ئەو كوردە‌و خەڵكی ناوچەی وانی باكووری كوردستانە.
ساڵی 2010 كە بەسەفەر لە سوید دەبێ، پەیامنێری بەشی كوردی رادیۆی سوید، پرسیاری ئەوەی لێدەكات، كوردە یان تورك؟
ئەویش لە وەڵامدا دەڵێت: (ئەوانەی بەمن دەڵێن كورد نیم، لەبەرئەوەی بەكوردی نەمنووسیوە، ئەوانە كوڕی كەرن، من كرمانجی زۆر چاك دەزانم، چوون من كرمانجم، كرمانجێكی رەش، دەزانی كرمانجی رەش یانی چی؟).
كرمانجی رەش واتە كوردی دەرەوەی سیستمی باڵادەستی توركیا.
رۆمانەكانی یەشار كەمال ئەگەرچی بە زمانی توركی نووسراون، بەڵام ناوەرۆكەكانیان ئێش‌و ئازارو خەم‌و چەوسانەوەی خەڵكی كورد‌و گەلە بەشمەینەتەكانی دیكەیە.
خانەوادەكەی بەئەسڵ خەڵكی كەناری دەریاچەی وانن، بەڵام كۆچیان كردووە بۆ گوندی هەمیتەی قەزای عوسمانییەی پارێزگای ئەدەنە. یەشار كەمال لەساڵی 1923 لەو گوندە لەدایكبووە. ئەو تەمەنی پێنج ساڵ بووە بەبەرچاوییەوە لەمزگەوتێکدا باوكی دەكوژن، ئەو كارەساتە شوێنەوارێكی سەخت لەدەروونیدا بەجێدەهێڵێت، لەبیری ناكات‌و دەیكاتە هەوێنی رۆمانێک.
یەشار كەمال لە گوندی بورهانلیی‌و ناوچەی قادیرلی‌و شاری ئەدەنە بەتوركی خوێندوویەتی، بەهۆی سەختی ژیانەوە نەیتوانیوە دوا پۆلی قۆناغی ئامادەیی تەواو بكات.
ئیدی روی كردۆتە بازاڕی ژیان، وەك فەرمانبەر‌و شۆفێر‌و چاودێر‌و پاسەوان كاری كردووە.
لە ھەڕەتی گەنجیدا خولیای نووسین بووە، سەرەتا بە كۆكردنەوەی لاواندنەوە و شیعری فۆلكلۆری توركی دەستی پێكردووە، ساڵی 1943 لەدووتوێی كتێبێكدا بەناوی (لاواندنەوەكان) چاپی كردووە.
یەشار كەمال، هەر زوو تێكەڵاوی سیاسەت بوو، بەهۆی ژیانی پڕ لە نەهامەتی خۆیەوە، بەبیر‌و باوەڕی ماركسی سەرسام بوو و لە سەرەتای پەنجاكان بانگەشەی بۆ ئەو باوەڕە كرد، بەهۆی ئەوەوە لە شاری ئەدەنە زیندانی كرا‌و بۆ ماوەی ساڵێك لە كونجی زیندان مایەوە و دواتر بێتاوان دەرچوو ئازاد كرا.
ئیدی دوای ئەوە سەفەری كرد بۆ ئەستەنبوڵ‌و لەوێ وەك رۆژنامەنووس لە رۆژنامەی (جمهوریەت) كاری كرد، بۆ ئەو رۆژنامەیە ریپۆرتاژی ئامادە دەكرد، كارەكەی جێی سەرنج‌و رامانی خوێنەران بوو، بۆیە هەر زوو وەك رۆژنامەنووسێكی شارەزا ناسرا.
یەشار كەمال ساڵی 1962 پەیوەندی كرد بەحزبی كارگەری توركیاوە‌و گەیشتە ئاستی سەركردایەتیی ئەو حزبە. بەهۆی نووسین‌و هەڵسوڕانی سیاسییەوە چەند جارێك زیندانی كرا‌و ئازارو ئەشكەنجەی زۆری چەشت.
خەون‌و خولیای سەرەكی ئەو ئەدەب بوو، هەربۆیەش سیاسەتی بەجێهشت‌و خۆی بۆ ئەدەب تەرخانكرد.
ئەو سەرەتا بە كۆكردنەوەی گۆرانی فۆلكلۆری‌و چیرۆكی كورت‌و كاری رۆژنامەنووسی دەستی پێكرد، هاوشانی ئەوانەش رۆمانی ئەنووسی، ساڵی 1955 بەرگی یەكەمی رۆمانی حەمەدۆكی نووسی، ئەو رۆمانە زۆر جوان‌و سەرنجراكێش بوو، دەنگدانەوەیەكی زۆری هەبوو، بۆ زۆر زمانی زیندووی جیهان تەرجەمە كرا، بەوەش یەشار كەمال لەسەر ئاستی جیهان ناسرا‌و بۆ خەڵاتی نۆبل پاڵێورا، بەڵام وەرینەگرت. دواتر سێ بەرگی تری ئەو رۆمانەی نووسی‌و هەر چوار بەرگەكەی بۆ زمانی كوردی وەرگێڕدراون. نۆ رۆمانی تری بۆ زمانی كوردی وەرگێڕدراون.
چەندین رۆمانی تری نووسی، رۆمانەكانی بۆ زیاتر لە 50 زمانی بیانی وەرگێڕدراون‌و بەتیراژی زۆر چاپكران.
یەشار كەمال خاوەنی 45 كتێبی چاپكراوە، كە نیوەیان زیاتر رۆمانن.
بەهۆی بەرهەمە جوان‌و بەهادارەكانی، زیاتر لە 40 جار خەڵاتی بەنرخی لەسەر ئاستی ناوخۆی وڵات‌و جیهان پێبەخشراوە. تەنانەت دكتۆرای فەخریشی لە ئەوروپا دراوەتێ.
سەرباری ئەوەی بەهۆی نووسین‌و هەڵویستەكانی چەندین جار زیندانی كرا‌و ئازارو ئەشكەنجە درا، بەڵام كۆڵی نەدا، ئەو كۆڵی بەدەسەڵاتدارانی توركیادا، عەبدولڵا گویل سەرۆكی توركیا لە كۆشكی كۆماری پێشوازی لێكرد و لە رێورەسمێكدا گەورەترین خەڵاتی دەوڵەتی پێبەخشی.
لەبەر ئەوەی ئازارو مەینەتی ئەرمەنییەكان لە رۆمانەكانیدا رەنگی داوەتەوە، لای ئەرمەنەكان خۆشەویست بوو، سەرۆكی ئەرمینیا خەڵاتێكی بەنرخی وڵاتەكەی پێبەخشی.
دوای خزمەتێكی زۆر بەئەدەب‌و فەرهەنگ، رۆژی 28ی شوباتی 2015 لە شاری ئەستەنبوڵ كۆچی دوایی كرد، رۆژی دووی ئادار، هەر لەو شارە لە رێورەسمێكی میللی‌و رەسمیدا بەخاك سپێردرا.
دروودی رێز‌و وەفاو ئەمەكداری بۆ گیانی پاكی، یەشار كەمال، ئەو نووسەر‌و رۆماننووسە گەورەیەی كورد، زمان رێگر نەبوو لەوەی خەم‌و ئازارو مەینەتی گەلەكەی‌و گەلانی دیكەی چەوساوە بەجیهان بگەیەنێ.
تێبینی: سووودم لە وتارێکی ھاوڕێم « بەکر شوانی» لە پەیجی یەشار کەمال وەرگرتووە.
