بەرازیل وڵاتێکی گەشەسەندووی جیهان

کاتێک منداڵ بووین بەرازیل کۆمەڵێک وێنەی لە ناخماندا هەبوو، یەکەمیان لە رێگەی وەرزشەوە بەتایبەتی تۆپی پێ، بەشێکی زۆرمان هۆگری تیمی بەرازیلی بووین و ناوی زۆربەی یاریزانەکانم دەزانی. وێنەی دووەمیش لە رێگەی بەرهەمەکانی بەرازیلەوە بوو بەتایبەتی « ئۆتۆمبیل، مریشک  وگۆشت» ی بەرازیلی، کاتێکیش گەیشتمە ئەڵمانیا کۆمەڵێک خوێندکاری بەرازیلم ناسی و زانیاری زیاترم لەبارەی ئەم وڵاتەوە دەستکەوت، بەهاتنە سەرکاری « سیلڤا دی لولا»ش  دووبارە بەرازیل کەوتەوە بەر تیشكی میدیاکاران و چاودێرانی سیاسی و ئابوورییەوە، چونکە لەسەردەمی لولادا، بەرازیل بووە ئەزموونێکی باشی گەشەسەندن و  زۆرێک لە گەلانی جیهان، بەتایبەتی وڵاتانی تازەگەشەسەندوو، ویستیان سوود لەم ئەزموونە نوێیە وەربگرن هەرچەندە لەپاش نەمانی لولا و گەڕانەوەی هێزە راسترەوەکان، بەرازیل چەند هەنگاوێك پاشەکشەی کرد. 

بەرازیل لە ماوەی ئەم چل ساڵەی پێشوودا، هەوڵیداوە  لە وڵاتێکی تازەگەشەسەندووەو بەرەو وڵاتێکی بەهێزی جیهان هەنگاو بنێت بەتایبەتی لەرووی ئابووریی و کشتوکاڵییەوە

لەماوەی پێشووشدا بەهۆی ئامادەکردنی بەرنامەیەکی تایبەت بۆ کەناڵی گەلی کوردستان لە بارەی بەرازیلەوە، هێندەی تر  بەدوای زانیارییدا گەڕام لەبارەی ئەم وڵاتەوە، لەهەمانکاتیشدا دەرفەتی ئەوەم بۆ رەخسا، لە نزیکەوە چاوم بە جەنابی لویس ئیڤالدۆ باڵیۆزی بەرازیل لە عیراق بکەوێت، کەسێکی دیپلۆمات  و بەڕێز و میواندۆست بوو، لەو دیدارەدا قسەوباسی زۆرمان لەبارەی ئەم وڵاتەوە کرد و هێندەی تر لە نزیکەوە ئاگاداری زۆر لایەنی ئەم وڵاتە مەزنە بووم. 
لێرەدا هەوڵ دەدەم بە کورتیی و خێرایی، تیشکێک بخەمە سەر ئەزموونی ئەم وڵاتە، بەو هیوایەی خەڵکانێک هەبن سوود لەم ئەزموونە وەربگرن بەتایبەتی لەرووی ئیداریی و سیاسیی و فەرهەنگیی و ئابوورییەوە. 

وڵاتێکی مەزن
بەرازیل  یەکێکە لە  وڵاتە مەزنەکانی جیهان و خاوەنی شارستانییەتێکی دێرین و بەهێزە، ئەم وڵاتە دەکەوێتە کیشوەری ئەمریکای لاتین و چوارەمین وڵاتی جیهانە لە رووی رووبەری جوگرافییەوە. لەهەمانکاتیشدا بە سنگی جیهان دادەنرێت چونکە گەورەترین دارستانی جیهانی تیدایە کە ئەویش ئەمازۆنە، کە 20% ی ئۆکسجینی جیهان دابین دەکات.  خاوەنی ئابوورییەکی بەهێز و گەشەسەندووە. لەهەمانکاتیشدا، وڵاتێکە لە ماوەی ئەم چل ساڵەی پێشوودا، هەوڵیداوە  لە وڵاتێکی تازەگەشەسەندووەو بەرەو وڵاتێکی بەهێزی جیهان هەنگاو بنێت بەتایبەتی لەرووی ئابووریی و کشتوکاڵییەوە. لەهەمانکاتیشدا توانی لە گواستنەوەی حوکمی سەربازیی بۆ حوکمێکی مەدەنیی و ئازاد و دیموکراسی سەرکەوتوو بێت. جگەلەوەش بەرازیل خاوەنی کەلتورێکی مەزنە و  توانیویەتی لەناو گلۆبالیزمدا، داکۆکی لە کەلتوری خۆی بکات.

پێگەی جوگرافی
ناوی بەرازیل لە وشەیەکی لێکدراویی پورتوگالییەوە هاتووە بە مانای «داری بەرازیل» کە جۆرە دارێکی پتەو بووە، لە کەنارەکانی بەرازیل بە زۆری هەبووەو لێرەوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا هەناردە کراوەو لە بوارەکانی خانووبەرەو کەلوپەلی ناوماڵدا بەکارهێنراوە.
بەرازیل وڵاتێکی گەورەیە لەرووی رووبەری گشتییەوە، کۆی گشتی   دەگاتە 8.516.000 کم چوارگۆشە، بەمشێوەیەش دەبێتە چوارەم دەوڵەتی گەورەی جیهان. بەرازیل خاوەنی  سروشتێکی جوان و هەمەڕەنگە، گەورەترین دارستانی جیهانی هەیە،  کە ئەویش «جەنگەڵەکانی ئەمازۆن» ە  و لە جیهانیشدا بە سنگی جیهان دادەنرێت، گرنگی دارستانی ئەمازۆن لە رووی ژینگەییەوە زۆر گەورەیە، چونکە لە 20% ی ئۆکسجینی جیهان لەم دارستانەوە دروست دەبێت، هەربۆیە ئەم نازناوەی وەرگرتووە، هەروەها سەرچاوەیەکی گەورەی ئاوی پاکیشە بۆ ئەم کیشوەرە.
هەروەها خاوەنی کەنارێکی گەورەی دەریاییە و  چیای بەرز و  پێدەشتی کاکی بە کاکی گەورەی هەیە. جگە لەوەش کەشووهەوایەکی مام ناوەندی هەیە، کە ئەمەش هاوکارە بۆ گەشەسەندنی کشتوکاڵ لەم وڵاتەدا.

شاری ریۆ دی جینێرۆ

مێژوویەکی دێرین
بەرازیل  مێژووییەکی ئێجگار دێرینی هەیە و بە پێی هەندێک سەرچاوەی مێژوویی بێت، مێژووی یەکەمین شارستانی دەگەڕێتەوە بۆ 8 هەزار ساڵ پێش ئێستا، بەتایبەتی ناوچەی ئەمازۆن، کە خاوەنی شارستانییەتێکی ئێجگار دەوڵەمەند و مەزنە. پاشان لە سەدەی شانزەوە بەتایبەتی ساڵی 1545 داگیرکاری پورتوگالی ئەم وڵاتە مەزنە داگیر دەکات و لێرەوە قۆناغی داگیرکاری ئەوروپی دەستپێدەکات و هەتاوەکو ساڵی  1825 بەردەوام دەبێت و پاشان لەم ساڵەدا بەرازیل بە تەواوەتی سەربەخۆیی خۆی لە پورتوگال وەردەگرێت. لێرەشەوە قۆناغێکی نوێ لەم وڵاتە دەستپێدەکات. 

وڵاتێکی فرە کەلتور
بەرازیل یەکێکە لە وڵاتە گەورەکانی جیهان لە رووی ژمارەی دانیشتوانەوە، ساڵی 2021 نزیکەی 212 ملیۆن کەس بووە، ساڵ لە دوای ساڵیش ژمارەی دانیشتوان زۆرتر دەبێت، بۆ نموونە ساڵی 2010 ژمارەی دانیشتوان 192 ملیۆن بووە، لە ماوەی ئەم 12 ساڵەدا نزیکەی 20 ملیۆنی زیادی کردووە. 
لە لایەکی ترەوە کۆمەڵگەی بەرازیلی کۆمەڵگەیەکی فرە کەلتوورە، دانیشتوانی ئەم وڵاتە بەسەر کۆمەڵێک نەتەوەو ئێتن و رەنگی جیاواز دابەشبوون، بەڵام تاڕادەیەکی زۆر باش، توانیویانە ئاشتەواییەکی کۆمەڵایەتی فەراهەم بکەن. دیارە کۆمەڵێک فاکتەری سیاسیی و یاساییش لە پشت ئەم ئاشتەواییە کۆمەڵایەتییەوە رۆڵیان هەیە. لەپێش هەموویانەوە بوونی سیستمێکی دیموکراسیی و رۆحی لێبوردەیی  کە لەناو بەرازیلییەکاندا هەیە. 

لە حوکمی سەربازییەوە بۆ حوکمی مەدەنی
مێژووی سیاسی ئەم وڵاتە تاڕادەیەک جیاوازە لە وڵاتانی تری جیهان، لە ساڵانی جەنگی ساردا، ئەم وڵاتە لەلایەن سووپاوە حوکم دەکرا، بەمشێوەیە هەژموونی سوپا مایەوە هەتاوەکو ساڵانی هەشتاکان، پاشان دەستکرا بە دانانی سیستمێکی ئازاد و مەدەنی. ئەزموونی بەرازیل لە گواستنەوە لە حوکمێکی سەربازییەوە بۆ حوکمێکی مەدەنی، تاڕادەیەکی باش سەرکەوتووبوە. هەربۆیە لەم بوارەدا بە پێشەنگی وڵاتانی ئەمریکای لاتین دادەنرێت. نابێت ئەوەشمان لەیاد بچێت کە سووپای بەرزایل بە یەکێک لە سووپا بەهێزەکانی جیهان دادەنرێت.

وڵاتێکی فیدراڵ و ئازاد
ئەمڕۆ بەرازیل وڵاتێکی دیموکرات و ئازادە و هەر چوار ساڵ جارێک  هەڵبژاردن دەکرێت و دەسەڵات  بەشێوەیەکی ئاشتیانە دەستاودەست دەکرێت. 
لەهەمانکاتیشدا سیستمێکتی ئیداریی و سیاسی بەهێزی هەیە، تاڕادەیەکی زۆر جیاوازە لە وڵاتانی تری کیشوەری ئەمریکای لاتین، ئەم وڵاتە سیستمێکی فیدراڵی هەیە، کە ولایەتەکانیش، دەسەڵاتی باشیان هەیە. جگەلەوەش وڵاتێکە پێڕەوی سیستمی دیموکراسیی و هەڵبژاردن دەکات. لە ماوەی ئەم چەند ساڵەی پێشووشدا، ئەم سیستمە سیاسییەی  بە تۆکمەییی ماوەتەوەو دووبارە حوکمی سەربازی نەگەڕاوەتەوە.

 سەبەتەی خۆراکی جیهان
ئەمڕۆ بەڕازیل یەکێکە لە وڵاتە بەرهەمهێنە گەورەکانی بواری کشتوکاڵی، وڵاتێکە  کە لە هەموو بوارەکانی بەرهەمی کشتوکاڵیدا پێگەی باشی هەیە لە جیهاندا بەتایبەتی لە بەرهەمەکانی « سۆیا، قاوە، گەنم و جۆ، بەرهەمەی گۆشت» . لویس ئیڤالدۆ باڵیۆزی بەرازیل لە عیراق پێی راگەیاندم، کە ئامانجی سەرەکی  حکومەتی بەرازیل ئەوەیە، کە ببێتە سەبەتەی خۆراکی جیهان، هەرلەبەرئەمەشە حکومەت گرنگی زۆر بە کەرتی کشتوکاڵی دەدەن  و باشترین و مۆدێرنترین تەکنۆلۆژیا بۆ بەرهەمی کشتوکاڵی بەکاردەهێنن. 
ساڵی 2020  بەرازیل بڕی 77 ملیارد دۆلار بەرهەمی کشتوکاڵی بە جیهان فرۆشتووە، لە رووی  بەرهەمی کشتوکاڵییەوە پلەی چواری هەیە لە جیهاندا.  لە رووی بەرهەمی گۆشتیشەوە پلەی دووەمی هەیە لە جیهاندا. لەم گەشەسەندنە گەورەیەشدا بوونی زەویەکی فراوان و کەشووهەوایەکی گونجاو بۆ کشتوکاڵ، لە هەمووشی گرنگتر بەکارهێنانی تەکنیکی مۆدێرنی کشتوکاڵیی و  سیاسەتێکی حکومی بەهێزیش  کە پشتگیری  ئەم کەرتە دەکات، رۆڵی گەورەی هەیە لە پێشكەوتنەی کەرتی کشتووکاڵی بەرازیل.

ئابوورییەکی گەشەسەندوو
پێشتر بەرازیل لە ریزی دەوڵەتە دواکەوتووەکانی جیهان بوو لە رووی ئابووریشەوە، لە ساڵانی هەشتاو نەوەدەکاندا، بەرزایل وڵاتێکی قەرزارباری جیهان بوو، ساڵی 2000  سەرو 250 ملیار دۆلار قەرزی دەرەکی هەبوو. ساڵی 1980 کۆی گشتی داهاتی نیشتمانی نەدەگەیشتە 145  ملیار دۆلار، بەڵام ساڵی 2021 داهاتی نیشتمانی گەیشتە  1610 ملیار دۆلار. لە رووی داهاتی تاکیشەوە ساڵی 1980 داهاتی تاکەکەسی ساڵانە 1200 دۆلار بووە، بەڵام ساڵی 2021 گەیشتە 10500 دۆلار. لەرووی هەناردەی بەرهەمیشە ساڵی2021 گەیشتە 280 ملیار دۆلار، لەرووی هاوردەشەوە بڕەکەی گەیشتە نزیکەی 234 ملیار دۆلار، ئەمەش وادەکات کە ببێتە بازاڕێکی گەورە بۆ جیهان. دیارە ئەم گەشەسەندنە خێرایەش پشت بە کۆمەڵێک بنەمای ئابووریی  و سیاسیی بەهێز دەبەستێت، لەپێش هەموویانەوە بوونی سیاسەتێکی حکومی بەهێز بۆ گەشەسەندنی وڵات و نەهێشتنی هەژاریی و دواکەوتوویی.

ئەمازۆن سیی جیهان
یەکێک لە خاڵە بەهێزەکانی ئەم وڵاتە بوونی  دارستانە مەزنەکەی ئەمازۆنە، کە بە گەورەترین چڕە دارستانی جیهان دادەنرێت و نازناوی « سیی جیهانی» پی بەخشراوە، بەشێکی گەورەی دەکەوێتە ناو بەرازیلەوە. لێرەدا پێمخۆشە کەمێک لەبارەی ئەم ناوچەیە بدوێم، کە بە یەکێک لە شوێنە گرنگەکانی جیهان دادەنرێت.
 ئەم دارستانە یەکێکە لە گەورەترین دارستانەکانی جیهان و کۆی گشتی رووبەری دەگاتە 5.5 ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە، سنووری نۆ دەوڵەتی ئەمریکای لاتین دەبڕێت، کە ئەوانیش : « بەرازیل، پیرۆ، کۆڵۆمبیا، فێنزوێلا، غینای فەرەنسی، ئیکوادۆر، پۆلیڤیا،سیرالیۆن، غیانا» بەشی گەورەی  ئەم دارستانە دەکەوێتە بەرازیلەوەو لە 60 % ی پێکدەهێنێت پاشئەویش  پیرۆ دێت و لە 13 % ی بەردەکەوێت، ئینجا کۆلۆمبیا 10 %. 

لە رووی ژینگەییەوە
گرنگی دارستانی ئەمازۆن لە رووی ژینگەییەوە زۆر گەورەیە، چونکە ئەم دارستانە وەکو سیی جیهان وایە و لە 20 % ی ئۆکسجینی جیهان لەم دارستانەوە دروست دەبێت، هەربۆیە ئەم نازناوەی وەرگرتووە، هەروەها سەرچاوەیەکی گەورەی ئاوی پاکیشە بۆ ئەم کیشوەرە.

سەرچاوەی ئاوی پاک
لە لایەکی ترەوە بەهۆی بوونی درەختێکی زۆر کە هەریەکەیان دەتوانن بەهۆی ئەو هەڵمە ئاوییەی کە دروستی دەکەن،  بەتایبەتی ئەو درەختانەی  کە بەرزییان 10 مەتر بێت دەتوانن رۆژانە 3 هەزار لیتر ئاو بەرهەم بهێنێنن، ئەوەش بەهۆی ئەو هەڵمەی دروستی دەکەن، هەرئەمەش وایکردووە کە دارستانی ئەمازۆن ببێتە ناوچەیەکی بارانی دەوڵەمەندی جیهان، هەروەها ببێتە زەوییەکی پاک و بەپیت بۆ ژیانی هەزران  مرۆڤ و رووەک و گیانلەبەری جۆراجۆر تێیدا بژین.  
هەر لەم دارستانەدا نزیکەی پێنج سەرچاوەی گەورەی ئاوی پاکی خواردنەوەی تێدایە و لە هەمووشیان گرنگتر رووباری ئەمازۆنە، کە دووەمین گەورە رووباری جیهانە « پاش رووباری نیل» درێژی دەگاتە 6992 کم، ئەم رووبارەش کۆمەڵێک رووباری تری تێدەڕژێت و سروشتێکی دڵڕفێنی بەو ناوچەیە بەخشیوەو سەرچاوەی سەرەکی ئاوی پاکیشە ، بۆ دانیشتوانی ئەم وڵاتانە.   

شاری ساوپاولۆ لە بەرازیل

مەترسی بۆسەر دانیشتوانە رەسەنەکەی
دیارە نابێت ئەوەمان لە بیربچێت کە ئەم ناوچەیە شوێنی ژیانی  خەڵکی رەسەنی بەرازیلە، کە ماوەی هەزاران ساڵە لەم شوێنەدا دەژین، بەپێی هەندێک سەرچاوەی ئەڵمانی بێت، نزیکەی 340  ئێتنی جۆراوجۆر لەم شوێنەدا دەژین، بەلەناوچوونی ئەم دارستانەش، ژیانی ئەم خەڵکە رەسەنە لەناودەچێت.

سامانی ئاژەڵی
خاڵێکی گرنگی تری ئەم داستانە ئەوەیە کە ژمارەیەکی زۆر گیانلەبەری تێدا دەژی، هەندێکیان زۆر دانسقەن و ئەگەری لەناوچوونی یەکجارییان هەیە، بەتایبەتی لەپاش نەمانی ئەم دارستانە، بەپێی زۆربەی سەرچاوەکان بێت نزیکەی 3000 جۆری ماسیی، 1294 جۆری باڵندە و 427 گیانلەبەری شیردەری تێدایە. 

سامانی رووەکی
ئەم دارستانە ملیۆنەها درەختی تێدایە، بە پێی هەندێک سەرچاوە بێت نزیکەی 40 هەزار جۆر  درەخت و گژوگیای تێدایە، ئەمەش سامانێکی گەورەیە بۆ هەموو مرۆڤایەتی، بە لەناوچوونی ئەم دارستانە، ژیانی ئەم رووەک و گژوگیایەش لەناودەچێت.
هەر لەبەرئەم هۆیانەیە تەواوی جیهان گرنگی زۆر بەم دارستانە دەدەن، چونکە کاریگەری بەسەر کەشوهەوای جیهانەوە هەیە و ناوچەیەکی دەوڵەمەندە لەرووی گژوگیا و درەخت و ئاژەڵەوە. زۆرجاریش وڵاتانی جیهان بەتایبەتی خۆرئاوایی، رەخنە لە حکومەتی بەرازیل  دەگرن کە بەپێی پێویست گرنگی بەم دارستانە نەداوە، زۆرجاریش لەبەربوونی سامانی سروشتی گرنگ و زەوی کشتوکاڵی، بەشێکی ئەم دارستانەی لەناوبردووە. هەرچەندە باڵیۆزی بەرازیل لە بەغدا، ئەم تۆمەتانەی رەتکردەوە، زۆر زانیاریشی پێدام، لەبارەی ئەم دارستانە و کارەکانی حکومەت کە لەم ناوچەیەدا کردووە. ئەمڕۆ حکومەتی بەرازیل بوونی ئەم دارستانە بە یەکێک لە خاڵە بەهێزەکانی خۆی دادەنێت، بۆیە گرنگی باش بەم ناوچەیە دەدات.

پاڵەوانی وەرزشی
یەکێک لە خاڵە جوان و گرنگەکانی ئەم وڵاتە، لایەنی وەرزشییەتی بەتایبەتی تۆپی پێ. ئێمە بەشێکی زۆرمان لەرێگەی وەرزشەوە  بەرازیل دەناسین بەتایبەتی تۆپی پێ، زۆرجار ئەم لایەنە بۆتە ناسنامەیەکی گرنگ و نەرمە هێزێکی زۆر باش بۆ ئەم وڵاتە. 
ئەمڕۆ لەرووی وەرزشیەوە بەرازیل یەکێکە لە وڵاتە بەهێزەکانی جیهان، بەتایبەتی لەرووی تۆپی پێوە، هەوادارێکی زۆری لە جیهاندا هەیە. دیارە لە پشت ئەم نەرمە هێزەی بەرازیلیشەوە، چەند بنەمایەکی سیاسیی و کۆمەڵایەتی هەیە. هەر لەو دیدارەدا  باڵیۆزی بەرازیل هەندێک زانیاریی گرنگی پێدام، بۆ  نموونە بەشێکی زۆری کەرتی وەرزشی  بەتایبەتی تۆپی پێ، لەلایەن کەرتی تایبەتییەوە پشتگیریی دەکرێت. دیارە ئێمە وادەزانین کە بەرازیل تەنها لە تۆپی پێ دا بەهێزە، بەڵام  لە زۆر وەرزشی تریشدا بەهێزە بەتایبەتی « بالە، باسکە، یاری سەر ئاو، پاسکیلسواریی و زۆر یاری تریش» 
لەهەمووشی گرنگتر  ئەوەیە، کە وەرزش بۆتە بەشێک لە ژیان  و کەلتووری خەڵکی ئەم وڵاتە، ئەمەش وایکردووە کە  کەسانی بەتوانا و بەهێزیان تێدا دەربکەوێت. 

عیراق  و بەرازیل 
عیراق پەیوەندییەکی مێژوویی و ستراتیژی گرنگی لەگەڵ ئەم وڵاتە هەبوو، بەتایبەتی لە کۆتاییەکانی ساڵانی حەفتا و سەرەتای هەشتاکانی سەدەی پێشوو، بەرهەمەکانی بەرازیل بەتایبەتی ئۆتۆمبیل و گۆشت و مریشک، لەناو بازاڕەکانی عیراقدا زۆر بوون. بەتایبەتی ئۆتۆمبیلی بەرازیلی، کە لە هەشتا و نەوەتەکاندا زۆر بڵاو بوو.   ئێستاش بەرازیل دەیەوێت  لەهەموو لایەنەکاندا پەیوەندییەکانی  لەگەڵ عیراق بەهێزتر بکات.

کێشەکان
لەگەڵ بوونی ئەم هەموو خاڵە بەهێزانەدا، بەڵام  بەرازیلیش کۆمەڵێک کێشەی ناوخۆیی و دەرەکی هەیە، لەپێش هەموویانە  بوونی نایەکسانی کۆمەڵایەتی، کە ئەمەش وایکردووە لە زۆر شوێنی شارە گەورەکاندا، هەژاریی و توندوتیژیی و باندەکانی مافیا بڵاوبێتەوە، کە ئەمەش دەبێتە کێشەیەکی گەورە بۆ ئەم وڵاتە. لەرووی سیاسیشەوە کێشەی گەندەڵیی و  مەحسوبیەتی هەیە. لەرووی ژینگەییشەوە ناوچەی ئەمازۆن  کە نەک تەنها بۆ بەرازیل بەڵکو بۆ هەموو جیهان گرنگە، بۆیە ماوەی چەند ساڵێکە حکومەتی بەرازیل رووبەروی رەخنەی جیهان بۆتەوەو بە کەمتەرخەمی دادەنێن. 

دەرەنجام
بەدڵناییەوە بەرازیل خاوەنی ئەزموونێکی تەواو تایبەتە لە بواری گەشەسەندنی ئابووریی و هەوڵدان بۆ دەرچوون لە ریزی دەوڵەتە دواکەوتووەکان بۆ دەوڵەتێکی گەشەسەندووی جیهان. دەکرێت عیراق و هەرێمی کوردستانیش، سوود لە ئەزموونی بەرازیل وەربگرن بەتایبەتی لە رووی بەکارهێنانی تەکنیکی کشتوکاڵیی و پیشەشازیدا. 
هەروەها لە رووی سیاسیشەوە دەکرێت سوود لە ئەزموونی بەرازیل وەربگیرێت، چونکە ئەم وڵاتەش ماوەیەکی زۆر دەسەڵاتێکی سەربازیی حوکمی دەکرد و پاشان بووە وڵاتێکی دیموکراسیی و ئازاد. 
هەربۆیە زۆر گرنگە  کە هەرێمی کوردستان لەهەموو روویەکەوە، پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەرازیل  بەهێز بکات.

سەرچاوەکان:
1-د. أحمد البرصان. البرازيل: القوة الاقتصادية العالمية الجديدة. www.aleqt.com
2-/www.bpb.de-brasilien
3-www /de.statista.com-brasilien