هەباسی مەمەند ئاغای ئاكۆی سەركەپكان

عەشیرەتی ئاكۆ، یەكێكە لە عەشیرەتە گەورەكانی باشووری كوردستان، لە گوندەكانی بناری قەندیل بە كشتوكاڵ دەژین. 
سەركەپكان ناوەندی سەرەكیی بنەماڵەی ئاغاكانی ئەم عەشیرەتەیە، کە لە شۆڕشی ئەیلوول و  شۆڕشی نوێدا دەورێكی بەرچاویان گێڕاوە.
بەداخەوە جگە لەو چەند لاپەڕەیەی «ئیدمۆندز» كتێبی (كورد، تورك، عەرەب) لە بیستەكانی سەدەی پێشوو لەسەر عەشیرەتی ئاكۆ و مەمەند ئاغای نووسیوە، هیچ نووسینێكی ترم  بەرچاو نەكەوتووە. ئەم چەند دێڕەی دەینووسم وەفایەكە بۆ یادی دەیان شەهید و تێكۆشەری دێرینی بناری قەندیل، كە ساڵانێک پێكەوە هاوڕێ بووین. 
ژیان و بەسەرهاتی دانیشتوانی هەژاری ئەو دەڤەرەشم لەلا زۆر گرنگە، جارێ ئەوان با بە گەورەیی خۆیان بمبوورن. 
نووسین لەسەر سەرۆك عەشیرەتێک لەبەر ئەوە نییە، كەسایەتییەكی ناودار بووە، بەڵكو لەبەر ئەوەیە رۆڵێكی كۆمەڵایەتی باش و جوامێرانەی بینیوە.
هەباس ئاغا، 1922-1966 پاش كۆچی دوایی مەمەند ئاغای باوكی، دەبێتە سەرۆك عەشیرەتی ئاكۆ. ئەو پیاوێكی باڵابەرزی قۆز، بەخشندە، مێشككراوە و دووربین بووە، لە شەستەكانی سەدەی رابردوودا، سەركردایەتی حزبی شیوعی عیراق و  سەركردە و كادرەكانی حدكا (حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران) و پاژێك لە سەركردایەتی باڵی مەكتەبی سیاسی (جەلالی) هەموویان لەسەر سفرە و خوانی ئەو میوان دەبن. عەزیز محەمەد بۆی گێڕامەوە وتی:  (هەباس ئاغا پیاوێكی زۆر قسەخۆش و دڵفراوان بوو، دەیوت كاك عەزیز دەزانم ئێوە سۆسیالیست  و كۆمۆنیستن، من تا ئەو رۆژەی ئێوە سۆسیالیزم دادەمەزرێنن، پشتیوانیتان لێدەكەم و لە گەڵتانم، هەر دوای ئەوەی گەیشتنە رۆخی قەڵای سۆسیالیزم، بە خودای لەگەڵتاندا نابم). دیارە بە زیرەكی خۆی زانیوێتی سۆسیالیزم بەو داروپەردووەی ئەوان نایەتە دی.
دەربازبوونی باڵی مەكتەبی سیاسی 
ساڵی  1966 باڵی مەكتەبی سیاسی لە هەمەدانەوە بۆ ناو شۆڕش دەگەڕێنەوە و لەگەڵ بارزانی پێكدێنەوە. پاژێك لە سەركردەكانی ئەو باڵە (مام جەلال، عەلی عەسكەری، عومەر دەبابە، حیلمی عەلی شەریف، عەلی عەبدوڵڵا، نوری ئەحمەد تەها، نوری شاوەیس) لای هەباس ئاغا لە ناوچەی ئاكۆ دەمێننەوە.
عەلی عەسكەری لە پەناوە هەواڵێكی پێدەگات (سەرۆك بارزانی داوای كردوون سبەی بۆ خەلانتان دەبەن)، ئەو لە جفرە گومناوییە ترسناكەكە تێدەگات، زوو هەواڵەكە بە مام جەلال دەدات. دیارە كاكی پەیام گەیەنەر بۆی روونكردوونەتەوە (یان لەوێندەرێ دەتانكوژن یان لە زیندانی خەلان داتاندەڕزێنن)، ئیدی ئەم دووانە بڕیاری خۆیان دەدەن و هەواڵەكە بە عومەر دەبابە و حیلمی عەلی شەریفیش دەدەن. ئەم چوار ئەندامەی مەكتەبی سیاسی  بڕیار دەدەن ماڵئاوایی لە هەباس ئاغا بكەن و رووبكەنە سلێمانی.
بێگومان هەواڵەكە بە عەلی عەبدوڵڵا و نوری شاوەیس و نوری ئەحمەد تەهاش دەدەن، بەڵام ئەوان دەڵێن: (ئێمە بۆ لای بارزانی دەڕۆینەوە و لەگەڵ ئێوەدا نایەین. عومەر دەبابە بەتوندی لێیان هەڵدەبەزێتەوە.  پاساوی مانەوەی ئەم سێ كەسایەتییە ئەمە بووە، بەرەو سلێمانی و كەركوك بڕۆین، رەنگە كێشەی گەورەتر، رووبەڕوومان ببێتەوە)، لەمە زیاتر نامەوێت لاپەڕەكانی مێژوو هەڵبدەمەوە.
پاش بڵاوبوونەوەی هەواڵی هەڵاتنی ئەو چوار ئەندامەی مەكتەبی سیاسی بەرەو سلێمانی و کەرکوک، سەرۆك بارزانی دەكەوێتە لێپێچینەوە، پرسیاركردن و كۆكردنەوەی زانیاری: (كێ لە دزەپێكردنی بڕیارە نهێنییەكە بەرپرسیارە؟). 
سەرۆك بارزانی بە دوای هەباس ئاغادا دەنێرێت، ئەویش لەگەڵ ژمارەیەكی زۆری خزم و كەسوكار بۆ سەرەوە دەڕۆن.
سەرۆك بارزانی لە هەباس ئاغا دەپرسێت  كێ یارمەتی جەلال و عەلی عەسكەری و عومەر دەبابە و حیلمی عەلی شەریفی داوە لە دۆڵە رەقە هەڵبێن؟
هەباس ئاغا یەكسەر دەڵێت: (كاك ئیدریسی دەزانێت، ئەوان لای من لە سەركەپكان نەبوون، لای قەرەنی ئاغا بوون، ئایا جەنابت داوات لە من كردووە بیانگرم و بۆ لای تۆیان بنێرم؟ داوات لەمن كردبا بۆ لای تۆیان بهێنم و من خۆمم لەو كارەی نەبان كردبا، ئەوە هەقی گلەییت هەبوو). 
بارزانی تاڕادەیەك دڵنیا دەبێت، هەباس ئاغا دەستی لەو كارەیدا نییە، چونكە دەزانێت، بڕیاری بانگكردنی ئەوان لە نێوان خۆی و ئیدریس بووە. حاجی بێڕۆخی و دەستەیەك پ.م راسپێردراون ئەركی هێنانیان بۆ خەلان جێبەجێ بكەن.

بەسەركردنەوەی لێقەوماوان
هەباس ئاغا، هەر جارێك بیستبێتی یەكێك لە عەشیرەتی ئاكۆ كۆچی دوایی كردووە، یەكسەر بۆ ئەوێ رۆیشتووە. 
هەر لە بەیانییەوە تا ئێوارە لە ناو پرسەكەدا دانیشتووە، لە ژیان و گوزەرانی ئەو ماڵەی پرسیوە. ئەگەر زانیبێتی ئەو پیاوەی مردووە منداڵەكانی وردن، داوای لە دانیشتوانی گوندەكە كردووە، ئەركی پشتیوانی دەستۆ بگرن، یەكێك مەڕوماڵاتی بۆ لەوەڕاندوون، یەكێكیتر جووتی بۆ كردوون و خۆیشی هەر كێشەكی تریان هەبووبێت بۆی چارەسەر كردوون.
زۆر سوپاسی پێشمەرگەی دێرین كاك ئیبراهیمی حسێن بەگی بابان و شێخ ئەشرەف تاڵەبانی  دەكەم كە زانیاری و وێنەیان بۆ ناردم و پێیان باشبوو بە چەند دێڕێك یادی هەباس ئاغای سەركەپكان بكرێتەوە.
*ئەندامی یەكێتی نووسەرانی جیهان PEN

هەباسی مەمەند ئاغا پیاوێکی بەخشندە، مێشککراوەو دووربین بوو

هەباسی مەمەند ئاغا و چەند هاوەڵێکی