(19)
ململانێی نەوەکان لە ئابووریدا، یەکێکە لە دیارترین دیاردە کۆمەڵاییەکانی ئەم سەردەمە، بەشێوەیەکی سەرەکی لە جیاوازیی ئاستەنگ و دەرفەتەکانی ئابووری لەنێوان نەوە جیاوازەکاندا خۆیدەبینێتەوە، ئەم جیاوازییە تەنها لە هۆکاری تاکەکەسییەوە سەرچاوە ناگرێت، بەڵکو ئەنجامی راستەوخۆی گۆڕانکارییە ئابوورییەکانی وەک جیهانگیری، گۆڕینی دیجیتاڵی، سیاسەتی ئابووری و قەیرانی کەشوهەوایە.
لە روانگەی دۆخی جیهانی ئەمڕۆوە، زۆرێک لە گەنجان هەست دەکەن پێشبڕکێی ئابوورییان لە قۆناغێکی درەنگەوە دەستپێکردووە، لە کاتێکدا نەوەکانی رابردوو سوودمەندبوون لە سەردەمی سەقامگیری و دەرفەتی ئابووریی باشتر و بەرزبوونەوەی نرخی خانووبەرە تا کەمیی هەلی کاری جێگیر، لێرەوە پرسیارێکی رەوا دێتە پێشەوە، ئایا کەسە بەتەمەنەکان بەشێکی نادادپەروەرانە لە سامان و سەرچاوەکان وەردەگرن؟ لەکاتێکدا، ناکرێت ئەوە فەرامۆش بکرێت کە مۆدێلی ئابووری و سیاسەتەکانی حکومەت پێویستیان بە هاوسەنگی هەیە و داهاتوو موڵکی نەوەیەک نییە، بەڵکو بەرپرسیارێتییەکی بەکۆمەڵە کە دەبێت لەسەر دادپەروەریی نێوان نەوەکان بونیاد بنرێت.
بۆشاییە ئابوورییەکانی نێوان نەوەکان لەمانەدا خۆی دەبینێتەوە:
داهات و سامان، توێژینەوەکان دەریدەخەن کە نەوەکانی رابردوو (وەک نەوەی دوای جەنگی دووەمی جیهانی توانیویانە لەڕێگەی خاوەندارێتی خانووبەرە و سەقامگیریی بازاڕی کارەوە سەروەت و سامان دروستبکەن لە کاتێکدا، نەوەی ئێستا (نەوەی دوو هەزارەکان ودواتر) بەهۆی بەرزبوونەوەی تێچووی ژیان و کرێی نەگونجاوەوە قورسایی دەبینن لە پاشەکەوتکردندا.
هەلی کار، بازاڕی کار نەرمتر و کەمتر سەقامگیرتر دەبێت، ئەگەر کاری کاتی و پیشەی سەربەخۆ لەنێو گەنجاندا بەربڵاوبێت کە دەبێتە هۆی لاوازکردنی دەستەبەری کۆمەڵایەتی بۆ ماوەیەکی درێژخایەن.
سیاسەتی دابەشکردن، لە زۆربەی وڵاتاندا خەرجییەکانی حکومەت بۆ پاڵپشتیکردنی خانەنشینان و چاودێریی تەندروستی بۆ بەساڵاچووان تەرخان دەکرێت لە کاتێکدا، وەبەرهێنان لە پەروەردە و بازاڕی کار بۆ گەنجان بەرەو کەمبوونەوە دەچێت.
زیادبوونی گرژیی سیاسی، هەندێک گەنج هەست دەکەن کە قەرزی گشتی، گۆڕانی کەشوهەوا و بەرزبوونەوەی نرخی خانووبەرە لە ئەستۆی خۆیان دەگرن لەئەنجامی هەڵبژاردنه ئابوورییەکانی نەوەکانی پێشوو. تەکنۆلۆژیا و گۆڕینی دیجیتاڵ، هەرچەندە نەوەی نوێ زیاتر لەگەڵ تەکنۆلۆژیا دەگونجێت، بەڵام زیرەکیی دەستکرد هەڕەشە لە کارە تەقلیدییەکان دەکات کە پێشتر سەرچاوەی سەرەکی بوون بۆ داهات و سەقامگیری کە دەبێتە هۆی زیادبوونی گوشارە ئابوورییەکان لەسەر گەنجان.
بەدیهێنانی دادپەروەریی ئابووری لەنێوان نەوەکاندا، پێویستی بە پەرەپێدانی سیاسەتی ئابووری بەردەوام هەیە کە ئەمانە لەبەرچاو بگرێ: رێکخستنەوەی سیستمی مووچەی خانەنشینی کە بۆ هەمووان دادپەروەرانە بێت، ئاڕاستەکردنی وەبەرهێنان زیاتر لە پەروەردە و راهێنانی پیشەیی، رێکخستنی بازاڕی خانووبەرە و ئاسانکاری بۆ خاوەندارێتی خانووبەرە بۆ گەنجان و دانانی سیاسەتی باج کە دابەشکردنی دادپەروەرانەی سامانەکان لەبەرچاوبگرێت.
ململانێی نەوەکان لە ئابووریدا، دەربڕینی ناهاوسەنگییە لە دابەشکردنی سەرچاوە و دەرفەتەکان و ئەنجامی راستەوخۆی گۆڕانکارییە خێراکانی جیهان و سیاسەتی ئابووری ناهاوسەنگە، بۆ زاڵبوون بەسەریدا پێویستە سیاسەت لەسەر بنەمای دادپەروەریی نەوەکان و پەرەپێدانی بەردەوام پەیڕەو بکرێت، بەمەبەستی بەدەستهێنانی هاوسەنگیی بەرژەوەندییەکان و دامەزراندنی کۆمەڵگەیەکی گشتگیرتر و دادپەروەرانەتر.
بۆ دوورکەوتنەوە لە فراوانبوونی بۆشایی نێوان نەوەکان، دەبێت دیدگایەکی ئابووریی گشتگیر بگیرێتەبەر کە هاوسەنگیی پاراستنی دەستکەوتە کۆمەڵایەتییەکانی بەساڵاچووان و رێگەدان بە گەنجان بهێنێتەدی بۆ بونیادنانی داهاتووی خۆیان لەسەر بنەمایەکی دادپەروەرانە و بەردەوام، بۆیە ململانێی نەوەکان لە ئابووریدا ململانێیەکی دوژمنکارانە نییە، بەڵکو بانگەوازێکە بۆ دیالۆگ و دادپەروەری لە دابەشکردنی سەرچاوەکان بۆ دەستەبەرکردنی داهاتوویەکی باشتر بۆ هەمووان.
[email protected]
