کاریگەریی دراما لەسەر ئاڕاستەکردنی کۆمەڵگە

راپۆرتی/ هاوژین عەبدولواحید



دراما یەکێکە لەو بەرهەمە هونەرییانەی لەڕێگەی چیرۆک و سیناریۆ و کارەکتەرەکانەوە پەیامێک دەگەیەنن بە بینەر، دراما بۆ چەندین سەدە بەشێکی گرنگی کەلتوری مرۆڤایەتی بووە. بە تایبەتی لە یۆنان و رۆمای کۆن بەناوبانگ بوو، جگە لە بەهای کات بەسەربردن، دەتوانێت وەک ئامڕازێکی بەهێزیش بۆ گەڕان بەدوای پرس و بیرۆکە ئاڵۆزەکاندا بێت. زۆرێک لە شانۆنامەنووسەکان کارەکانیان بۆ لێدوان لەسەر پرسە کۆمەڵایەتییەکانی وەک نایەکسانی، جیاکاری، شەڕ و سیاسەت بەکاردەهێنن. بەگشتی دراما رۆڵێکی گرنگی هەبووە لە داڕشتنی کەلتوری مرۆڤایەتی و ئاڕاستەکردنی کۆمەڵگە.


درامای کوردی تەنها لە رەمەزاندا
عەبدولغەفار عەبدوڵا خاوەن و بەڕێوەبەری  ناوەندنی بەرهەمهێنانی زەنێ بۆکاری دراما و دیکۆمێنتاری و پڕۆگرامی هونەری دەڵێت، درامای کوردی وەک شەربەتی مێوژ و لوقمەقازی لێهاتووە تەنها لەمانگی رەمەزاندا بیریان دەکەوێتەوە.
وتیشی، بێگومان سپۆنسەر رۆڵی گرنگی هەیە بۆ دروستکردنی دراماکان، بەڵام بابەتی سیناریست بابەتە سەرەکییەکەیە، چونکە هەموو درامایەک ئەساسەکەی بریتییە لەچیرۆک پاشان سیناریۆ ئێستا شتێکی تریش کە لەدونیادا کاری لەسەر دەکرێت ئەویش حیوارەکانە، لەکوردستان سینارستی باش تاڕادەیەک هەبووە، بەڵام وەک پێویست نەبووە لەچاو وڵاتانی تردا بۆ پێشخستنی دراما.
ئەجێندای کارکردنی کەناڵەکان کە ئایا تاچەند لەپلانیاندایە دراما بەرهەمبێنن گرنگە لەناو 45 کەناڵی ئاسمانی و زیاد  لە 200 کەناڵی ناوخۆیی کە لە هەرێمی کوردستان هەیە، ئەگەر کەناڵە ئاسمانییەکان بەنموونە وەربگرین دەبوو لە 10 دراما زیاترمان هەبێت.
عەبدولغەفار عەبدوڵا ئاماژەی بەوەشکرد، هەبوونی دراما لە مانگی رەمەزاندا  شتێکی خراپ نییە، بەڵام ناکرێت لە 12 مانگی ساڵ تەنها یەک مانگ بیرت بکەوێتەوە و گرنگی بە درامای کوردی بدەیت ئەم کارەش تەنها بە کەناڵێک و دوان ناکرێت هیوادارم لەڕێگای وەزارەتی رۆشنبیری یاخود ئەگەر یاسایەک هەبێت لەکوردستان و یاساکە پەیڕەویش بکرێت ئەوەی تێدا بچەسپێت هەر کەناڵێک درامایەکی دۆبلاژکراویان پەخشکرد لەپاڵیدا دەبێت درامایەکی کوردیشیان هەبێت  وەک ئەوەی لەزۆربەی وڵاتان پەیڕەو دەکرێت، چونکە پیشاندانی کەلتورێکی بیانی لەپاڵیدا دەبێت کەلتوری خۆشیان لەگەڵدابێت.

دراما دۆبلاژکراوەکان جێگرەوەی دراما کوردییەکانن
عەبدولغەفار عەبدوڵا خاوەن و بەڕێوەبەری  ناوەندنی بەرهەمهێنانی زەنێ بۆکاری دراما و دیکۆمێنتاری و پڕۆگرامی هونەری دەڵێت، دراما دۆبلاژکراوەکان لە هەرێمی کوردستان نەک تەنها جێگرەوەی دراما کوردییەکانن، بەڵکو جێگەشیان بەدرامای کوردی لەق کردووە، بێگومان ئەمەش کاریگەری زۆر خراپی دەبێت لەسەر کۆمەڵگە و کەلتوری کوردەواری و هونەرمەندانی کورد.
سەردار لەتیف راهێنەر و توێژەری کۆمەڵایەتی لەبارەی رۆڵی دراما کوردییەکان و کاریگەریی دراما بیانییەکان  لەسەر کۆمەڵگە وتی، ئەگەر تەماشا بکەین پێش روخانی رژێمی بەعس و ئازادبوونی عیراق و کرانەوەی کۆمەڵگەی عیراقی و کوردستانی بەڕووی دەرەوەی جیهان و هاتنە ناوەوەی سەتەلایت و تەکنەلۆژیا، کەناڵەکانی تەلەفزیۆنی لۆکاڵی بینەرێکی زۆریان هەبوو، تەلەفزیۆن وەک بەهێزترین پێگەی بینین و بیستن و سەرچاوەی زانیاری تەماشادەکرا، لەوکاتەشدا دراما کوردییەکان ئەگەرچی لەڕووی تەکنیکەوە سادە و ساکار بوون، بەڵام سیناریۆ و ئەکتەرەکان بەهێز و کاریگەربوون، بەتایبەت ئەوکات زۆربەی سیناریۆی ناو دراماکان گوزارشت بوون لەپیشاندانی مەینەتی و ناخۆشییەکانی ژیانی کوردەواری و زۆرجاریش رەخنەی بنیاتنەربوون لەپێناو نەهێشتنی جیاوازییە کۆمەڵایەتییەکان و زیاتر پێشخستنی کۆمەڵگە، هەرچەندە بەرەو دواوە بگەڕێینەوە دەبینین تام و چێژی دراماکان زیاتربووە و بینەریشیان زیاتربووە.

دراما رۆڵێکی کاریگەری هەیە لە ئاڕاستەکردنی کۆمەڵگەدا
وتیشی، دراما واتا جوڵاندنی جەستە و روخسار و لەبەرکردنی شێوازی جلوبەرگ و دەربڕینی ناخ و جوڵانەوەی هەست و رەوشت و هەڵچوون و خاوبوونەوە و کاردانەوە بەرامبەر رووداوە جۆراوجۆرەکان، هەروەها جوڵاندنی خەیاڵ و حەز و ئارەزووەکان.. هیتد، هەموو ئەمانەش دەبنە هۆکاری کاریگەر بۆ بینەر و سەرنجڕاکێشان و لاسایکردنەوەی ئەکتەرەکان، بەو شێوەیەش دراما دەبێتە لایەنێکی بەهێز و کاریگەر بۆ ئاڕاستەکردنی تاکەکانی کۆمەڵگە، ئەوە ئێستا زۆر بەڕوونی لەتاکی کۆمەڵگەی کوردیدا بەدی دەکرێت.
ئاماژەی بەوەشکرد، کاریگەریی نێگەتیڤی دراما دۆبلاژکراوەکان زۆرە لەسەر کۆمەڵگە، وەک دەزانین درامایەکی زۆری بیانی، لەزنجیرەی کۆری ، ئێرانی بەتایبەت تورکی شاشەی کەناڵە کوردیئەکانی داگیر کردووە ئەم درامایانە کاریگەریی تەواوی هەیە لەسەر کۆمەڵگە و کەلتور و شێوازی ژیانی بەشێکی زۆری تاکەکانی کۆمەڵگەکەمان .

مەبەستە مادی و مەعنەوییەکانی دراماکان
سەردار لەتیف دەڵێت، زۆرینەی ئەو کەسانەی بینەری دراما تورکییەکانن بە تەواوی ئالودەبوون، ئەگەر شەوێک نەتوانێت بینەری تەنها یەک زنجیرە بێت ئەوا دەکەوێتە بارێکی دەروونی خراپ وەک ئەوەی کۆمەڵێک نهێنییان لێ شاردبێتەوە.
باسی لەوەشکرد، دراما تورکییەکان کاریگەری تەواو لەسەر هەموو تەمەنەکان جێدەهێڵێت بەتایبەت منداڵان و گەنجان لە کار و وتەو بیرکردنەوەدا زۆرجار دەبینین منداڵ کۆمەڵێک وشەی نەشیاو بەکاردەهێنێت کە لەم درامایانەوە وەریگرتووە.
دراماکان بەگشتی لە دوو مەبەست پێکدێن (مادی و مەعنەوی)
مادی: بە دەستهێنانی بینەرێکی زۆر و پاشان ریکلام بە پارەیەکی زۆر.
مەعنەوی: کارکردن لەسەر بیروڕای خەڵکی زۆرجار دژایەتیکردنی ئایینێک یان کەلتورێک و نەتەوەیەک، لە دراما تورکییەکاندا هیچ مەبەستی خزمەتکردن نییە، تەنها بەرژەوەندی خۆیان و بەجێهێنانی ئەجێنداکانی خۆیانە، تاکی کوردیش بەبێ ئاگایی تەماشای دەکات  و بەدیاریەوە پێدەکەنێت.