خەلیل عەبدوڵڵا
د.ئیسماعیل بێشكچی، زانا و بیرمەندێكی كۆمەڵناسی توركە، بەهۆی هەڵوێست و بەرهەمەكانییەوە، لە سەرانسەری گۆی زەویدا وەك سیمبولی ئازایەتی و ئازادیخوازی و داكۆكیكاری سەرسەختی گەلی كوردستان ناسراوە.
بێشكچی زیاتر لە17ساڵی تەمەنی لە كونجی زیندانەكانی توركیادا بەسەر بردووە، لە زیندان ئازاری قورسی جەستەیی و دەروونی دراوە، چەندین سزای دیكەی دارایی دراوە، بەڵام هەموو ئەوانە كۆڵیان پێنەداوە، خۆی گوتەنی لەپێناوی پرسی rەوای گەلی كوردستاندا زیاتر سوور بووە لە سەر بیروبۆچوونەكانی، ئەو بەتەنها لەرێی هزر و قەڵەمەكەیەوە، چۆكی بەو دەوڵەتە گەورەیە داداوە، ناچاری كردووە تاڕادەیەك واز لە سیاسەتی نكۆڵیكردن و سڕینەوەی گەلی كوردا بهێنێ، بەناچاری دان بەوەدا بنێ كە لە توركیا بێ لەگەلی تورك، گەلێكی دیكە بەناوی كورد هەیە.
بەڵێنی داوە
كتێبی (بیرەوەرییەكان) كە لە نووسینی (د.ئیسماعیل بێشكچی)یە، لەنێوان ساڵانی (2019-2020) ئامادە كراوە و ساڵی 2021 بەزمانی توركی بڵاو كرایەوە، رۆژنامەنووسی بە ئەزموون ( محەمەد عیزەدین) بەكوردییەكی شیرین و پارا‌و وەرگێڕاوە و كۆتایی مانگی ئایاری ئەمساڵ بڵاو كرایەوە و كەوتە بەر دیدەی خوێنەران.
ئەم كتێبە كە 654 لاپەڕەیە، تەنها بیرەوەرییەكانی ناو زیندان دەگێڕێتەوە، هەروەك بێشكچی خۆی لەپێشەكی كتێبەكەدا باسی دەكات، لەم كتێبەدا باسی بیرەوەرییەكانی سەردەمی منداڵی و گەنجی نەكردووە، بەڵینی داوە ئەو قۆناغانەی تەمەنی، لە دووتوێی كتێبێكی دیكەدا بخانە ڕوو.
بێشكچی، ئەم كتێبەی پێشكەش بە خاتوو (لەمان بێشكچی) هاوسەری كۆچكردووی كردووە، كە لە12ی نیسانی 2021 ماڵئاوایی لەژیان كردووە.
وەك دەڵێن لە پشت هەر پیاوێكی مەزنەوە، ژنێكی مەزن هەیە، بێگومان، لەمان بێشكچی قەڵایەك بووە لە پشت د. ئیسماعیل بێشكچییەوە، لەبارەی هاوسەرەكەیەوە، بێشكچی دەڵێ: (هێزی من لە هەموو ئەو ڕووداو و زوڵم و زۆرەی بەهۆی نووسین و كتێبەكانمەوە بەسەرم هاتوون، هەر لەئامادەكردنیان و بڵاوكردنەوەیانەوە و كاردانەوەكانیدا، لەسایەی لەمان بێشكچیی هاوژینم بووە، ئەو گوڕ‌وتینی پێبەخشیم بەسەر زوڵم و ناهەقییەكاندا سەربكەوم، ئەو بەرگەی زۆر رووداوی گرت، وایكرد ئەو رووداوانە تێپەڕن، بۆیە كتێبەكەم پێشكەش بەو هاوسەرە خۆشەویستەم دەكەم).
بێشكچی، لەوڵاتێكدا دەژیا، كە ئایدۆلۆژیای فەرمیی دەوڵەت، باڵی بەسەر هەموو بوارەكانی ژیاندا كێشابوو، رای ڕەسمی دەوڵەت ئەوە بوو كە لەتوركیا یەك گەل و نەتەوە هەیە، هیچ گەل و نەتەوەیەكی دیكە نییە، ئەم ئایدۆلۆژیا رەسمییە، باڵی بەسەر هەموو وڵات و تەنانەت زانكۆ و ناوەندەكانی دیكەی رۆشنبیری و توێژینەوەدا كێشابوو، هیچ را‌و دەنگ و نووزەیەكی پێچەوانە نەبوو، هەموو لەگەڵ ئایدۆلۆژیای فەرمی بوون و جەختیان لەسەر ئەو سیاسەتەی دەوڵەت دەكردەوە.
بێشكچی، دوای تەواو كردنی خوێندنی زانكۆ، بۆ خزمەتی سەربازی چووە ناوچە كوردنشینەكانی توركیا، ئەو كە بەچرای زانستی كۆمەڵناسی مێشكی رۆشن بوبۆوە، لەو ناوچەیە، شتێكی دیكەی جیاوازی لەرای رەسمیی دەوڵەت بینی، ئەو لە نزیكەوە خەڵكێكی دیكەی بینی كە زمان و كەلتوور و جلوبەرگیان جیاوازە لە خەڵكی تورك، ئەوان گەلێكی دیكەن، تەنانەت لەزمانی توركەكانیش تێناگەن و پێویستیان بە وەرگێڕە.
ئەو راستییەی سەلماند
ئەو بابەتە سەرنجی بێشكچی راكێشا و بووە مەراق و خولیای، كەخزمەتی سەربازی تەواو كرد، چوەوەوە زانكۆ، ئەو پرسەی كردە بابەتی توێژینەوەی زانستیی نامەكانی ماستەر و دكتۆرا، ئیدی پرسی كورد بووە خەون و خولیای و خۆی بۆ تەرخانكرد، لەبەر رۆشنایی چرای زانستدا، بەهێمنی ئەو راستییەی سەلماند، كە گەلێكی دیكەی جیاواز هەیە و نابێ نكۆلی لێبكرێ و هەوڵی توانەوەی بدرێت.
ئەو بۆچوونانەی كە بە وتار و كتێب و لێكۆڵینەوەی زانستی پێشكەشی كرد، وەك بۆمبای سەردەم دەنگی دایەوە، وەك خۆی باسی دەكات، بۆچوونەكانی ئەو بە بۆمبڕێژكردنی پایەكانی دەوڵەت لەقەڵەم درا.
ئیدی لەسزای ئەوەدا وەك هەنگاوی یەكەم لە زانكۆ دەركرا و بە یەكجاری دوور خرایەوە.
لەشەست ساڵی رابردوودا، دادگاكانی ئاسایش و سەربازی وڵات بەدوایەوە بوون، زیاتر لە 17 ساڵی تەمەنی لەو دیوی شیشی زیندانەكانەوە بەسەر برد، لەسەر وتارێك كتێبێك زیندانی دەكرا و حوكم دەدرا، ئازاد دەكرا، لەسەر نامەیەك، وتارێك، كتێبێكی دی، لێدوانێك، كۆڕێك، دەستگیر دەكرا و حوكمی دیكەی بەسەردا دەدرا، ئەو زیاتر لەنیو سەدە لەزیندان و بەرێی زیندان و دادگاوە بوو، ئیدی زۆربەی بەرێوەبەرانی زیندان، دادوەرەكان، زیندانییەكان دەیناسی، ئەو هیچ زەبر و زەنگ و سزا‌و ئازاردانێكی جەستەیی و دەروونی، كۆڵیان پێنەدا‌و لەسەر بیروباوەڕی خۆی سوور بوو، ئەو بەهێمنی و لێكدانەوەی زانستیی بەڵگەدار، كۆڵی بەوان دا و ئەو دەوڵەتە گەورەیە هاتە سەر ڕوانینەكانی ئەو و دانی بەوەدا نا گەلێكی دیكە هەیە.
بێشكچی، خولیای خوێندنەوە و نووسین بوو، تەنانەت لە ناو زیندانە تاریكەكانیش، وێڵی دوای كتێب و گۆڤار و رۆژنامە بوو، لەم زیندان بۆ ئەو زیندان دەیگواستنەوە، هەندێ جار دەیناردنەوە بۆ ماڵەوە.
لەدەرەوەی زیندان، بواری زیاتری بۆ خوێندنەوە و نووسین هەبوو، خولیا و ئاشقی ئەو بوارە بوو، لەم كتێبەدا شتێكی خۆش باس دەكات، دەڵێ: ئێوارەیەك پارەی كڕینی رۆژنامەیەك و پارەی پاسەكەم پێبوو، رۆژنامەیەكم كڕی، دواتر ناوونیشانی وتارێكی رۆژنامەیەكی دی، سەرنجی راكێشام، ئەویشم كڕی و پارەی پاسەكەم پێ نەما، بڕیارم دا بەپێ بڕۆمەوە بۆ ماڵەوە، بەڵام لەشانسی من، كردی بە باران و تۆفانێك نەمتوانی بەپێ بڕۆمەوە، چوومە عیادەی دكتۆرێكی هاوڕێم پارەم لێوەرگرت بۆ گەڕانەوە.
بێشكچی، لەزیندان دەیان كەسایەتیی سیاسی و رووناكبیری ناسی، زیندان بۆ ئەو بوو بە قوتابخانە و ئاسۆی بیركردنەوەی فراوانتر كرد و وەك ئازادیخوازێك بووە جێی رێزی رێكخراوەكان و ئازادیخوازانی جیهان.
ئەو دەرگای وڵاتانی ئەمریكا و بەریتانیا و فەرەنسا و چەندین وڵاتی دیكەی بۆ واڵا بوو، بەرێزەوە پێشوازیان لێدەكرد و بەتاسەوە گوێیان لە بیرو بۆچوونەكانی دەگرت، لەدوو زانكۆ دكتۆرای فەخری پێدرا.
ئەو بوو بەباڵوێزی ناساندنی پرسی كورد لەسەرانسەری جیهاندا، ئەوەی ئەو بیرمەندە توركە بۆ كورد كردوویەتی شتێكی ناوازەیە، شێركۆ بێكەس وتەنی: نموونەی وەك بێشكچی، كە هەموو ژیانی پێشكەش بەگەلی كورد كردووە، لەناو نەتەوە سەردەستەكاندا دەگمەنە، بێشكچی وەك پیاوی داستانە گەورەكان، هەتا هەتایە بەپیرۆزی لەناو دڵ و دەروون و ویژدانی گەلی كوردستاندا دەمێنێتەوە.
