پ.د.نیان نەوشیروان فوئاد مەستی
دەنگی ژنانی كورد لەڕێگەی بەرهەمەكانی گەلاوێژدا جۆرە هارمۆنیاییەكی لەگەڵ دەنگی ژنانی جیهاندا دروستكردووە.
گەلاوێژ ساڵح فەتاح، نووسەر و رۆشنبیر، بەپێشەنگی نووسینی رۆمان و چیرۆكی ژنانی كورد دادەنرێت. لەسەرجەم بەرهەمەكانیدا،كەخۆیان زیاتر لە(21) بەرهەمدا دەبینێتەوە، هەوڵیداوە دەنگی ژن بەرجەستە بكات، ئەویش لەرێگەی دەڕبرینە سایكۆلۆژی و سۆسیۆڵوژییەكاندا كەرەنگدانەوەی فشارەكانی كۆمەڵگان بەشێوەیەكی واقیعی ورد هەروەك لە(بووكی ئاتەخان، كارەكەر، رێبوارێكی سەرگەردان، دایك و كوڕ، پایز و بەهاری خونچە) دا بەئاشكرا دەبینرێت.
لە نووسینەكانیدا چەندەها نموونەی ژنی تێدایە وەك ژنی كوردی خۆرهەڵاتی و ژنی خۆرئاوایی و رۆڵی دایك لەناو خێزاندا و ژنانی تێكۆشەر و كێشەكانی ژن لە چینی چەوساوەدا. لەتێكڕا رۆمانەكانیدا كەسێتی ژن لە كۆمەڵگای كوردییەوە وەرگیراون و بەشێوەیەكی واقیعی و بوێرانە مامەڵەیان لەگەڵداكراوە و تیشك خراوەتە سەر دەنگە سەركووت و پەراوێزخراوەكان. دەربڕینی ئەمانە بەشێوەیەكی هونەری ئەنجامدراون ئەویش لەڕێگەی پەیوەندییەتی كەسایەتییەكان بە توخمەكانی گێڕانەوەگەری بە نموونەی زەمەنجێگەیی و رووداوەكان و زەمەنە جیاوازەكان و جێگەكان و دیالۆگ و مەنەڵۆگەكان.
لەلایەكی ترەوە نووسینەكانی رەنگدانەوەی ململانێ و هەماهەنگی ژیانن. ئەمەش لەپێناو دەستنیشانكردنی دیاردە نەرێنییەكانی ناو كۆمەڵگا، وەك هەنگاوێكی گرنگ بۆتێگەیشتن و راڤەكردنی دیاردەكان، تا گەیشتن بە چارەسەرە گونجاو و پێویستەكان. لێرەدا رێبازی ریالیزمی رەخنەگرانە لەدەقەكاندا بەدەردەكەوێت كە بریتییە لە دەرخستنی كەموكوڕیەكانی كۆمەڵگا و ململانێی نێوان تاكەكان.
ئەركی وەرگر، كەبوونێكی ئەكتیڤی هەیە لەخوێندنەوە و گەیاندنی نامەكاندا، لەپاڵ خاوەن دەقدا لەهەوڵی چارەسەری كێشەكاندا دەبێت. بەدیوێكی تردا، نووسینەكانی خاتوو گەلاوێژ جۆرێكن لە بڵاوكردنەوەی چەمكی هۆشیاریی كومەڵگا، بەشێوەیەكی گشتی، دەرخستنی كێشەكانی ژنان بەشێوەیەكی تایبەت. هۆشیاركردنی كۆمەڵگا ئاستێكی كاریگەریی گۆڕانكارییەكانە لەسەرووهەموویانەوە گۆڕانكاریی لە رەفتارەكانی ژیان، ئەویش بەمەبەستی پێشخستنی كۆمەڵگا یان دەربازبوون لە بیركردنەوە چەقبەستووەكان.
گەلاوێژخان لە دیدارێكیدا سەبارەت بە مافی ژنان، كە لە لەندەن سازكرابوو، بەراورد دەكات لەنێوان كێشەكانی ژنانی خۆرئاوا و خۆرهەڵات و ژنانی شار و لادێ. ئەوەتا دەڵێت: (رۆشنبیری، پاڵپشت و پارێزگارییە بۆ ژن، ژنانی رۆشنبیر دەتوانن بەرگری لە مافەكانیان بكەن لە كاتی رووبەروروبوونەوەی كێشە دژوارەكاندا)
لێرەدا تیشك دەخاتە سەر پەیوەندیی نێوان ژنان و رۆشنبیریی كە كاریگەریی زۆری هەیە لەسەر هۆشیاری و هزری ژنان و هاوسەنگێتی رادەگرێت لە نێوان مافەكان و ئەركەكانیدا. بەمەش رۆشنبیریی دەبێتە كەناڵێكی متمانەپێكراو بۆ سەرجەم تاك و خودەكان كە ئەمە نیشانەیەكی پۆزەتیڤی بونیادنانی كەسیەتییە بەهێزەكانە لەرێگەی گرنگیدان بەچەمكی رێزگرتن لەمافەكانی تاك و پێدانی سەربەستی دەڕبرینی بیروڕا، كە ئەمە خۆی لەخۆیدا رێزگرتنیشە لەكۆمەڵگا.
واتە كێشەی ژنان پەیوەستە بە بەرپرسیارێتی خودی ژن بەرامبەر بە بونیادنانی خودی خۆی. بێگومان ئەمەش، لەڕێگەی بەڕۆشنبیركردنی تاك و كۆمەڵگاوە، هەنگاوێكە بۆ گۆرینی بیروبۆچوونی كەسەكان، بەڵكو دەبێتە كردارێكی كەڵەكەبووی بەردەوام كە ناوەڕۆكەکەی پڕە لەچەندین مانا و هێما و هەڵوێستە و مەسەلە بەوپێیەی پەیامەكان لەپێناو فراوانكردنی ئاستی رۆشنبیریی تاكەكانە بەتایبەتی ژنان. لەم گۆشەیەوە، ژنانیش پێویستە خۆیان رۆشنبیر بكەن بەزانستە تەكنۆلۆژیایی و مەعریفی و سایكۆلۆژی و سۆسیۆلوژی و مێژوویی و فەلسەفەییەكان، تەنانەت بەبابەتەكانی هونەر و شیعر و پەخشان. لەپێشەنگەكانی ئەدەبی ژنانی جیهان، سیمۆن دی بۆڤوار و ڤرجینیا ووڵف و جۆلیا كریستیڤا، كە هەموو ئەمانە و زیاتریش لەنووسیەكانیاندا، هەوڵیانداوە داهێنان و لێهاتوویی ژنان بەدەربخەن یان بەرجەستەی بكەن ئەویش لەڕێگەی ئەو كێشانەی كە رووبەڕویان دەبنەوە، لەهەمانكاتیشدا رێگەچارەی گونجاویشان بۆ كێشەكان دۆزیوەتەوە.
دەنگی ژنانی كورد لەڕێگەی بەرهەمەكانی گەلاوێژدا جۆرە هارمۆنیاییەكی لەگەڵ دەنگی ژنانی جیهاندا دروستكردووە. گەلاوێژ چووەتە نێو پانتایییە ئەدەبییەكانی گێڕانەوەگەری، كە ئەمە لەتوانای هەموو نووسەرێكدا نییە چونكە هونەری گێڕانەوەگەری، پێویستی بەبەهرە و رۆشنبیرییەكی بەهێز و خولیا و حەزی نووسین و لێهاتوویی لە بواری زانستی دەربڕین و تێگەیشتنێكی وردی كۆمەڵگادا هەیە، كە ئەمانە، بەئاشكرا، لەبەرهەمەكانی خاتوو گەلاوێژدا بەدەردەكەوێت. لەهەمانكاتدا، لە نووسینەكانیدا توانی دیدی خۆی بەرامبەر بە كومەڵگا تۆمار بكات، ئەویش لەڕێگەی رەخنە سۆسیۆلۆژییەكان و وروژاندنی پرسیارەكان كە پەیوەستە بە ئەزموونەكانی ژنان لەناو ژیاندا. واتە ئەدەب لای نووسەر بریتییە لە هونەری نووسین لەپێناو خزمەتی كۆمەڵگادا و بەدەرخستنی دیاردە لاواز و دیارەكان و هەوڵدان بۆ بەرنگاربوونەوەیان. ئەم كارنامەیە پێویستی بەهونەری دەڕبرین و گەیاندنی پەیامی مرۆڤایەتییەكان بە گشتی و گوتاری دەنگی ژنان بە تایبەتی هەیە.
جگە لەمانەش هەوڵدان بۆ گۆڕینی دۆخی ژنان لە دۆخێكی نەخوازراوەوە بۆ دۆخێكی شایستە. خاتوو گەلاوێژ، لەڕێگەی نووسینە كوردی و عەرەبییەكانییەوە، توانی ببێتە نموونەیەكی دیاری ژنێكی لێهاتوو ئەویش بەسوودوەرگرتن لە تەكنۆلۆژیای سەردەم و دامەزراندنی وێبسایتێكی رۆشنبیری و ئەدەبی كە پەیوەستە بە داهێنانەكانییەوە. هەروەها ئەو نووسینە ئەكادیمیانەی سەبارەت بەو بەرهەمانە نووسراون كە ئەمەش هەوڵێكە بۆ گەیاندن و گەیشتن بە ئەدەبی جیهانی. بۆیە خاتوو گەلاوێژ نموونەی واقیعی ژنێكی لێهاتوو و بەهرەدارە و خاوەن ئەزموونێكی هونەری گێرانەوەگەرییە و بەردەوامیشە لەپێشكەشكردنی ئەدەبێكی رەسەن بۆ دروستكردنی گوتارێك لەجۆری بەرپرسایەتیی ئەزموونەكانی ژنان.
