نووسەر گرنگترە یان خوێنەر؟

یوسف ئیسماعیل


لە بواری ئەدەب و نووسیندا، هەمیشە پرسیارێکی گرنگ هەبووە، ئایا نووسەر گرنگترە یان خوێنەر؟ ئەم پرسیارە تایبەتمەندییەکانی هەر دوو لایەنەکە لەخۆ دەگرێت و وەڵامەکەی تەنیا لە یەک لایەن نییە، بەڵکو لە هاوئاهەنگی نێوان نووسەر و خوێنەردا یەکدەگرێتەوە.
نووسەر دەکرێت بڵێین وەک دروستکەری جیهانێکی نوێ دەردەکەوێت، ئەو بە هەڵبژاردنی وشەکان و ریزکردنیان، جیهانێک دروست دەکات کە تێیدا بیرۆکەکان، هەستەکان و چیرۆکەکان دەگۆڕێن بۆ راستییەکی نوێ. نووسەر بەهۆی بیرکردنەوەکانی و هونەرەکەیەوە، دەتوانێت ئەزموونێکی نوێ بە خوێنەرەکانی ببەخشێت. بەبێ نووسەر، هیچ نووسینێک یاخود هەر دەقیکی ئەدەبیی بوونی نابێت و خوێنەر هیچ شتێکی بۆ خوێندنەوە نابێت، بەڵام ئایا دەقەکە بەتەنها بە نووسەرەوە گرنگە؟
خوێنەر وەک کەسێک دەردەکەوێت کە ژیان بە نووسینەکە دەبەخشێت، بەبێ خوێنەر نووسینەکە تەنیا وشەکانن کە لەسەر کاغەز ریزکراون. ئەوە خوێنەرە بە هەست و بیرکردنەوەکانیەوە مانای نووسینەکە دەگۆڕێت و دەیکات بە ئەزموونێکی تایبەت بۆ خۆی. هەر خوێنەرێک دەتوانێت لە نووسینەکەدا شتێکی جیاواز بدۆزێتەوە و ئەمەش دەرخەری ئەوەیە خوێنەر چەندە گرنگە بۆ ژیانی نووسینەکە.
دەتوانیین تیشک بخەینە سەر چەند وتەیەکی نووسەرە بەناوبانگەکان، سەبارەت بە نووسەر و خوێنەران، کە لە نووسینەکانیاندا ئاماژەیان پێداوە یان هەڵوێستیان لێ وەرگرتووە.
خورخێ لویس بورخێس:  
«کتێبەکان تەنیا دەرگایەکن بۆ ئەو جیهانەی کە خوێنەر دەیخاتە ناوەوە.»
ڤیرجینیا ولف:  
«نووسەر دەبێت خۆی لەناو ببات بۆئەوەی خوێنەر بتوانێت خۆی بدۆزێتەوە.»
ئۆسکار وایڵد: 
«نووسەر هەمیشە زیاتر لەوەی دەزانێت کە دەیڵێت، بەڵام خوێنەر هەمیشە زیاتر لەوەی دەخوێنێتەوە دەیبینێت.».
ئەلبێر کامۆ:
«نووسەر دەبێت هێندەی هەموو کەسێک قسەبکات، بەڵام هێندەی هیچ کەس نەبێت».
ئەم وتانە دەرخەری پەیوەندییەکی نزیک و ئاڵۆزن لە نێوان نووسەرەکان و خوێنەرەکانیاندا و ئەوە نیشان دەدەن کە هەر یەکەیان رۆڵێکی تایبەتیان هەیە لە پرۆسەی ئەدەبییدا.
لە راستیدا بۆ باسکردنی هاوئاهەنگیی لە نێوان نووسەر و خوێنەردا، ناتوانین بڵێین کامیان گرنگترە، چونکە هەر یەکەیان بەشێکی گرنگی پرۆسەی نووسین و خوێندنەوەن. نووسەر دەستپێک دەکات بە دروستکردنی جیهانێک، بەڵام خوێنەر ئەو جیهانە دەگەڕێنێتەوە و بە هەستەکانییەوە گریی دەدات. 
نووسەر و خوێنەر وەک دوو لایەنی هاوئاهەنگ دەبن، پێکەوە کاردەکەن بۆ دروستکردنی ئەزموونێکی تایبەت. گرنگیی نووسەر و خوێنەر پەیوەستە بە یەکترەوە. نووسەر سەرچاوەیەکی گرنگە بۆ دروستکردنی نووسین، بەڵام خوێنەر ئەو نووسینە دەکات بە ژیان، بۆیە پێویستە لە هاوئاهەنگیی نێوان هەردووکیاندا بگەڕێین و باوەڕ بەوە بهێنین کە هەر یەکەیان بەشێکی گرنگی پرۆسەی ئەدەبیین.