بەهار و ژینگە

ئا: سەردار عەبدولڕەحمان*

ساڵانە لە 21/3 گۆڕانكارییەكی  ژینگەیی و ئاو و هەوایی  بەسەر  سروشتی هەرێمی كوردستاندا دێت،  دیمەنێكی ناوازە  بە ناوچەكە دەبەخشێت كە هەوێن و كەرەستەی خاوی ژینگەی گەشتیارین، لە هەمانكاتیشدا جەژنێکی نەتەوەیی كورد و  نوێبوونەوەی سەری ساڵی تازەی كوردییە، لەم وەرزەدا مرۆڤەكان لە كۆت و بەندی زستان و بەفر و سەرما و بەستەڵەك رزگاریان دەبێت، بەهار تارای سەوزی خۆی  بەسەر رووی زەویدا دەنەخشێنێت، بەهار وەرزی نوێبوونەوە و پشووی جەستە و ئارامی رۆحی مرۆڤەكانیشە.  
هەرێمی كوردستان لە روانگەی  گەشتوگوزاری  ژینگەییەوە ناوچەیەكی دەوڵەمەندە بەو كەرەستانەی كە هەوێنی پێكهێنان و راكێشانی سەرنجی گەشتیارانی ناوخۆیی و دەرەكین، بەگوێرەی لێكۆڵینەوەیەك  كە لەم  بوارەدا كراوە  دەركەوتووە لە ٪80 گەشتیاران كاتێك روودەكەنە ناوچەیەكی گەشتیاریی بەهۆی بوونی دوو بنەمای سەرەکییەوەیە کە لە هەرێمی کوردستان هەن و بریتین لە:
1- هەمەچەشنەیی روخسارەكانی رووی زەوی، كە خۆی لە  تاڤگە، چیا، دۆڵ، دەشت، دارستان، رووبار، باڵندە، ئاژەڵی كێویی، كانی، كارێز و ئەشكەوت و....هتد، دەبینێتەوە.
2- بوونی ئاو و هەوای گەشتیاریی، زانایان رایانگەیاندووە باشترین ئاو و هەوا بۆ چالاكی گەشتیاریی  بریتییە  لە پلەی گەرمی  (17 بۆ25) پلەی سەدی، ئاشكرایە وەرزی بەهار وەرزی مامناوەندی كەشوهەوایە لە هەرێمی كوردستان .
لێرەدا چەند بنەمایەكی گرنگی  گەشتوگوزاری ژینگەیی لەم وەرزەدا دەخەینەڕوو بۆ گەشتیاران، كە هەوێن و كەرەستەی بەهای گەشتیارین، كە پێویستە هەموو تاكێك رەچاوی بكات، لە پێناوی بنیاتنانی كۆمەڵگایەكی تەندروست و بەسەربردنی كاتێكی خۆش و بەرزكردنەوەی ئاستی هۆشیاری ژینگەیی كە ئەوانیش بریتین لە:
یەکەم: وەرزی بەهار وەرزی نوێـبوونەوەی ژیانی رووەك و گیانلەبەر و ئاژەڵ و باڵندەی كێویی و سەرجەمی زیندەوەرەكانە، چونكە لەم كەشەدا گۆڕانكارییەكی ریشەیی بەسەر سروشت و ژینگەی كوردستاندا دێت، سەوزی خاك و درەخت و دارستانەكان دەبێتە مایەی بەرهەمهێنانی هەوای پاكـژ و نەواو هێلانەی باڵندەكان و شوێنی پشوودانی گەشتیاران،  بۆیە لەسەر هەموومان پێویستە پارێزگاری لەم دەرامەتە سروشتییانە بكەین و بە ماڵی خۆمانی بزانین و بە وریاییەوە مامەڵەیان لەتەكدا بكەین، كە بێگومان ئەمەش نیشانەی بەرزی  ئاستی رۆشنبیری و هۆشیاری تاك و كۆمەڵگایە بەرامبەر بە سروشت و ژینگەكەی.
دووەم: لە وەرزی بەهاردا زۆربەی سەرچاوە ئاوییەكان (كـانی، كـارێز،  رووبار، چـەم،  دەریاچەو تاڤگەكان هتد) دەژێنەوە و ئاستیان زۆر دەبێت، ئەمەش بەشێوەی راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ كەرەستەی خاوی گەشتیارین مەلەكردن و راوەماسی، بۆیە پێویستە ئەم سەرچاوانە بپارێزرێن و پیس نەكرێن بە پاشماوەی زبڵ و خاشاكی گەشتیاران، هەروەها پێویستە  ئەم ناوچانەی دەوڵەمەندن بەم سەرچاوە ئاوییانە پەرژین و سنوردار بكرێن بۆ روونەدانی كاری  نەخوازراوی  وەك  (خنكان و شۆرینی فەرش و سەیارە).
سێیەم: لە وەرزی بەهاردا دارستانەكان لانەی چەندین باڵندە و نەوای كۆمەڵێ‌ زیندەوەر و ئاژەڵی كێوین ئەمانە سامانی نیشتمانی و نەتەوەین، پێویستە گەشتیاران لە میانەی گەشتەكانیاندا بە وریاییەوە مامەڵە لەگەڵ سروشتی ناوچەكەدا بكەن و رەفتارێك نەكەن ببێتە مایەی تێكدانی هێلانە و شوێنی مانەوەیان یاخود ئازاردان و راوكردنیان، لەسەر هەموو تاكێكە هاوسەنگی ژینگەیی ناوچەكە تێكنەدات.
چوارەم: لە بەهاردا بوونی كەشوهەوایەكی خاوێن و تەندروست دەبێتە هۆی دەستەبەركردنی چالاكی جەستەیی و پشوودانی دەروونی مرۆڤەكان و ئەمەش، لایەنێكی تری بنەما و رێساكانی ژینگەیە. بوونی هەوای پاك  لە هەر ناوچەیەك یان هەر شوێنێكی گەشتیاریی سەرچاوەی بیركردنەوەی دروست و بەسەربردنی كاتێكی خۆش و بەچێژە، مرۆڤەكان بۆ هەڵمژینی هەوای پاك روو لە دەرەوە دەكەن، بۆیە لەسەر هەر گەشتیارێک پێویستە كەشوهەوای ناوچەكە لە بەرچاو بگرێ، چالاكییەكانیان هۆكارێك نەبێت بۆ زیانگەیاندن بە رەگەزەكانی ژینگە لە (ئاو، هەوا  و  خاك).
پێنجەم: وەرزەكانی تر مرۆڤەكان خەریكی راپەراندنی كار و چالاكییەكانی فەرمانگە و ماڵەوەن، كەمتر دەرفەتی چوونە دەرەوەیان هەیە هەستەكانی مرۆڤیش  فشار و سترێسی زۆریان لەسەرە، چالاكییەكانیشی لە چوارچێوەی  ژوور و پۆل و نووسینگە و فەرمانگەکەیدایە، كەمتر بواری بینینی ئاسۆیی هەیە بەهۆی بوونی بەربەستەكان، ژاوەژاو و دەنگی ئامێرەكان و ئۆتۆمبێلەكان و دەنگ بەرزكەرەوەكان مرۆڤ زیاتر بەرە و دۆخێكی نەخوازراو دەبات، بەڵام لە ژینگەی دەرەوەدا تاكەكان هەست بەم دۆخە ناكەن، چونكە پانتایی بینین (ئاسۆیی و ستوونی) بەرفراوانە و بەربەستی دەستكردی مرۆڤەكان  نییە، بۆیە لە بەهاردا تاكەكان زیاتر هەست بە پشوودانی جەستەیی و دەروونی دەكەن دوور لە ژاوەژاو و دەنگی بێزاركەر، ئەمە سەرەڕای دەستپێكردنی پشووەكان و زیادبوونی كاتی دەست بەتاڵی.
لە كۆتاییدا بەپێویست دەزانرێت  وەرزی بەهار و رەهەندەكانی لۆژیكییانەو بەرپرسیارانە مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت و بەكاربهێندرێت، هۆشیارانە چێژ لە سروشت و ژینگەی ناوچە گەشتیارییەکان  وەربگرین و لێیەوە فێری نوێبوونەوەی بیـرو كردارمان بین، نەوەك ببینە دێوەزمەی تێكدانی بەهاو هەمەچەشنەی روخسارەكانی ژینگە و زەوی، چونكە ئاستی هۆشیاریی هەر تاكێك بەندە بەو ژینگەیەی کە تیایدا دەژی.

*شارەزا لە بواری ژینگە