بڵێسە جەبار فەرمان: كەسوكاری شەهیدان چەند خزمەت بکرێن هێشتا كەمە

شەهید بە زەردەخەنەی سەر لێوانی چیرۆكی سەركەوتن بۆ نیشتمان دەنووسێتەوە، هەر نیشتمانێكیش بۆنی شەهیدی لێبێت، گوڵە مێخەك ئیرەیی پێدەبات. بەو پێیەی یەكێتی نازناوی حزبی شەهیدانی پێبڕاوە، مەكتەبی شەهیدان و تێكۆشەران، یەكێكە لە گرنگترین مەكتەبەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان. خاتوو بڵێسە جەبار فەرمان لێپرسراوی مەكتەبی شەهیدان و تێكۆشەران لە دیمانەیەكیدا كە ئاوات كۆكەیی لە كوردستانی نوێ لەگەڵیدا سازیكردووە، جەخت لەوە دەكاتەوە  كەسوكاری شەهیدان چەند خزمەت بكرێن هێشتا كەمە و ئێمە قەرزاری ئەوانین، چونكە ئەوان گیانی خۆیان بەختكرد بۆ ئەوەی گەلەكەیان سەربەرز بێت.
لە بەشێكی دیكەی دیمانەكەدا لێپرسراوی مەكتەبی شەهیدان ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، كە ستراتیجێكی نوێیان داڕشتووە بۆ خزمەتكردنی كەسوكاری سەربەرزی شەهیدان و هەموو توانایان دەخەنە گەڕ بۆ ئەوەی كەسوكاری شەهیدان ژیانێكی شایستەتریان هەبێت و یەكێتیش باشتر بە كێشە و كەموكووڕییەكانیان رابگات.
هاوكات لێپرسراوی مەكتەب لە چوارچێوەی پلان و بەرنامەی كاری داهاتوویاندا باس لەوە دەكات، كە لەمەودوا بەشێك لە كارەكانی مەكتەبی شەهیدان و تێكۆشەران دۆزینەوەی نەوەی شەهیدە دێرینەكانە، نەوە نەك منداڵ، ئێمە چۆن بتوانین بیاندۆزینەوە و تێیان بگەیەنین كە باپیرت یان باوكی باپیرت كەسێكی مەزن بووە و خوێنی خۆی بەخشیوە بەم نیشتمانە، ئەو هەستەیان بۆ بگێڕینەوە بە باسكردنی شەهیدەكەیان و پێدانی میدالی رێزلێنان وەك نەوەی شەهید، باسی مەزنایەتی و نیشتمانپەروەریی شەهیدەكەی خۆی بۆ بكرێت، پێی بوترێت مایەی شانازیت.
هاوكات لە دیمانەكەدا ئاماژە بەوە دەكات، كە سەردانی ماڵی كەسوكاری شەهیدان لە ناوچەكانی خۆیان و هەوڵدان بۆ جێبەجێكردنی داواكارییەكانیان دەخرێتە بەرنامەی مەكتەبی شەهیدانەوە، بۆ ئەوەی لە لایەك دانەبڕێین لە كەسوكاری سەربەزی شەهیدان و لە لایەكی دیكەشەوە، خەرجی و ئەركی هاتوچۆ لەكۆڵ كەسوكاری شەهیدان بكەینەوە.
بڵێسە جەبار فەرمان جەخت لەوە دەكاتەوە، كە دەبێ بۆ كەسوكاری سەربەرزی شەهیدانی بسەلمێنین، ئێمە درێژەپێدەری رێبازی شەهیدانین و ئەو ئامانجەی شەهیدان گیانی خۆیان لە پێناودا بەختكردووە، ئامانجی ئێمەشە.
کوردەوان محەمەد سەعید

بڵێسە جەبار فەرمان                 ئاوات کۆکەیی

سازدانی: ئاوات كۆكەیی

-چۆن بوو لێپرسراوێتی مەكتەبی شەهیدان و تێكۆشەران بە تۆ سپێردرا؟
+ لە راستیدا نازانم چۆن بوو، ئەوە بڕیاری مەكتەبی سیاسی بوو لە دوای پێنجەم كۆنگرەوە، سوپاسیشیان دەكەم كە ئەو بەرپرسیارێتییە گەوەرەیە و ئەو متمانە گەورەیەیان بە من بەخشیووە.

- مەكتەبی شەهیدان گرنگ و هەستیارە و بە كۆمەڵێك قۆناغی بەرز و نزمیشدا رۆیشتووە، ئایا رووبەڕووی هیچ كێشە و گرفتێك بوویتەتەوە لە پێسپاردنی ئەم ئەركەدا؟

+بێگومان مەكتەبی شەهیدان یەكێكە لە مەكتەبە گرنگەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، كۆمەڵێك كەرەستەی باشی هەیە بۆ كاركرن و بواری زۆر فراوانی هەیە بۆ ئیشكردن، هەرچەندێك كاری تێدا بكرێت و هەوڵی بۆ بدەیت و پێیەوە ماندوو بیت، هێشتا هەر كەمە، لەبەرئەوەی لە ئاستی ئەو بەخشینەی كەسوكاری شەهیداندا نییە بۆ گەل و نیشتمان و بۆ  یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان.
ئێمە وەك ئامار لە مەكتەبی شەهیدان نزیكەی 27 هەزار شەهیدمان هەیە، هەروەها پێنج هەزار شەهیدی كیمیابارانی هەڵەبجەمان هەیە، 182 هەزار شەهیدی ئەنفال و جینۆسایدمان هەیە، ئەم ژمارەیە هەمووی كۆبكەیتەوە كەسوكاریان خەڵکێکی ئێجگار زۆر و فراوان دەكات كە بمانەوێ خزمەتیان بكەین.
ستراتیجیەتی ئەم مەكتەبە ئەوەیە، دەمانەوێ لە دیوێکەوە یاخود لە دیدێكەوە خزمەتی شەهیدەكان بكەین، خزمەتی شەهیدەکان بەو واتایە کەوا ئێمە لەسەر رێبازی ئەوان بەردەوام بین، ئەو ئامانج و خواستانەی كە ئەوان هەیانبووە بۆ نەتەوەكەیان، ئێمە درێژە بە خەباتی ئەوان بدەین بۆ بەدیهێنانیان، لە دیوێكی ترەوە خزمەتكردنی كەسوكارە سەربەرزەكانیانە.

دەبێ یاساكە هەموار بكرێتەوە
بێگومان لەوانەیە زۆرێك بڵێن كە خزمەتكردنی ئەوان لە رێگەی حكومەتەوە دەبێت، بەڵێ ئەوە راستە و بەشێكی زۆری خزمەتكردنیان لە رێگەی حكومەتەوەیە، بەڵام ئێمە چۆن بتوانین لەگەڵ ئەوەشدا خزمەتی زیاتریان بكەین؟.
بۆ ئەوەش ئێمە لەو بڕوایەداین ئەم مەكتەبە لە رێگەی كۆڕ و سیمینار و چوونە ناو كەسوكاری شەهیدانەوە كە بە نیازین لە ئایندەدا لە رێگەی كۆنفرانسەوە دۆخی ئێستای كەسوكاری شەهیدان باشتر هەڵبسەنگێنین، ئایا ئەو یاسایانەی كە لە پەرلەمانی كوردستانەوە دەرچوێندراون، بۆ ئێستای كەسوكاری شەهیدان و بۆ ئێستای دۆخ و گوزەرانیان گونجاوە یا گونجاو نییە؟
بەرلەوەش ئێمە لەو بڕوایەداین بەشێك لەو یاسایانە دەبێت هەموار بكرێنەوە،  هەندێكی جارێك هەموار كراونەتەوە، بەڵام ئێمە بە پێویستی دەزانین بەشێكیان جارێكی دیكە هەموار بكرێنەوە، چونكە یاسای تاقانەی ئەنفال، یاسای شەهیدان و هەر خودی پێناسە و ناساندنی شەهید (تەعریفەی شەهید) چییە كە لە یاساكەدا هاتووە؟ بە بۆچوونی ئێمە دەبێت فراوانتر بكرێت، ئاڵوگۆڕی بەسەردا بكرێت و هەموار بكرێتەوە.
ئەمە هەمووی لە رێگەی كۆڕ و سیمینار و گفتوگۆ لەگەڵ ئەو كەسانەی لەناو بابەتەکەدان و تایبەتن بەوە، تا بتوانین لە ئایندەدا لە دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانەوە لە رێگەی فراكسیۆنی یەكێتییەوە و لە رێگەی تیمی یەكێتییەوە لە حكومەتدا بتوانین ئەو یاسایانە، هەموار بكەینەوە.

كارەكان دابەش دەكەین
نموونەیەكی تر، ئەو مووچەیەی كەسوكاری شەهیدان وەریدەگرن ئێستا لەگەڵ بازاڕدا هاوتا نییە، مووچەیەكی زۆركەم وەردەگرن كە شایستەی ژیانێكی شایستە بەوان نییە، لەبەرئەوە پێویستە ئەو یاسایەش بە جۆرێكی وا هەموار بكرێتەوە كە مووچەی شەهیدان لە ئاستی ئێستای بازاڕدا بێت.
دیوێكی دیكەی كاری ئەم مەكتەبە بۆ ئایندە، دەمانەوێ دۆسێ بێت، فایلمان هەبێت و ئیشیان لەسەر بکەین، بەشی شەهیدان و بەشی تێكۆشەران و بەشی ئەنفال و بەشی جینۆساید هەبێت، بێگومان كەسانێك هەن دەڵێن ئەنفال جینۆسایدە. بەڵێ ئەوە راستە، بەڵام وشەی (ئەنفال) گرنگە كە هەبێت و بمێنێتەوە و كاری لەسەر بكرێت.
ئەمە یەكێك بووە لە گفتوگۆكانی ناو كۆنگرەش كە هەندێك هەڤاڵ دەیانووت: مادام دەوترێت جینۆساید ئیتر پێویست ناكات وشەی ئەنفال بەكار بهێنیت. بەڵام ئێمە لەو بڕوایەداین وشەی ئەنفال دەبێت بەرجەستە بكرێت و گەورەبكرێت و هەمیشە بەكار بهێندرێت، ئەگەر سەردانی گوندێكی گەرمیان یان ناوچەكانی دیكەی ئەنفال زەدە بكرێت یان لەوانەی رزگاریان بووە دەربارەی جینۆساید پرسیاریان لێبكرێت، كەم كەس دەزانێت جینۆساید چییە، بەڵام هەمووی ئاشنای ئەنفالن و دەڵێن ئەنفال كراوین، یان كەسوكارمان ئەنفال كراون.

وشەی ئەنفال و جینۆساید
لەبەرئەوەی %80ی ناوچەی ئەنفالكراو لە سنووری یەكێتی بووە، زۆر گرنگە ئەو وشەیە لە ئەدەبیاتی كورد بەگشتی و یەكێتیدا بە تایبەتی بمێنێتەوە.
جینۆساید وەك وشە زۆرێك لە میللەتان بەكاری دەهێنن، وەك: ئەرمەنییەكان، توتسییەكان، هندییە سورەكانی ئەمریكا و جولەکە كە جینۆساید كراون، بەڵام كە دەوترێت جینۆساید دەبێت بووترێت جینۆسایدی كوێ؟ بۆ نموونە: كە دەوترێت هۆلۆكۆست، هەموو كەس دەزانێت تایبەتە بە جولەکە و جینۆسایدی ئەوانە.
بۆیە ئێمەش دەمانەوێ هەموو دنیا بزانن وشەی ئەنفال تایبەتمەندە بە گەلی كورد و مەبەست لێی كۆمەڵكوژیی كوردە.
دەمانەوێ وشەی ئەنفال زەقبكەینەوە و وەك دۆسێیەكی تایبەت لەم مەكتەبەدا ئیشی لەسەر بكەین، ئیشەكانیش بە ئەكادیمی بن، كۆنفرانس و كۆڕ و كۆبوونەوەبن.

لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی
بێگومان زۆرێك لەو ئامانجانەی ئێمە هەمانن بە ساڵێك و دوان و زیاتر نایەنە دی، بەڵام دەبێ بەردی بناغەی بۆ دابندرێت، وەك: بە جینۆساید ناساندنی ئەنفال، جینۆسایدی كوردی ئێزدی، كوردی فەیلی، بارزانییەكان، كیمیابارانی ناوچەكانی كوردستان كە هەر دەچێتە چوارچێوەی جینۆسایدەوە.
مەبەستمانە هەموو ئەم دۆسێیانە لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا بجوڵێنین، لە دادگاكانی جیهاندا (دادگای لاهای) بە رەسمی بجوڵێندرێت، ئەمەش ئیشی ساڵ و دوو ساڵ نییە و درێژخایەنە، بەڵام دەمانەوێ هەنگاوی یەكەمی بۆ بنێین.

کۆبوونەوەیەکی مەکتەبی شەهیدان و تێکۆشەران

-ئەمانەی باستكردن ئایا پێشتر هیچ هەنگاوێكیان بۆ نەنراوە لەم مەكتەبەدا؟
+ بێگومان ئیشی زۆر باشكراوە لەم مەكتەبەدا، بەڵام لە ئاستی خواستی حزبەكەماندا نییە، چونكە هەر خۆی ئامانجەكە زۆر گەورە و گرنگە و پێویستیی بە هاوكاریی هەموولایەك هەیە، لەبەر ئەوە دەبێت تێكڕای یەكێتی كۆكبن لەسەر ئەوەی دۆسێی شەهیدان و مەكتەبی شەهیدان زۆر زۆر گرنگن، مادام ناسنامەمان (حزبی شەهیدان)ە، دەبێت ئەم مەكتەبە بمێنێتەوە و بایەخی زیاتریشی پێبدرێت، نابێت وەك (مینی مەكتەب) سەیر بكرێت و ئەركەكەی تەنیا كەمە كەمە هاوكاریكردنی ئەم و ئەوبێت، بەڵكوو دەبێت ستراتیجیەتی هەبێت و لە چوارچێوەی ئەو ستراتیجەدا ئیش بكات.

- چیتان كردووە بۆ دەستپێكردنی ئەو ستراتیجەی ئاماژەت پێدا؟
+ لە ئێستاوە پلانی ساڵێكمان داڕشتووە (ساڵی 2024) كە لە هەر مانگێكدا چۆن كاربكەین و چی بكەین؟.
بێگومان هەر پلانێكیش كە دادەنرێت ناتوانرێت %100 پابەند بیت پێوەی، بەڵام گرنگ ئەوەیە چوارچێوەیەك هەبێت، دیاریكردنی ئەو چوارچێوەی كارە بۆ ئەم مەكتەبە لەسەر ئەو چەند ئاستە گرنگە و کە بەردی بناغەی ئەم كارانە دانرا، دواتر هەر كەس و ستافێكی دیكە بێنە ئەم مەكتەبە، دەتوانن كاری لەسەر بكەن و گەشەی پێبدەن.

-دەكرێ باسی هەنگاوی یەكەمتان بكەن كە لەو رووەوە ناوتانە؟
+ لە رۆژی شەهیدی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا (21\11\2023) كۆنفرانسێكمان بەست پانێلی زۆر باشی تیادابوو، لە رۆژانی داهاتووشدا پانێلێكمان دەبێت.
دەمانەوێت یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بە شێوازی جاران و لە هەموو بوارەكاندا خۆی لە كۆڕ و سیمینار و ۆركشۆپ و کۆڕ و كۆبوونەوەدا ببینێتەوە.
ماوەیەكی زۆربوو یەكێتی كەمتر بایەخی بە فكر و بەم لایەنە دەدا بەهۆی ئەو هەموو كێشمەكێشانەی لە ناو حزبەكەدا سەریان هەڵدەدا، ئەو هەموو ئاژاوە و گرفتانەی دروست دەبوون.
راستە ئێستاش قەیرانی زۆر گەورە هەیە چ لە نەبوونی مووچە، چ لە بارودۆخی ئەمنی ناوچەكە، بەڵام ئێمە بابەتی فكر نابێت فەرامۆش بكەین، یەكێك لە بنەماكانی یەكێتی فكرە، ئەمەش لە رێگەی كۆبوونەوە و كۆنفرانسەكانەوە دەبێت و هەر یەکەو لە بواری خۆی، ئێمە لە بواری شەهیدان و جینۆسایددا دەمانەوێ بایەخ بەوە بدەین و كۆنفرانسی تایبەتمان هەبێت لەسەر كێشەكانی كیمیابارانی هەڵەبجە، كێشەكانی ئەنفال، كێشەكانی جینۆسایدی ئێزدییەكان و كچانی رزگاربووی ئێزدی. 
 
-لە سەرەتای گفتوگۆكەدا باست لە هاوتاكردنی مووچەی شەهیدانكرد لەگەڵ بازاڕدا، ئەوە چۆن دەكرێت؟
+ ئەوە یەكێكە لەو بیرۆكە و پلانانەی باسمان كرد، كە لە رێگەی گفتوگۆو كۆڕ و سیمینارەوە لەگەڵ كەسانی تایبەتمەند بەو بوارە بگەینە داڕشتنەوەیەكی نوێ و گونجاو بۆ خزمەتی كەسوكاری شەهیدان.
وەک چۆن فەرمانبەران ساڵانە مووچەكانیان زیاد دەكات، یان پلە بەرزكردنەوە و پاداشت و ئەوانە، بەڵام مووچەی شەهیدانە جێگیرە و ئاڵوگۆڕی بەسەردا نایەت، ئەمە دەبێت گۆڕانكاریی بەسەردابێت، چونكە ئەو مووچە كەمە لە ئاستی شایستەیی كەسوكاری شەهیداندا نییە.

-كارەكانی مەكتەبی شەهیدان، یاخود بوونی مەكتەبەكە چۆن هەڵدەسەنگێنی بە بەراورد بە رابردوو و سەرەتای دامەزراندنی لە ساڵی 2010وە تا ئێستا؟
+ كۆمەڵێك رێكخراو و منداڵ و نەوەكانی شەهیدان بە گرنگیان زانی كەوا یەكێتی مەكتەبێكی شەهیدانی هەبێت، پێش ئەوەش بوونی مەكتەبێك بۆ شەهیدان بیرۆكەی هەڤاڵ مام جەلال بوو، هەر خۆی پشتگیریی دامەزراندنی كرد، دواتریش هێرۆخان و شانازخان بە گرنگیان زانی ئەم مەكتەبە هەبێت.
پاشان كە شەڕی داعشی بەسەردا هات، گرنگیی مەكتەبەكە زیاتر دەركەوت، هەوڵی لێبڕاوانەی خاتوو وەسفیە بەنی وەیس وەك یەكەم لێپرسراوی ئەم مەكتەبە بۆ سەركەوتنی ئیشوكارەكان و پشتگیریكردن لە كەسوكاری شەهیدان و بریندارانی شەڕی داعش و هێنانەوەی تەرمی شەهیدەكان بەرز و بایەخدارە، ئەم مەكتەبە لەو كاتەدا رۆڵێكی زۆر گرنگی بینی، وەسفیە خان زۆر چالاك بوو.

گرفتی خوێندنی منداڵەكان
بێگومان هەر سەردەم و ماوەیەكیش ئیشوكارەكانی مەكتەبەكە بە پێی خواست و ئەركەكان و هەلومەرجەكان ئاڵوگۆڕیان بەسەردا هاتووە، ئێستاش ئەركەكانی مەكتەبەكە دەبێت بە شێوازێكی دیكە بێت.
جگە لەوانەی باسمان كرد، ئەرکێکی سەرەکیی ئەم مەكتەبە بەدەر لەوەی رۆژانە لە خزمەتی كەسوكاری شەهیدانداین، بەشێكی زۆر بۆ چارەسەری نەخۆشی روو لەم مەكتەبە دەكەن، بەشێكیش گرفتی خوێندنی منداڵەكانیان هەیە لە پێدانی پارەی ساڵانەی خوێندن، بۆ ئەوانە و زۆر گرفتی تر روو لەم مەكتەبە دەكەن، ئێمەش وەك ستافی مەكتەب هەمیشە بە دەنگیانەوە دەچین و لە هەوڵی نەهێشتن و چارەسەری گرفتەكانیانداین.
بەشێكی دیكەی كاری مەكتەبەكەمان خۆی لەوەدا دەبینێتەوە سەردانی مەیدانی بكات بۆ لای كەسوكاری شەهیدان، ژمارەیەكی زۆری كەسوكاری شەهیدان گلەیی ئەوە دەكەن كە سەردانیان ناكرێت، هیچ داواكاری و پێویستییەكیشیان نییە تەنیا حەز دەكەن بەسەربكرێنەوە.
ئێمەش لە هەوڵی ئەوەداین و دەستیشمان پێكردووە، لە هەموو ناوچەكانەوە سەردانەكان درێژە پێ بدەین و كەسوكاری سەربەرزی شەهیدان، بەسەر بكەینەوە. 
هەوڵێكی دیكەمان ئەوەیە ئێرە ببێتە یەكێك لە مەكتەبە سەرەكییەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و دەمانەوێ یەكێتی كە بە حزبی شەهیدان ناسراوە بایەخی زیاتر بە مەكتەبەكە بدات.

-وەك خۆشت باستكرد دەرفەتی كاركردن لە مەكتەبی شەهیدان زۆرە و تەنیا هەر مووچە و هاوكاری ماددی نییە، لەو بارەیەوە هیچ بیرۆكەیەكتان هەیە و تا چ ئاستێكیش پشتگیری دەكرێن؟
+بەڵێ، دەمانەوێت ستافی ئەم مەكتەبە مانگانە یان دوو مانگ جارێك لێرەوە بڕۆن بۆ شارەكان و مەڵبەندەكان (بە هەماهەنگی لەگەڵ مەكتەبی رێكخستن) و چەند رۆژێك لەوێ دەوام بكەن تا ئەركی هاتوچۆ لەسەر كەسوكاری شەهیدان نەمێنێت و هەر لەوێش بەسەریان بكەنەوە.
دیدێكی تری ئەم مەكتەبە ئەوەیە ئێمە كەیسمان زۆر زۆرە كە ئیشی لەسەر بكەین، وەك: كەیسی شەهید و كەیسی جینۆساید و ئەنفال، ئێمە كە ئەنفال كراوین تەنیا مرۆڤەكانمان ئەنفال نەكراون، ژینگەی ئەم هەرێمە ئەنفال كراوە، ئابووری و كەلتوری ئەم هەرێمە ئەنفال كراوە، ئەمانە هەمووی دۆسێن و دەبێ ئیشیان لەسەر بكرێت، ئیشێكی درێژخایەن، دەبێ چوارچێوەی بۆ دابڕێژین و بنەمایەكی بۆ دابنێین، دواتر هەر كەسێكی دیكە بێتە ئەم مەكتەبە، بتوانێت پەرەیان پێبدات و بیانگەیەنێتە ئەنجام.

چاپكردنی كتێب
لە لایەكی دیكەشەوە لە هەوڵداین ئەو كتێبانە چاپ بكەین كە لەم بوارەدا دەنووسرێن و ئامادە دەكرێن، لەم كاتەدا ئێمە چوار كتێبمان بەدەستەوەیە، لەوانە: جینۆساید لە دیدی سینەماوە، چۆن بتوانین جینۆساید لە بواری سینەمادا بەرجەستە بكەین، ئێمە چەند تێزێكی زۆر باشی دكتۆرامان لەبەردەستدایە كە لەو بوارەدا نووسراون.
بە كورتی لە هەموو روویەكەوە دەتوانرێت ئیش لەسەر كەیسی جینۆساید و شەهیدان بكرێت.
تا ئێستاش مەكتەبەكە پشتگیرییەكی باش دەكرێ و ئەگەر بەردەوام بین و بەرهەممان هەبێت، بێگومان پشتیگریی زیاتریش دەكرێین.

بەسەرکردنەوەی ماڵە شەهیدێک لە ناحیەی سەرقەڵا - گەرمیان

- تۆ كچی سەركردە و تێكۆشەرێكی ناسراویت و هەمیشە نزیك بوویت لە پێشمەرگە و كەسوكاری شەهیدانەوە، ئەمەش هۆكارێكە بۆ ئەوەی زیاتر جێگەی ئومێدیان بیت، بە دیوێكی دیكەشدا ئەو ئومێد و نزیكییە ئەركی سەرشانتی قورستركردووە، لەو رووەوە چی دەڵێی؟
+ بێگومان بەشێك لە كەسوكاری شەهیدان كە سەردانیان دەكەین و دەكەوینە گفتوگۆوە، لە هەندێك شت ناڕازین، بەڵام كە دەمبینن یادەوەرییەكانیان بیردێتەوە كە چۆن هاوسەنگەری باوكم بوون و پێكەوە لە كۆڕی تێكۆشاندا بوون، یان كەسوكاریان هاوسەنگەری بوون و شەهیدبوون، بە گشتی كە ئەو یادەوەرییانە دێنە پێشەوە باسەكە لە گلەیی و توڕەبوونەوە دەگۆڕێت بۆ دۆستایەتی و شانازیی خەبات.
بەڵام گلەییەكان هەر لە جێی خۆیدا دەبێت و دەبێ چارەسەر بكرێن، نەك هەر ئەركی سەرشانی من، بەڵكو هی هەموومان وەكو یەك قورسە، بە تایبەتی ئەركی سەرشانی سەركردایەتی یەكێتی لە دوای پێنجەم كۆنگرەوە بەو هەموو قەیران و كێشە و گرفتەوە  زۆر قورسە. 

-بڕگەیەكی بەرنامەكانتان دروستكردنی دۆسێیە بۆ شەهیدانی شۆڕشەكانی پێشوو تا ناویان بزر نەبێت و بە داتا رێك بخرێن، ئەوە چۆنە؟
+ جارێ با لەو شەهیدانەوە دەستپێبكەین کە ئێستا لە وەزارەتی شەهیدان مووچە بۆ كەسوكاریان بڕاوەتەوە، هەندێك لەو شەهیدانە كە وارسیان نامێنێت، لە وەزارەت ناوەکەی دەسڕێتەوە.
ئێمە دەمانەوێ ئەوانە رێكبخەینەوە، شەهید هەر شەهیدە با وارسیشی نەبێت یان نەمێنێت، بۆیە ئەم مەكتەبە گرنگە ئەو  توێژانە هەمووی لە خۆبگرێت.
ئیشی وەزارەتی شەهیدان ئیدارییە، یەكێك كە وارسی هەیە و مووچەكەی وەردەگرێت، ئەوا بە شەهید ئەژمار دەكرێت، بەس كە وارسی نەما لە داتای ئەوێدا نامێنێت و دەسڕێتەوە، بەڵام لە ئاماری ئێرەدا دەمێنێت، ئێمە دەمانەوێ لە خۆیان بگرین و ناویان بمێنێتەوە.
دروستكردنی داتا
سەبارەت بە پرسیارەكەشت، لەوەتەی گەلی كورد هەیە لە شۆڕش و خەباتدایە و شەهید دەدات، وەزارەتی شەهیدانی هەرێمی كوردستان تا چەند ساڵێكی دیاریكراو ناو و زانیاری شەهیدێك تۆمار دەكات، بەڵام ئەی شەهیدی ساڵانی دەیەی چل  و پەنجاكان و شۆڕشەكانی پێشووتر، شەڕی ئەو هۆز و عەشیرەتانەی كە پێشتر دژی دەسەڵاتی داگیركەر جەنگاون و شەهیدیان داوە؟ ئەمانە نەك وارسیان نییە، نەوە و هیچ كەسوكارێكیشیان نەماوە، ئەمە دۆسێیەكی زۆر قورس دەبێت، بەڵام ئێمە هەوڵ دەدەین و دەمانەوێ داتایەكی تایبەت بەوانە دروستبكەین.
ئەوانەی لە 1920 و پێشتریشەوە شەهیدبوون و ناویان نەماوە و ون بوون، دەمانەوێ بیاندۆزینەوە و تۆماریان بكەین، دۆزینەوەشیان لە رێگەی بیرەوەریی خەڵك و كتێبە مێژووییەكانەوە دەبێت، لە رێگەی سەردانی مەیدانی و دواندنی خەڵكەوە دەبێت، ئەگەرچی ئەركێكی قورسە و رەنگە هیچ كەسێكی نەمابێت، بەڵام من زۆر بە گرنگی دەزانم ناوەكانیان ساخ بكەینەوە و تۆماریان بكەین، دەبێت ناویان هەبێت، ئەوە مێژووی گەلەكەمانە نابێت فەرامۆش بكرێت.

شەهیدانی قەڵادزێ
شەهیدانی بۆمبارانی قەڵادزێ، دەبێت ئەوەش دۆسێیەك بێت بۆ جینۆسایدی قەڵادزێ كە بەشێكی زۆری خەڵك ئێستا بەو ئەندازەیە نازانن چی روویداوە و شەهیدەكان كێن و ناویان چی بووە. 
بۆیە دەمەوێت ببێتە دۆسێیەكی ئەم مەكتەبە و لە بیری ئەوەدام ئەو بەشە دروستبكەم و ئیشی لەسەر بكەین.
بەشێكی دیكە دۆزینەوەی نەوەی شەهیدە دێرینەكانە، نەوە نەك منداڵ، ئێمە چۆن بتوانین بیاندۆزینەوە و تێیان بگەیەنین كە باپیرت یان باوكی باپیرت كەسێكی مەزن بووە و خوێنی خۆی بەخشیووە بەم نیشتمانە، ئەو هەستەیان بۆ بگێڕینەوە بە باسكردنی شەهیدەكەیان و پێدانی میدالی رێزلێنان وەك نەوەی شەهید، باسی مەزنایەتی و نیشتمانپەروەریی شەهیدەكەی خۆی بۆ بكرێت، پێی بوترێت مایەی شانازیت كە نەوەی شەهیدیت، ئەوەش دەبێتە هاندانێك بۆ ئەو كەسە كە ئێستا گەنجە یان مێردمنداڵە، ئەویش شانازیی بە خۆیەوە دەكات كە پێشینانی ئەو لە پێناو كوردستاندا شەهیدكراون و ئێستا حزبێك دێت ئەو شانازییەی بۆ زیندوو دەكاتەوە، ئەوەش پابەندی دەكات بە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و بە نەتەوەی كوردەوە، ئەوە زۆر گرنگە ئیش لەسەر نەوەی ئەو شەهیدانە بكەین.

گوێگرتن لە کەسوکاری سەربەرزی شەهیدان

نۆژەنكردنەوەی مۆنۆمێنتەكان
بەشێكی تری بەرنامەكانمان ئەوەیە دەمانەوێت وەك كارەكانی مەكتەب مۆنۆمێنتەكانی ئەنفال كە لە زۆر شوێن هەن نۆژەنیان بكەینەوە، مۆنۆمێنتی شەهید و گڵكۆی شەهیدەكان نۆژەن بكەینەوە، تەنانەت لە جێگەی دیكەش پێویست دەكات مۆنۆمێنت دروست بكەین.
لە لایەكی دیكەوە ئەگەر لە دەروازە سەرەكییەكانی هاتنە ناوەوەی شاری سلێمانی بڕوانین دەبینن دەیان وێنەی شەهید داندراون، بەشێكی زۆری ئەو وێنانە دڕاون یان كاڵبوونەتەوە، هەیانە بچووكە و هەشیانە گەورەیە، ناڕێكییەكی پێوە دیارە، ئێمە دەمانەوێ رێكیان بخەینەوە و دیواربەندیان بۆ دروستبكەین، ناویان تۆماربكرێت و هەموویان وەك یەك بن.
ئەمە نەك هەر لە دەروازە سەرەكییەكانی شاری سلێمانی، بەڵكو لە شوێن و شارەكانی دیكەش یەك لە دوای یەك بەو كارە رابگەین.
ئەمە ئیشی بەشی پڕۆژەكانمانە لە مەكتەبی شەهیدان بە ئاگاداركردنەوەی پێشوەختی كەسوكاری شەهیدان و تۆماركردنی ناوەكانیان.

-دوا پرسیارم ئەوەیە لێپرسراوێتی مەكتەبی شەهیدان سەرئێشە و گرفتی بۆ دروست نەكردوویت؟
+ئیشەكانی مەكتەبی شەهیدان تەواوبوونی بۆ نییە، هەر چەندێك هەوڵ بدەیت و ماندوبیت هەر كەمە و هێشتا شایستەی كەسوكاری شەهیدان نییە.
هەر خزمەت و كارێك كە دەیكەیت ناتوانی دەرئەنجامێكی تەواو وەرگریت، لەبەرئەوەی هەرچییەك بكرێت هەر ناگاتە ئاستی ئەو بەخشینەی ئەوان بە نیشتمانیان بەخشیووە، بۆیە ئەركەكە قورسە.

ئەوان بە ژیانێكی سەختدا تێپەڕیوون
لە لایەكی ترەوە بەشێكی زۆری كەسوكاری شەهیدان لە دوای شەهیدبوونی ئەو ئازیزەیان كێشە و گرفتی زۆریان تووشبووە، بە ژیانێكی سەختدا تێپەڕیوون، كە سەردانیان دەكەین گوێ لە نەهامەتییەکانی ژیانیان دەگرین، ئەوە ئازارمان دەدات.
داواكاریی سەرەكیشیان دامەزراندنی كوڕ و كچەكانیانە، ئێمەش دەتوانین بەشێكی كەمی خواستەكانیان بەدیبهێنین كە ئەوە زۆر قورس و ناخۆشە بۆ ئێمە، چونكە ئەوە ئیش و ئەركی حكومەتە.
سەختیی ئەركەكەی ئێمە زیاتر لەوەدایە كە دەوامیش تەواو دەبێت و دەڕۆینە ماڵەوە ناتوانین ئاسوودە بین، چونكە كە گوێت لە سكاڵا و داواكاریی كەسوكاری شەهیدان دەبێت، لە ماڵەوەش ئەو چیرۆكانە هەر لەگەڵتایە و دەتخاتە بیركردنەوەیەكی قووڵەوە كە ئاخۆ چۆن بتوانین بەدەم داواكارییەكانیانەوە بچین و هاوكارییان بكەین، ئەمەش ئەركی هەموو ستافی مەكتەبەكەی سەخت و گرانتر كردووە.

لە ئامێزگرتنی کەس و کاری سەربەرزی شەهیدان

 پڕۆفایل
بڵێسە جەبار فەرمان،
لە دایكبووی ساڵی 1975ی بەغدایە، ساڵی 1986 خوێندنی سەرەتایی لە سلێمانی تەواوكردووە، قۆناغی ناوەندیی لە دوای ئەنفال لە شاری ورمێی ئێران تەواوكردووە.
ساڵی 1991 چۆتە ئەڵمانیا و لەوێ ئامادەیی تەواوكردووە و چووتە قۆناغی زانكۆ، ساڵی 2001 بڕوانامەی ماستەری لە ئابووریی كشتوكاڵدا بەدەستهێناوە.
ساڵی 2004 گەڕاوەتەوە بۆ كوردستان و بووە راوێژكاری سەرۆكی حكومەت -ئیدارەی سلێمانی بۆ كاروباری كشتوكاڵ، ساڵی دواتر بووە بە بەڕێوەبەری گشتی لە وەزارەتی كشتوكاڵ.
ساڵی 2007 بووە بە بەڕێوەبەری بەشی توێژینەوەی كشتوكاڵی بۆ لێكۆڵینەوەی ستراتیجی و توێژینەوەی زانستی.
ساڵی 2010 لە سێیەم كۆنگرەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا بە ئەندامی سەركردایەتی هەڵبژێردرا و ساڵی 2018ش بە ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق هەڵبژێردراوە.
ساڵی 2019 و 2023 لە هەردوو كۆنگرەی چوارەم و پێنجەمی یەكێتیدا بە ئەندامی سەركرایەتی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان هەڵبژێردراوەتەوە و ئێستا لێپرسراوی مەكتەبی شەهیدان و تێكۆشەرانە.