ئایا کورد شۆڕشی نەتەوەیی کردووە؟

10:17 - 2022-11-16
ئازاد جۆڵا
288 خوێندراوەتەوە

کورد لە هیچ پارچەیەکی کوردستان نەیتوانیوە لە بیری تەسکی حزبایەتی دەربازی ببێ و نەتەوەییانە خۆی رێکبخات و نیشتمانییانە شۆڕش بکات. 
بەدرێژایی مێژوو لە 1514 وە دوای شەڕی چاڵدێران و بۆ یەکەمجار دابەشکردنی کوردستان بەسەر هەردوو ئیمپڕاتۆرییەتی عوسمانی و سەفەوی و پارچەیەک لەژێر دەستی ئێرانی سەفەوی و پارچەکەی تر کەوا ئێستا بۆتە سێ پارچە و ئەوکات وەک یەک پارچە بوو کەوتە ژێر دەستی عوسمانییەکانەوە، هەمیشە جووڵانەوە و یاخیبوون و جۆرێک لە رێڤەبەری ناوچەیی و خێڵەکی و بنەماڵەیی لە چوارچێوەی هۆز و میرنشینەکاندا هەبوون، بەڵام ئەمە تەنها بایی ئەوەندە بووە شەرعییەت بدات بە داگیرکەران و دەستی دوژمنان واڵاتر بکات بۆ هێرش و پەلامار و چەوسانەوەی زیاتر و خوێنڕشتن و قووڵکردنەوەی ناکۆکییەکان، بەم هۆیەشەوە بەردەوام روبەڕوبوونەوە و خوێنڕشتن و راوەدوونان و گۆڕینی دیمۆگرافیا و سووتماکی خاک و تاڵانی هەبووە.
  
بزووتنەوەکان لەناو بازنەی  هۆزێک زیاتر نەبوون
زۆر جاریش جووڵانەوەکان تەنها هۆکاری هەبوونی کێشەی هۆزێک یان زیاتر بووە لەگەڵ دەسەڵاتە داگیرکەرەکەی ئەوکات یان یاخیبوونی تەنها عەشیرەت و بنەماڵەیەک بووە و هیچی تر و دواتر ناونراوە شۆڕشی رزگاریخوازیی نەتەوەیی کورد، هەربۆیەش ئەنجامەکەی هەر یەکسان بووە بە شکست و خیانەتکردن لەیەکتری.
زۆر جار نەتەوە کراوە بەقوربانی ئایین و هەندێک جاریش کەوتوونەتە نێوان بەرداشی دوو دوژمنی بەهێزی دڵڕەقی دژ بە کوردەوە لەناوچەکەدا، یاخود بەشێک لەم خێڵ و بنەماڵانە بەناوی کوردەوە بوون بە کەواسووری بەر لەشکری داگیرکەر. 
لەوەش سەیرتر لەوکاتەوە تا ئەمڕۆ کەوا 508 ساڵ تێدەپەڕێ لە هەرچوار پارچەکەی کوردستان شتێک نەبووە و دروست نەبووە بەناوی  ئەوەی کە پێیدەڵێن شۆڕش بۆ رزگاریی نەتەوەیەکی بێ ناسنامە و نیشتمانێکی داگیرکراو، بەڵکو ئەوەی لە رابردوودا هەبووە و تائێستاش بەردەوامی هەیە، هیچکام لە جووڵانەوەکان لە چوارچێوەی بزووتنەوەیەکی یاخیبووی چەکداریدا تێپەڕی نەکردووە. 
زۆر جاریش ئەم جووڵانەوە چەکدارییانە ئەنجامەکەی بە زیان و ماڵوێرانی تەواو بووە. ئەگەر لەسەر ئاستی گشتی کوردیش نەبووبێت، ئەوا دۆخ و گوزەرانی ئابووری و مرۆیی پارچەیەکی کوردستان یان ناوچەیەکی بەرفراوانی لەگەڵ خۆیدا وێران کردووە. 

کەشی دروستبوونی دەوڵەت  لەبار نییە
کورد ئێستا لەم دۆخەدا لەسەر ئاستی هەموو پارچەکان هێندەی پێویستی بە وەرچەرخانێکی گشتگیری ریشەیی هەیە لە چوارچێوەی شۆڕشێکی فکری و کۆمەڵایەتی و ئابووری و نەتەوەیی، هێندە پێویستی بە جیابوونەوە و دروستکردنی دەوڵەتی نەتەوەیی خۆی نییە، چونکە نە ئاستی تاکی کورد و سەرکردە و حزب و رێکخراوەکانی لە هیچکام لە پارچەکان گەیشتۆتە ئەو ئاستە کە نەتەوەییانە و نیشتمانییانە بیربکەنەوە و هەڵسوکەوت بکەن و یەک گوتاری نەتەوەیی و بەژەوەندیی گشتی نیشتمان لەبەرچاوبگرن، نە باردۆخی ئیقلیمی و نێودەوڵەتیش هاوکار و هاوئاهەنگن لەگەڵ دۆزە رەواکەی کورد.
ئەمەش لەکاتێکدایە کە هۆکاری سەرەکی نەبوونی پشتیوانی نێودەوڵەتیش بۆ کورد، هەر بۆ خودی خۆی دەگەڕێتەوە لە هەڵسوکەوتە هەڵەکانی و خراپ بەڕێوەبردنی ناوچە ئۆتۆنۆمەکانی. 
ئەمە جگە لەوەی کورد نەیتوانیوە لە رووی ئابووری و سەرچاوەکانیشیەوە، بەرژەوەندیی ئابووری بۆ هیچکام لە وڵاتە کاریگەرەکانی جیهان و ناوچەکە بە شێوەیەکی یاسایی و شەفافانە دروستبکات بۆئەوەی بەرژەوەندیی ئابووری وەک سەرچاوەیەک بەکاربهێنێت بۆ گەیشتن بە ئامانجە نەتەوەیی و نیشتمانییەکانی، بۆیە گرنگە لە دۆخێکی وادا کورد بەگشتی بیر لە گۆڕینی شێوازی خەبات و تێکۆشان و جۆری پەیوەندییە سیاسی و دیپلۆماسییەکانی بکاتەوە و زیاتر گرنگی بە هۆشیاری تاک بدات و شۆڕشێکی فیکری و کۆمەڵایەتی و ئابووریی و نەتەوەیی بەرپا بکات.

وتارەکانی نوسەر