رۆڵی دیپلۆماسیی کورد

بەکارهێنانی هێزی چەک و زمانی دیپلۆماسی، دوو رێبازن بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان کە دەتوانن تەواوکەری یەکتر بن.  
رەنگە هەندێک جار خەباتی چەکداری پێویست بێت، بەڵام گرنگە لەگەڵیدا هەوڵی دیپلۆماسی بدرێت بۆ چارەسەرکردنی ململانێکان بە شێوەیەکی ئاشتییانە ئەگەر بتوانرێت، بە مەرجێک کاریگەریی خراپی لەسەر بەرژەوەندییە سەرەکییەکان نەبێت.
هونەری دانوستان
 دیپلۆماسی بریتییە لە هونەری دانوستان، ئامانجی سەرەکی لێی بریتییە لە پێشخستن و پاراستنی بەرژەوەندییەکانی وڵاتێک یان گروپێک بە بەشداریکردن لە دیالۆگ و دروستکردنی پەیوەندیی لەگەڵ وڵاتان یان گروپەکانی تر.  دەکرێت دانوستاندن لەسەر پەیماننامە و رێکەوتنەکان، چارەسەرکردنی ناکۆکی و گرژییەکان، پێشخستنی ئاڵوگۆڕی کەرەستەی جۆراوجۆر و بازرگانی، هەماهەنگی وەڵامدانەوەکان بۆ قەیرانە نێودەوڵەتییەکان و پێشخستنی ئاڵوگۆڕی کەلتوری لەخۆبگرێت.
دیپلۆماسیی تێکەڵ بە شەڕ
کورد خاوەنی مێژوویەکی دوور و درێژ و ئاڵۆزی دیپلۆماسیی تێکەڵ بە شەڕی چەکدارییە کە لەلایەن چەندین فاکتەری سیاسی و کەلتوری و جوگرافی لە قاڵبدراوە، خاوەن زمان و کەلتورێکی جیاوازە و لە ناوچەیەکدا دەژی کە بەشێک لە تورکیا، ئێران، عیراق، سوریا، ئەرمینیا لەخۆدەگرێت.  
کورد هەرگیز بەهرەمەند نەبووە لە دەوڵەتێکی سەربەخۆی تایبەت بە خۆیدا.
شەریف پاشا یەکەمین هەنگاوی مێژوویی دیپلۆماسی نا و لە ساڵی 1918 دا لە مارسیل چاوی بە (سێر پێرسی کۆکس) کەوت و داوایلێکرد وەک کاربەدەستێکی حکومەتی بەریتانیا چارەنووسی کورد پشتگوێ‌ نەخات.
چالاکیی سیاسی ئەو لە 1919دا دەرکەوت، ئەوکاتەی کە بەناوی نوێنەرێکی متمانە پێدراوی شێخ مەحمود-ەوە یاداشتێکی پێشکەشی کۆنگرەی ئاشتی پاریس کرد و نەخشەی کوردستانی گەورەی کرد بە پاشکۆی یاداشتەکەی و داوایکرد دەوڵەتێک بۆ کورد دابمەزرێت‌. 
بەھۆی ئەمەوە ھاوپەیمانان ناوی کوردیان خستە بەندەکانی 62 و 63 و 64 ی پەیمانی سێڤرەوە کە مانگی ئابی ساڵی 1920 پەسەند کرا. 
سێ‌ ساڵ پاش ئەوە و لە کۆنفرانسی لۆزاندا هەموو ئاواتەکانی شەریف پاشا هەرەسیان ھێنا.
 کورد ناچارکرا هێزی چەک بکاتە پاڵپشت بۆ کاری دیپلۆماسی، پاش نیو سەدە بەیاننامەی 11ی ئازاری 1970 لە عیراق دەستکەوتێکی دیپلۆماسیی گرنگ بوو، تێیدا ئەوە هاتبوو کە کورد (دهۆک و هەولێر و سلێمانی) بەڕێوەببات و بەشداربێت لە حکومەتدا و  کۆنترۆڵی سامانە سروشتییەکانی ناوچە کوردییەکان  بکات و زمانی کوردی بکرێتە زمانی رەسمی لەو ناوچانە، ئەمە سەرکەوتنێک بوو بۆ کورد.
 رێکەوتنەکە زۆری نەخایاند و ساڵی 1974  کورد جارێکی دیکە ناچاربوو بۆ بەدەستهێنانی مافەکانی شەڕی چەکداری دەستپێبکاتەوە. 
چڕبوونەوەی هەوڵە دیپلۆماسییەکان 
لەم سەردەمەدا، دیپلۆماسیی کورد زیاتر چڕبۆتەوە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، حکومەتی هەرێم پەیوەندیی دیپلۆماسیی لەگەڵ زۆرێک لە وڵاتان هەیە.
شێوازی دیپلۆماسی بۆ پاراستنی پەیوەندییەکان و دوورکەوتنەوە لە ململانێ گرنگە، بەڵام ناتوانرێت سەرکەوتنی دیپلۆماسی تێکەڵ بە خەباتی چەکداری بکرێت، چونکە ئەمیان پشت بە بەکارهێنانی هێز دەبەستێت بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی.
لایەنە شەڕکەرەکان دەتوانن دیپلۆماسی وەک ئامرازێک بۆ گەیشتن بە چارەسەری ئاشتییانە سوود وەربگرن و دیپلۆماسی دەتوانێت یارمەتیدەربێت لە دروستکردنی متمانە لە نێوان لایەنە ناکۆکەکان و گەیشتن بە رێکەوتن. 
هەوڵی دیپلۆماسی بدرێت  بۆ چارەسەری ناکۆکییەکان 
گرنگە میکانیزمی کۆنکرێتی دیاریبکرێت بۆ ئەو رێکەوتنانەی کە کراوە و چارەسەرکردنی هەر پێشێلکارییەکی ئەم رێکەوتنانە بە خێرایی.  
رێبازی دیپلۆماسی هەمیشە تەواوکەری رێبازی هێزی چەکە،  لە کاتێکدا رەنگە هەندێکجار خەباتی سیاسی چەکدارانە پێویست بێت، بەڵام پێویستە هەمیشە هەوڵی دیپلۆماسی بدرێت بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکی بە شێوەیەکی ئاشتییانە، بە مەرجێک کاریگەریی خراپی لەسەر بەرژەوەندییە سەرەکییەکان نەبێت.  
لە مێژووی بزووتنەوەی کورددا شێوازی دیپلۆماسیی وێرای چەکدارییەکە هەمیشە هەر هەبووە،  بەتایبەتی لە عیراق.  
لە ئێران لە بەشێکی کۆبوونەوە و دانوستان لە مانگی حوزەیرانی 1982 - 1986دا بەشدار بووم.  سەرەڕای خراپیی دۆخی نێوان حکومەتی ئێران و کورد، بەڵام کورد حکومەتی وەک دوژمن نەدەبینی، بزووتنەوەی کورد ئامانجی ئەوە بوو کە حکومەتی ئێران لە سیاسەتەکانیان تێبگات و پێشوەختە حوکمیان لەسەر نەدات.  
کورد لە چارەسەرکردنی بریندارەکانی و گەیشتن بە وڵاتانی دیکە، پێویستی بە هاوکاریی ئێران بوو، ئێرانیش سوودی لەم دۆستایەتییە وەرگرت. 
کورد بە گرنگییەوە دەیڕوانییە ئەو پەیوەندییە دیپلۆماسییە لەگەڵ ئێران. 
فیدراڵی دووەمین سەرکەوتنی دیپلۆماسییە
دەستووری عیراق کە لەساڵی  2005 دا پەسەندکرا، دان بە مافەکانی گەلی کورد لە عیراقدا دەنێت و دەڵێت:
 مادەی 1: عیراق دەوڵەتێکی دیموکراسی و فیدراڵی و فرەییە و وەک وڵاتێک پێناسە دەکرێت کە چەندین نەتەوە و ئایین و مەزهەبی تێدایە.
مادەی 4: زمانی عەرەبی و کوردی دوو زمانی رەسمی عیراقن،  زمانی تورکمانی و زمانی سریانیش لەو ناوچانەی کە قسەیان پێدەکرێت دانپێدانراون. 
مادەی 35: حکومەتی عیراق پابەندە بە پاراستنی مافە رۆشنبیرییەکانی هاووڵاتیان، بە مافی نەتەوەکانیشەوە، هەروەها پەرەپێدانی کەلتور و میراتی پێکهاتەکانی عیراق.
 مادەی 58: هەرێمی کوردستان وەک هەرێمێک دانپێدانراوە کە سیستمی پەرلەمانی هەیە، هەروەها وەک هەرێمێکی فیدراڵی لە چوارچێوەی عیراقدا دەناسرێت.
 مادەی 140: ئەم مادەیە پڕۆسەیەک بۆ چارەسەرکردنی دۆخی ناوچە کێشەلەسەرەکان، لەوانەش ئەوانەی لە هەرێمی کوردستانن، لە رێگەی راپرسییەوە دیاریدەکات.
 مادەی 143: حکومەتی هەرێمی کوردستان دەسەڵاتی تایبەتی هەیە بەسەر ئیدارەی هەرێمی کوردستاندا، لەوانەش دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێکردنی یاساکان، مافی بەڕێوەبردنی سامانی سروشتی خۆی هەیە.
 مادەی 145: هێزی پێشمەرگەی کوردستان وەک بەشێک لە هێزە چەکدارەکانی عیراق ناسێنراوە و بەرپرسیارە لە ئاسایشی هەرێمی کوردستان.
 ئەم مادانە چوارچێوەیەکی یاسایی بۆ دانپێدانان و پاراستنی مافەکانی گەلی کورد لە عیراقدا دەڕەخسێنن.
نەیارانی کورد سوودیان لەو ناکۆکیانە وەرگرتووە
ناکۆکی لایەنە سیاسییە کوردییەکان و ململانێی لاوەکی کاریگەریی نەرێنی هەیە لەسەر چالاکییە دیپلۆماسییەکان و نەیارانی کورد سوودیان لەو ناکۆکیانە وەرگرتووە و رێگرن لەبەردەم  جێبەجێکردنی مادەکانی دەستوور. 
سەرەڕای بارودۆخی گونجاو بۆ کاری دیپلۆماسی بەڵام دیپلۆماسیی کورد وەکو پێویست نییە. 
پێویستە کەسانی شایستە و بەتوانا دیاریبکرێن بۆ دانوستان لەگەڵ بەغدا و شارەزاییان لە چۆنێتی بەکارهێنانی شێوازی دیپلۆماسی و چۆنێتی بەکارهێنانی. 
هەندێک جار پێچەوانەی ئەمە کاریپێدەکرێت، بۆیە تووشی کێشە دەبین و وتاری دیپلۆماسی کورد وەک حکومەتی هەرێم لە بەغدا لاوازە، ئەگەر چەند کادری بەتواناش لە نێویاندا نەبێت، ئەوا کاریگەریی ئەوتۆیان نابێت یان ناتوانن وەکو پێویست کاری 
خۆیان بکەن.

پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانی سەرۆک مام جەلال، رووی عیراقی لە نێوەندی نێودەوڵەتیدا پۆزەتیف کرد