بەغدا و هەرێم تەنیا بۆ ئامانجی سیاسی بابەتی گۆڕە بەکۆمەڵەکانیان جووڵاندووە، یان پچڕ پچڕ کاریان لەسەر کردووە، ئەمەش زیانێکی گەورەی لەو پرسە داوە
یەکێک لە پرسە گەرم و هەستیار و چارەنووسسازەکان لە عیراقدا، پرسی گۆڕە بەکۆمەڵەکانی تاوانەکانی جینۆسایدە.جینۆساید لە هەردوو بەشەکەی عیراقدا، واتە لە(بەسرە) وە تا (زاخۆ)، چونکە بە هەڵدانەوەی لاپەڕەکانی رابردوو، تاوانی جینۆساید لەلایەن دەوڵەت و فەرمانڕەوا دەستڕۆشتووەکانی وڵاتەکەوە لە دژی زۆرێک لە نەتەوە و پێکهاتەکانی عیراق ئەنجامدراوە و گۆڕە بەکۆمەڵەکانیش لەناو بەڵگەنامە و دیکۆمێنتەکاندا، یەکێکە لە بەڵگە زۆر بەهێزەکانی سەلماندنی تاوانەکە.
ئەگەر دوورنەکەوینەوە و تەنیا ماوەی حکومڕانیی بەعس وەربگرین، ئەوکاتە کارەکەمان ئاسانتر دەبێت و بەرچاوڕوونتر دەبین، بۆنموونە تەنیا لە تاوانەکانی (جینۆسایدی فەیلییەکان، قەڵادزێ، هەڵەبجە، ئەنفال، تاوانەکانی دژبە دوجەیل، قەتڵوعامی راپەڕینی 1991 لە خوارووی عیراق و کوردستان) و چەندین تاوانی دیکە، بەپێی ژێدەر و ئامارە خەمڵێنراوەکان، دەیان و سەدان گۆڕی بەکۆمەڵ هەن، جگە لەو بەشەی پێی زانراوە، دەیانیان شوێنیشیان پێی نەزانراوە.
ئێستا قسەمان لەسەر سیاسەت و شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵ گۆڕە بەکۆمەڵەکان و میکانیزمی هەڵدانەوەیان و گەڕاندنەوەیانە بۆ زێدی خۆیان، کە ئایا ئەم پرسە بە شێوەیەکی تەندروست مامەڵەیان لەگەڵدا کراوە یان دەکرێت؟ ئایا پلان و سیاسەتێکی تەندروست لەم بارەیەوە لەئارادایە؟ ئەگەرنا، پێچەوانەکەی چییە و رەخنەی بەردەوام لەسەر ئەم دۆسییە لە حکومەتی عیراق و هەرێمی کوردستان چییە و لەکوێدا چڕدەبنەوە؟
ناشمانەوێت بچینە ناو موزایەدەی پۆستی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە لەلایەن پەرلەمانتار و هەندێک چالاکوانەوە هەم لەسەر ئاستی عیراق و هەمیش لە کوردستان، بەڵکو دەمانەوێت لەسەر ناوەڕۆکی پرسەکە بووەستین و لە هەواڵ و زانیاریی پەرت و بڵاو دووربکەوینەوە، چونکە یەکێک لە گرفتە هەرە بنچینەییەکان لەم پرسەدا، ئەوەیە کە بەداخەوە خراپترین مامەڵەی لەگەڵدا دەکرێت!.
بەپێی شارەزایی و ئەزموونی کاکردنی ئێمە لە دۆسێی تاوانەکانی جینۆسایددا لە عیراق و کوردستان، هەردوو حکومەتی (کوردستان) لەدوای راپەڕین 1991 بۆ 2024 و حکومەتی (عیراق) لەدوای لەڕووخانی بەعس لە 2003 بۆ 2024 بەشێوەیەکی زۆر نەشارەزایانە و تەنیا بۆ ئامانجی سیاسی دیاریکراو، ئەم بابەتەیان جووڵاندووە یان پچڕ پچڕ کاریان لەسەر کردووە، ئەمەش زیانێکی گەورەی لە پرسی (گۆڕە بەکۆمەڵەکان) داوە وەک یەکێک لە بەڵگەنامە پلەباڵاکانی سەلماندنی تاوانەکە و نەیتوانیوە ببێتە هۆکارێک بۆئەوەی مامەڵەیەکی تەندروستی لەگەڵدا بکرێت.
بۆیه لەپێشی هەر قسەیەکی ترەوە، پێویستە رەخنەکان لە هەردوو حکومەتی کوردستان و عیراق لە گلەیی و گازاندەوە، لە قسەی ناو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە، لە ئامانج و ئامرازی خۆنواندن و موزایەدەوە، بگوێزینەوە بۆ گوشار و رەخنەی شێلگێرانەی گۆڕینی سیاسەت و شێواز و میکانیزمی کارکردنی ئێستا لەبەرامبەر گۆڕە بەکۆمەڵەکاندا.
