یەكێتی وەك لایەنێكی دیار و دەربەست، لە هەمووان زیاتر خەمی خەڵك و خاكی لە ئەستۆگرتووە و هەوڵی ئاساییكرنەوە و گەڕانەوەی مافەكان و خزمەتی ئەرێنی و راستكردنەوەی رێرەوی حوكمرانی بە گشتی دەدات
ویلایەتی موسڵ كە دەكاتە بەشێكی زۆری باشووری كوردستان، لە كۆتایی ساڵی 1925 دا، بە بڕیاری (كۆمەڵەی نەتەوەكان) بووە بەشێك لە عیراقی مەلەكی تازە دامەزراو، كە هەر ئەوكات هەمووان بەو (كۆمەڵەیەشەوە) دەیانزانی ئەو ناوچانە سەر بەكێن و كێ خاوەنی راستەقینەیەتی، بەڵام لە ئەنجامی سەوداو ململانێی نێوان زلهێزە دەسترۆیشتوەكان. بڕیارەكە دراو هەر ئەوكاوتیش شاعیری ناسراو ئەحمەد موختار جاف (1898 - 1935)، هۆنراوە بەناوبانگەكەی تایبەت بەو بڕیارە داناو، هونەرمەند كاك حەمە جەزاش (1949 - 2010)، لە ناوەڕاستی حەفتاكانی سەدەی رابردو، هۆنراوەكەی لە مەقامێكی خەمگیندا بڵاوكردەوە.
خاوەنە راستەقینەكەی دیارە
ناوهێنانی (ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم)، لە (دەستووری هەمیشەیی عیراقی ساڵی 2005) و ناوهێنانی (ویلایەتی موسڵ) لە سەروبەندی كۆتایی (جەنگی جیهانی یەكەم) و سەرهەڵدانی كێشەی ویلایەتەكە، بە «ناوچە جێناكۆكەكان» ئاماژەیە بۆ بوونی كێشەیەك و دۆسێیەك، خاوەنە راستەقینەكەی دیارە سەرەڕای ئەو بەڵێن و ماددە دستووری و یاسایانەی، كە هاتەكایەوە و دانران لە ماوەی سەد ساڵی رابردوودا، بەڵام ئەو كێشەیە هەتاكو ئێستا هەر بەبێ چارەسەرێكی بنەڕەتی و دادپەروەرانە ماوەتەوە.
ئاشكرایە بە هۆكاری ناوخۆیی و دەرەكیی، ناوچەكە بە گشتی بە بارودۆخێكی نەخوازراودا تێدەپەرێت، ئەمەش ئەرك و دۆسێكانی زیاتر قورس كردووە، بۆ لایەنە هەق دۆستەكان و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانیش، وەك لایەنێكی دیار و دەربەست، لە هەمووان زیاتر خەمی خەڵك و خاكی بێوچانی لە ئەستۆگرتووە و هەوڵی ئاساییكردنەوە و گەڕانەوەی مافەكان و خزمەتی ئەرێنی و راستكردنەوەی رێرەوی حوكمڕانی بە گشتی دەدات.
رێكاری دەستووری و یاسایی بگرنەبەر
هەروەها بۆ رێگریكردن و وەستانی ئەو تەوژم و ئاراستە نادەستووریانەی كە لە «ناوچە جێناكۆكەكان» ئەنجامدراوەو هەوڵی بەردەوام بوونی دەدرێت، گرنگە هەمووان بێنە دەنگ بە تایبەت كاربەدەستان و لایەنە پەیوەندارەكان لە هەرێم و بەغدا و رێكاری دەستووری و یاسایی بگرنەبەر و ئەو لایەنانە ئاگاداربكەنەوە، كە ئەو كارانە، دژی هەموو بنەماكانی مافی مرۆڤ و دەستوور و یاساكان و بنەماكانە كە عیراقی نوێی لەسەر دامەزراوە.
گرنگە وێڕای رێكارەكان و ئاگاداركردنەوە و پابەندكردن بەدەستوور و یاساكان، كار بۆ ئەوە بكرێت كە ماددەی (140) و (ئاماری ساڵی 1957)، لە پاڵا بەڵگانەی تر، بكرێنە بنەمای سەرەكی بۆ هەر بڕیار و كردەوەیەكی پەیوەست بە «ناوچە جێناكۆكەكان»، كە كەوتوونەتە سنووری پارێزگاكانی نەینەوا و كەركوك و سەڵاحەدین و دیالە و كۆت و عەمارەوە، هەروەها بۆ هەر ناوچەیەكیش كە پێویست بكات، وەك فلتەری سەرەكی بۆ هەر یەك لەم بابەتانەی خوارەوە.
بۆ ئامار و سەرژمێری بۆ دەنگدان و راپرسیی و راویژكردن بۆ نیشتەجێبوون و تەملیك و گواستنەوە بۆ دامەزراندن و كاركردن و هتد..
چارەسەری بنەڕەتی بەپێی دەستوور
گرنگیشە لە ئێستادا یان لەهەر هەموارێكی دەستوور و یاساكاندا، كار بكرێت بۆ ئەوەی ئەم بڕگەیەی خوارەوە جێبەجێ بكرێت و بنووسرێت و بچەسپێت، بەم شێوەیە: «ناوچە جێناكۆكەكان»، تاكو چارەسەری بنەڕەتی بەپێی دەستوور و یاسا و بەڵگەنامەكان، بە هاوبەشی لە نێوان هەردوو حكومەتی عیراق و كوردستان، بەڕێوەدەبرێت.
