لەبەر ئەوەی ئیدارەی نوێی سوریا بۆتە دیفاكتۆ لە سەر سنوورەكانی وڵاتەكەی، ئوردن ناچارە رێگەیەك بدۆزێتەوە بۆ گەرەنتیكردنی بەرژەوەندییە ئەمنی و سیاسیی و ئابوورییەكانی
لە دوای رووخانی دەسەڵاتی بەشار ئەسەد، وڵاتانی عەرەبی كاریگەرییان لەسەر رەوتی رووداوەكان دەبێت لە داهاتوودا، بەو پێیەی هەڵوێستەكانیان لەسەر دۆخی راگوزەری سیاسی لە سوریا جیاوازە، هەریەك لە میسر و ئیمارات و ئوردن، بە نەرێنی سەیری دۆخەكە دەكەن، سەرەڕای بەردەوامی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئیدارەی نوێی دیمەشق، بە ئەگەرێكی زۆرەوە ئەو وڵاتانە لەسەر كات وەستاون، تا ئەو كاتەی میكانیزمەكان دیاری دەكرێن كە رەنگە ببێتە هۆی گۆڕینی ئیدارەی نوێی سوریا، یان سەپاندنی گەمارۆ بە سەریدا، لەبەرامبەردا وڵاتانی دیكەی وەك سعودیە و قەتەر هەڵوێستی كراوەتریان بەرامبەر بە ئیدارەی نوێی سوریا تاوەكو ئێستا گرتووەتەبەر.
هەڵویستی ئوردن
ئێمە لێرەدا باسی ئوردن دەكەین كە هاوسێی سوریایە، لە سەرەتای رووداوەكانەوە ئوردن پشتیوانی خۆی بۆ یەكپارچەیی خاكی سوریا و سەقامگیری ئەو وڵاتە دەربڕی، هەڵوێستەكەی بە جۆرێك لە پشتیوانی بەشار ئەسەد خوێندنەوەی بۆ دەكرا، بەڵام كاتێك هێزە چەكدارەكانی تەحریر شام كۆنترۆڵی سوریایان كرد، ئوردن وتی، «رێز لە ئیرادەی گەلی سوریا دەگرین»، دەكرێت بڵێن رەنگە رووخانی ئەسەد بەشداربێت لە چارەسەركردنی بەشێك لە كێشەكانی ئوردن، بەڵام لە داهاتوودا ئاڵەنگاری زۆر بۆ ئوردن دروست دەكات و لە سەرو هەموویانەوە سەرهەڵدانی ئیسلامییەكانە لەو وڵاتە.
هەناردەکەری ماددەی هۆشبەر
ئەوەی لە بەرژەوەندیی ئوردن بوو لە گۆڕانكارییەكەی سوریا، چارەسەركردنی كێشەی قاچاخچێتی مادەهۆشبەرەكانە لەو وڵاتە، بەوپێیەی سوریا بە دەوڵەتی هەناردەکەری ماددەی هۆشبەر ناوی دەركردبوو، ئوردن ببوە رێڕەوی قاچاخچێتی مادەهۆشبەرەكان لە سوریاوە بۆ وڵاتەكەی و لەوێشەوە بۆ وڵاتانی كەنداو، بە نەمانی ئەو قاچاخچێتییە كاریگەریی لەسەر ئاسایشی سنوورەكانی ئوردن دەبێت، ئاوارەكانی سوریا لە ئوردن یەكێكی ترە لەو كێشانەی كە رەنگە لە داهاتوودا دۆخی سوریا ئاسایی ببێتەوە و ئاوارەكان لە ئوردنەوە بگەڕێنەوە سوریا، كە ژمارەیان نزیكەی یەك ملیۆن و 500 هەزار كەس دەبێت، ئەوەش بارگرانییەكەی زۆری بۆ ئوردن دروستكردووە.
نیگەرانە لە گۆڕانكارییان
لەبەرامبەردا ئوردن نیگەرانە لەو گۆڕانكارییانەی سوریا، چونكە بوونی دەسەڵاتێكی ئیسلامی توندڕەو لە سنوورەكانی رەنگە لە داهاتوودا هەڕەشە بۆسەر ئاسایشی وڵاتەكەی دروست بكات، لەگەڵ ئەوەی ئەحمەد شەرع، سەرۆكی دەسەڵاتی راگوزەری سوریا وێنای خۆی گۆڕیوە و میانڕەو دەردەكەوێت، بەڵام ئوردن هێشتا گومانی لەو هەنگاوانەی شەرع هەیە، جیا لەوەش ئوردن ترسی ئەوەی هەیە بوونی ئەو هێزە ئیسلامییە لە سوریا لە داهاتوودا هەژموونی هێزە ئیسلامییەكانی وڵاتەكەی زیاتر بكات و ئیلهامبەخش بێت بۆیان یان پشتیوانی سیاسی لە سوریاوە وەربگرن.
درێژیی سنوورەکانی نێوانیان
درێژایی 375 كیلۆمەتر سنوور لەگەڵ سوریا یەكێکی ترە لە ترسەكانی شانشینی ئوردن، كە رەنگە هەر شەڕ و ئاژاوەیەك لە سوریا مەترسی بۆسەر ئوردن دروست بكات، چونكە هێشتا سوریا لە قۆناغی دەڵەمەیدایە، مەترسی شەڕی ناوخۆی لێ دەكرێت بە هۆی بوونی ژمارەیەكی زۆر گرووپی چەكدار و بەرژەوەندییە ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەكانەوە، یاخود بوونی ئەو نائارامییەی سوریا گروپی تیرۆرویستی داعش بەهێز بكاتەوەو ببێتەوە هەڕەشە بۆسەر ئاسایشی ئوردن، لە رێگەی سنوورەكانی لەگەڵ سوریا، هەنگاوەكانی داهاتووی ئوردن بەندە بەوەی تا چەند تەحریر شام توانای كۆنترۆڵی ناوخۆی هەیە و شەرعیەتی نێودەوڵەتی بەدەست بهێنێت، چونكە ئیدارەی نوێی سوریا بۆتە دیفاكتۆ لەسەر سنوورەكانی وڵاتەكەی، ئوردن ناچارە رێگەیەك بدۆزێتەوە بۆ گەرەنتیكردنی بەرژەوەندییە ئەمنی و سیاسی و ئابوورییەكانی.
* ماستەر لە زانستە سیاسییەکان
