لە بنەڕەتدا وشەی كاوبۆی لە وشەی (vaquero) وەرگیراوە، وشەیەكی ئیسپانییە بەو كەسانە دەوترا، كە بە سواری ئەسپەكانیانەوە ئاژەڵدارییان دەكرد، وشەی(vaquero) لە وشەی(vaca)ی ئسپانییەوە هاتووە بەمانای (مانگا) دێت.
لە زمانی ئینگلیزیدا كاوبۆی (cowboy) لە وشەی(cow) واتە (مانگا) و(boy) واتە (كوڕ) پێكهاتووە، بەو گەنجانە دەوترێت لەسەر پشتی ئەسپەكانیان شوانی مانگاكان دەبن.
كاوبۆی ریشەی مێژوویی قووڵی هەیە، یەكەمجار لەلایەن (جۆناسان سویفت)ەوە لە ساڵی 1725 بەكارهێنرا، دواتر لە دوورگەكانی بەریتانیا لە ساڵی 1820 بەكارهێنرا بۆ وەسفكردنی ئەو كوڕانە كە شوانی مانگاكان بوون، پاشان ئەم کەلتورە لە ناو دانیشتوانە سەرەتاییەكانی ئەوروپا، كە كۆچیان كرد بۆ ئەمریكا بڵاوبووەوە.
بە چەك كێشەكان یەكلایی دەكرانەوە
كاوبۆی بوو بە زاراوەیەكی باو لە سەرانسەری رۆژئاوا، بەتایبەت ئەمریكا، لە ویلایەتەكانی كالیفۆرنیا، هاوای، نیومەكسیكۆ، كۆلارادۆ، مۆنتانا، ئەریزۆنا و تەكساس، كاوبۆیییەكان بە گەنجی بوێر و پیاوی ئازا و توندوتۆڵ و شۆڕشگێڕ ناوبانگیان دەركردبوو، كە رووبەڕووی مەترسی و ناخۆشی دەبوونەوە، لەو سەردەمەدا بە چەپ و راست لە كێڵگەكاندا دەسووڕانەوە، لەگەڵ دراوسێكانیاندا لەسەر مافی لەوەڕاندن تووشی ناكۆكی دەبوون و بە چەك كێشەكەیان یەكلایی دەكردەوە، تاكە پاڵنەری كاوبۆییەكان مانەوەبوو لە ژیان، تەنانەت لەسەر حسابی ئەوانی دیكەش بێ. ئەمانە سواری ئەسپە بەهێز و خێراكانیان دەبوون و خەریكی فراوانخوازی بوون بە دەمانچەوە بەرگرییان لە خۆیان و ئاژەڵەكانیان دەكرد.
كاوبۆییەكان كرانە فیلمی هۆلیوود
بە تێپەڕبوونی كات، كاوبۆی بازنەی رەسمی خۆی تێپەڕاند، بوو بە بەشێك لە کەلتوری گەلی ئەمریكی وەك كانییەكی نەبڕاوەی ئیلهامبەخشی لێهات بۆ چیرۆكنووسان و رۆماننووسان، زۆرێك لەو چیرۆكانە لە سەدەی بیستەمدا كرانە فیلمی هۆلیوود و بە فیلمی كاوبۆی ناسراون. فیلمەكان پێناسەی كارەكتەری تاكەكەسی و بە كۆمەڵی ئەمریكییان دەكرد لەسەر بەدەستهێنانی سامان و گەڕان بەدوای دەسەڵات و پارەدا، هەموو ئەمانە لە لوولەی تفەنگەكانەوە بەدەست دەهاتن، وەك ژیانی جەنگەڵ، بەهێزەکان لاوازەکانیان دەخوارد. جیا لەوە فیلمەكانی كاوبۆی مەیلی داگیركاری و باڵادەستیی رەگەزی ئەمریكی و هێمای هێز و سەربەخۆیی پێوەدیار بوو.
شوانی مانگاكان چوونە ناو كۆشكەكان
کەلتوری كاوبۆی لە ئەمریكا تەنها لە لەوەڕگاكاندا نەمایەوە، بەڵكو شوانی مانگاكان چوونە ناو كۆشكەكانی سیاسەتەوە و کەلتورەكە لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا رەنگی دایەوە بەرامبەر وڵاتانی تر، زۆربەی سەرۆكەكانی ئەمریكا ئەم رۆڵەیان بینیوە، یەكەم كاوبۆی، (هاری ترومان) بوو، كە لە جەنگی دووەمی جیهان لە ساڵی 1945 فەرمانی فڕێدانی دوو بۆمبی ئەتۆمی بەسەر ژاپۆندا دەركرد، تاكو ئەو وڵاتە خۆی رادەستكرد، هەرچەندە زۆرێك لەگەڵ ئەوە بوون بەكارهێنانی بۆمبی ئەتۆم پێوست نەبوو، بەڵام كارەساتەكە ئەوەبوو (هاری ترومان) وتی: لە هەمان بارودۆخدا، ئەو كارە دووبارە دەكەمەوە، واتە کەلتوری خۆسەپاندن و باڵادەستیی و پەنابردن بۆ مەترسیدارترین چەك لای ئاسایی بوو هاوشێوەی كاوبۆییەكان كە دەنگی تەقە حوكمی دەكرد.
هەركەس لەگەڵمان نەبێت دژمانە
لە شەستەكانی سەدەی رابردوودا (جۆن كێنێدی) هاوشێوەی كاوبۆییەكان خۆی نمایشكرد، ئەمریكییەكان هەڵیاندەكوتایە سەر گوندەكان بە بیانووی رزگاركردنی دانیشتوان لە هیندییە سوورە رەسەنەكان، دواتر كێنێدی هێرشی كردە سەر ڤێتنام بۆ ئەوەی لە شۆڕشگێڕە كۆمۆنیستەكان رزگاری بكات. لە هەشتاكانی سەدەی رابردوودا، (رۆناڵد ریگان) لە رێگەی ئاسمانییەوە لیبیای بۆردومان كرد، لە رێگەی وشكانییەوە هێرشی كردە سەر لوبنان. لە دوای هێرشەكانی 11ی سێپتەمبەری ساڵی 2001، جۆرج بوشی كوڕ كە بە رەچەڵەك كاوبۆیی بوو سواری ئەسپە شێتەكەی بوو لە داگیركردنی ئەفغانستان و عیراقدا خۆی بینییەوە، جیهانی دابەشكرد بەسەر بەرەی چاكە و خراپەدا لەسەر ئەو بنەمایەی «هەركەس لەگەڵمان نەبێت دژی ئێمەیە».
کەلتوری كاوبۆی لە سیاسەتی ئەمریكادا
وردە وردە کەلتوری كاوبۆی بەسەر سیاسەتی ئەمریكادا زاڵبووە، لە هەڵسوكەوتەكانی (دۆناڵد ترەمپ) خۆی نمایش دەكات، لە یەكەم خولی سەرۆكایەتییەكەیدا ترەمپ كشانەوەی وڵاتەكەی لە رێكکەوتننامەی تایبەت بە كەشوهەوا راگەیاند. دواتر لە رێكخراوی (یونسكۆ)ی سەر بە نەتەوەیەكگرتووەكان هاتەدەرەوە.
لە رێكکەوتننامەی ئەتۆمی لەگەڵ ئێران كشایەوە، بڕیاری گواستنەوەی باڵیۆزخانەی وڵاتەكەی بۆ قودس دەركرد و قودسی وەك پایتەختی ئیسرائیل ناساند، ترەمپ بە كشانەوە لە رێكکەوتننامەكان، دەیەوێت دەستكەوتی زیاتر بەدەستبهێنێت، هەربۆیە مێژوو لەبیری ناكات سەدەی بیست و یەك جۆرێكی نوێ لە خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات و گەڕان بەدوای سامان و پارەدا هاوشێوەی كاوبۆییەكانی كۆنە ئەگەر بە تفەنگیش بێت.
ترەمپ وەك شوانێكی بەهێز دەردەكەوێت
ترەمپ لەخولی دووەمی سەرۆكایەتییەكەیدا سیاسەتی كاوبۆیی زیاتر رەنگی دایەوە، شەڕی بازرگانی لە دژی ئەوروپا و چین و مەكسیك راگەیاند، هەڕەشەی لە كەنەدا كرد كە دەیكات بە ویلایەتی 51 ی ئەمریكا. بێباكانە داوای كڕینی دوورگەی گرینلاندی لە دانیمارك كرد. سەردانی سعودیە، قەتەر و ئیماراتی كرد و بە بەهای سەدان ملیار دۆلار رێككەوتنی لەگەڵ ئیمزاكردن، كە ئەمەش وەك سەرانە وەرگرتنێك وابوو هاوشێوەی كاوبۆییەكان، ترەمپ وەك شوانێكی بەهێز و خاوەن پێشكەوتووترین چەك دەیانپارێزت لە هەڕەشە و مەترسییەكان، دۆزی فەلەستینیش یەكەم قوربانیی عەقڵییەتی كاوبۆیی ترەمپ بوو كە ململانێكانی لە بەرژەوەندیی ئیسرائیل كۆتاییپێهنا و چاوپۆشی لە كوژران و ئاوارەبوونی هەزاران مەدەنی فەلەستین كرد.
دانوستاندنەكان لە ئامادەبوونی چەكدا
ترەمپ باوەڕی بە پرەنسیپی دیپلۆماسی لەسەر بنەمای هێز هەیە، دوای ئەوەی وادەی 60 رۆژی بە ئێراندا بۆ دانوستاندن و هەڵوەشاندنەوەی پرۆگرامی ئەتۆمی، یان چوونە شەڕی تەواو، گڵۆپی سەوزی بۆ ئیسرائیل هەڵكرد بۆ ئەوەی دوای ئەو وادەیە لێی بدات. ئەمەش كەلتوورێكی كاوبۆییە كە هەمیشە دانوستاندنەكان لە ئامادەبوونی چەكدا ئەنجام دەدرێت، باوەڕێكی قووڵی ئەمریكییەكانیش هەیە كاری دیپلۆماسی بەبێ گوشاری سەربازیی سەركەوتوو نابێت، هەربۆیە ئەمریكا بە 6 فڕۆكەی شەبەحی B-2 هێرشیكردە سەر بنكە ئەتۆمییەكانی ئێران، دواتر ترەمپ وتی: ئاگربەستی ئێران و ئیسرائیل بەبێ فڕۆكەی شەبەحی B-2 نەدەكرا. ترەمپ بەعەقڵەییەتی كاوبۆیی بە بەكارهێنانی هێز و چەك ئەمەی کرد.
کەلتوری كاوبۆیی، جیهان بەرەو كوێ دەبات؟
ئەوەی ئەمرۆ دەیبینین جۆرێكی نوێی كاوبۆییە كە لە ئەمریكا سەریهەڵداوەتەوە و بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست درێژبووەتەوە، ئەمەش بە رێكەوت نییە، بەڵكو مێژوو پێمان دەڵێت ترەمپ دوایین كاوبۆیی نابێت، بەڵكو پەیڕەوكردنی کەلتوری كاوبۆیی لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكادا، پەیوەندیی بەو كەسەوە نییە كە دەچێتە كۆشكی سپی، بەڵكو کەلتورە و لەناو گەلی ئەمریكادا هەیە، لێرەدا ئەو پرسیارە دێتە ئاراوە، ئایا ئەمریكا بەو سیاسەتانەی کە لەسەر بنەمای کەلتوری كاوبۆییدا دامەزراوە، جیهان بەرەو كوێ دەبات؟ ئایا جیهان لە لێواری جەنگی سێیەمی جیهاندایە؟.
ترەمپ سەرەتا رایگەیاند کە ئاشتی بە زەبری هێز دێنێتەدی
