تا ئەمڕۆش زۆربەمان ئەوە دەزانین كە لەنێوان هەردوو فۆتۆگرافی ئێران ئەحمەدی ناتقی و فۆتۆگرافەری توركیا رەمەزان ئوزتوركدا كێشەی خاوەندارێتی بڵاوكردنەوەی یەكەمین وێنەی شەهید عومەری خاوەر بەردەوامە كە ئایا كامیان بۆ یەكەمینجار ئەم وێنەیەیان گرتووە و بڵاویان كردووەتەوە؟!.
ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەو رۆژگارە تاڵ و ناخۆشە، بۆمان دەردەكەوێت كە فۆتۆكانی میدیای كلاسیك لە سەروبەندی میدیای ئەو سەردەمەدا، نۆبەرەیی و خێراییان پێوە دیار بووە، بۆ یەكلاكردنەوەی كێشەی یەكەمینەكەی نێوان ئەو دوو وێنەگرە، لەم چەند ساڵەی دواییدا سەید ئەحمەدی ناتقی كە میوانی لقی سلێمانی سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان بوو، هاتە هەڵەبجە و سلێمانی و چەندین سیمینارمان بۆ سازدا، زۆر بەوردی لە زانكۆی سلێمانی لە سیمینارێكی مێژووییدا باسی لە هاتنی تیمەكانی میدیا و رووماڵكردنی كیمیاباران و تراژیدیای شارێك بۆ كردین و لە دیدارێكی گرنگدا باسی لە هاتنی یەكەمین تیمی میدیایی ئێران كرد كە چۆن گەیشتنە ناو شاری هەڵەبجە و لە یەكەمین بۆردومانی كیمیابارانكردن و خنكاندنی شارەكەدا كە تیمەكانی راگەیاندنی ئێران هاوشانی هێزە چەكدارەكان هاتنە ناو شاری هەڵەبجەوە و بەو ئامێر و هۆكارە میدیاییانەی كە هەیانبوو بە جیهانیان راگەیاند كە شارێك خنكێنراوە، شارێك كیمیاباران كراوە. ئەم شارە شوێنەواری ژیانی تێدا نەماوە و سڕدراوەتەوە، ئەم هاوار و ناڵە و فیغانەی ئێران گوێی لێنەگیرا و لەلایەن میدیاكانی عیراق و هاوئاوازەكانی ترییەوە لە میدیا عەرەبییەكان، بە پڕوپاگەندەی جەنگ ناوزەد كرا.
گرتەیەكی ڤیدیۆییەکان و فۆتۆکان، كە لە هەڵەبجەوە بڵاوكرانەوە، بەس بوون بۆئەوەی جیهان باوەڕ بەوە بكات کە ئەوەی لەماوەی هەشت ساڵی رابردوودا باسی لە كیمیاباران دەكرد، لەچوارچێوەی پڕوپاگەندەی جەنگدا نەبووە و وەك فاكتێك رەفتاری لەگەڵدا بكرێت
لە رۆژانی 18/3/1988 بەدواوە، ئێران بانگەوازی بۆ سەرجەم میدیاكانی جیهان كرد كە سەردانی هەڵەبجە بكەن و لەنزیكەوە تراژیدیای ئەم شارە بگەیەننە جیهان.
لە رۆژانی 21 و 22 و 23ی ئازاری 1988دا، چەند تیمێكی میدیایی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی هاتنە ناوچەكە و كەمێك بۆردومان و شەڕی هێزەكان لەنێوان هەردوولا (عیراق و ئێران) كەم كرانەوە، بە مەبەستی تەواوكردنی كاری تیمەكان و وێنەگرتن و دەرخستنی راستیی رووداوەكان.
جیهان چیان بینی؟
لە سەرانسەری جیهاندا بۆ یەكەمین جار هەموو سەرزەوی تووشی ئەو شۆكە بوون كە رژێمێك بە چەكی قەدەغەكراوی كیمیایی شارێك لە شارەكانی (وڵاتەكەی خۆی!) بۆردومان بكات و ژن و منداڵ و پیر و گەنج پێكەوە جینۆساید بكات، میدیاكان مافی خۆیان وەرگرتەوە، بەوەی كە چەندین ساڵ بوو لەسەر جینۆسایدی میللەتی كورد بێدەنگییان هەڵبژاردبوو، بەڵام لە كۆتاییەكانی مانگی ئازاری ساڵی 1988دا تەلیسمی بێدەنگی شكێنراو زریكەیەك بەگوێی جیهاندا دراو وتیان ئەوە میدیایە دەتوانێت راستییەكان بگەیەنێت، هەر ئەو میدیایەش بوو هەشت ساڵ زیاتر بوو كە بێدەنگ بوو!.
گرتە ڤیدیۆیی و فۆتۆکان
چەند گرتەیەكی ڤیدیۆیی و هەزاران فۆتۆ، كە لەناو شاری هەڵەبجەوە پەخش و بڵاوكرانەوە، بەس بوو بۆئەوەی كە جیهان باوەڕ بە وتەكانی میدیا ئێرانییەكان بكات و ئەوەی كە لەماوەی هەشت ساڵی رابردوودا باسی لە كیمیاباران دەكرد، لەچوارچێوەی پڕوپاگەندەی جەنگ دەربچێت و وەك فاكتێك رەفتاری لەگەڵدا بكرێت.
میدیای كوردی لە كوێ بوو؟
بەو چەند رادیۆ لۆكاڵییەوە كە لە چیاكانی كوردستان یان لەودیو سنوورەکانەوە پەخش دەكران و سنووری گەیاندنیان ئێجگار دیاریكراو بوو، نەدەتوانرا بەرامبەر بە لێشاوی میدیاكانی عیراق و هاوئاوازەكانیان لە میدیای عەرەب و وڵاتانی ئیسلامی و میدیا بیانییەكان بووەستنەوە، بەو چەندین خۆپیشاندانەی كە لەلایەن كوردانی وڵاتانی ئەوروپاوە دەكران و هاواری میللەتێكی زوڵملێكراو بەرامبەر بە رژێمێكی زاڵم و سەركوتكەر زۆر نابەرامبەر بوون، هەموو بەیاننامە و ئەو بەرنامە تیڤی و رادیۆییانەی كە سەركردەكانی كورد لە دەرەوە ئەنجامیان دەدا، بە پڕوپاگەندەی جەنگ و لە دژی عیراق لە قەڵەم دەدران و بەشێكی زۆری جیهانی هاوچەرخی ئەوكاتە بە دۆست و لایەنگرانی عیراق دەناسران.
جگە لە میدیاكانی ئێران كە پاڵپشتی میدیای كوردی شاخ بوون، كەمێك لە میدیاكانی وڵاتانی وەک سوریا و لیبیاو یەك دوو رێكخراوی چەپی فەلەستینی نەبێت، كوردی داماو دۆستێكی لەم سەرزەمینەدا نەبوو، هاوار و سەدای میدیای شاخی كورد تەنها دەنگدانەوەی ناوخۆی هەبوو و هیچ سنوورێکی بەرەو دەرەوە نەدەبڕی.
دوای 16/3/1988 میدیا چی كرد؟
بە گەیاندنی وێنەكانی هەڵەبجە بۆ ناو میدیای كلاسیكی ئەو سەردەمە لە (بینراو، بیستراو و خوێنراو)، ناوی كورد و ناوی هەڵەبجە بوونە دوو وشەی پڕ واتای جینۆسایدی سەردەم.
لە سەرانسەری جیهاندا و لە میدیای بینراودا بەتایبەتی گۆمی بێدەنگیی شڵەقاند، پێشتر نەوەیەك لەم سەرزەمینە وشەی (كورد)یان نەبیستبوو، نەك هەڵەبجە!! بۆیە بەلای ئەوانەوە بابەتێكی نوێ بوو كە نەتەوەیەك هەن لەژێر قامچیی سیستمی دیكتاتۆرییەتدا ژیان بەسەر دەبەن و بە چەكی كیمیایی لێیان دەدرێت، بۆیە وێنەكانی هەڵەبجە و عومەری خاوەر بوونە ترێندی سەردەم و پاڵنەرێكی زۆر گونجاو بوون بۆئەوەی دەوڵەتان پێداچوونەوە بە پەیوەندییەكانیاندا بکەنەوە لەگەڵ رژێمی پێشووی عیراق.
میدیای ئەو سەردەمە و رژێمی عیراق
هەر لە بێباكیی عیراق و بێمنەتی بەرامبەر بە دنیا تا بە لەسێدارەدانی هاووڵاتییەكی بەریتانی بەڕەچەڵەك ئێرانی بە ناوی (بەهزاد بازۆفت) لەلایەن رژێمەكەی سەدامەوە، چەرخی یارییەكەی لە بەرژەوەندیی كورد و لە دژی عیراق گۆڕی، ئەوەبوو زوو بەریتانیا بۆ یەكەمینجار لە میدیاكانییەوە باسی لە ناشیرینی و دڕندەیی رژێمی عیراق دەكرد و باسی لە مەزڵومییەتی گەلی كورد دەكرد. ئەمەش دەرگایەكی باشی لە كورد كردەوە كە بەئاشكرا لە میدیاكانەوە باسی مێژووەكەی و هەڵەبجە و چەكی كیمیایی بكرێت و بەعیراق بووترێت (رژێمی منداڵ كوژ).
بێگومان ئەم وەرچەرخانە لە بەرژەوەندیی كورد بوو، بەڵام لەبەر خاتری چاوی كاڵ و جوانی كورد نەبوو، بەڵكو هاوكێشە سیاسییەكان گۆڕانكارییان بەسەرداهات و زەمانە وەرچەرخا، ئیتر هەڵەبجە بووە مەكۆیەك بۆ لێدان لە رژێمەكەی سەدام و دارودەستەكەی، بۆیە جگە لە بەریتانیا و ئێران و سوریا و لیبیا كە بە ئاشكرا باسیان لە جینۆسایدی هەڵەبجە دەكرد، وڵاتانی ئەسكەندەناڤیش (سوید، نەرویج، دانیمارك و فنلەندا) بەجۆرێك هەڵەبجەیان ناساند، كە لایەنگیریی و سۆز و بەزەیی شەقامی خۆیان بۆ كورد و هەڵەبجە مسۆگەر كرد. هاوكات چەندین رێكخراوی مرۆڤدۆست و ژینگەپارێزی جیهان باسیان لەم تراژیدیایەی میللەتێك دەكرد كە ناوی كورد بوو، ئیتر كوردبوون لە دوای ئەم رۆژگارەوە رۆژ بەڕۆژ و سات بەسات زیاتر و زۆرتر دەناسراو، هەڵەبجەش لە رێگەی میدیای كلاسیكی ئەو سەردەمەوە بووە ناسنامەیەكی زیندوو بۆ میللەتی کوردی جینۆسایدكراو.
بۆیە كورد و هەڵەبجە و هەڵەبجەییەكان سەرجەممان قەرزارباری ئەو میدیا كلاسیكانەین كە دەنگ و رەنگی میللەتەكەمانیان گەیاندە دنیاو ئەم هەڵمەتە بووە سەرەتای چەپڵەی راپەڕین و راوەدوونانی دەسەڵاتی رژێمەكەی سەدام لە كوردستاندا و هەڵەبجەش بووە بوكی ئازادیی.
*سكرتێری لقی سلێمانیی
سەندیكای رۆژنامەنووسانی كوردستان
ئەو وێنەیەی مەزڵومییەتی کورد و دڕندەیی بەعسی بەجیهان ناساند
