هەرێمی کوردستان، هەرێمێکی دانپێدانراوی سیاسی یاسایی دەستوورییە، کە لە ئەنجامی تێکۆشانێکی بێوچان هاتۆتەکایەوە. بەدرێژایی مێژووی دروستبوونی دەوڵەتی عیراق لە سەرەتاکانی سەدەی بیستەم، کێشەی نەتەوەیی بە پلەی یەکەم لەم وڵاتە تازە دروستبووەی دوای جەنگی یەکەمی جیهانی هەمیشە لە لووتکەدا بووە.
گەلی کورد لەم وڵاتەدا هەموو ماف و ئامانجەکەنی بە زەبری تێکۆشانێکی پڕ لە قوربانیدانی گیانی و ماڵی بەدیهێناوە.
لەدوای ڕاپەڕینە مەزنەکەی خەڵکی کوردستانەوە لە دژی زوڵم و زۆری رژێمی داپڵۆسێنەری بەعس، وەچەرخانێکی گرنگ هاتەپێشەوە بۆ خۆبەڕێوەبەردن.
بەڵام سەرەڕای گوشارە ئابوورییەکانی حکومەتی ناوەندی ئەوکات و وڵاتانی دەوروبەر، توانرا تاڕادەیەک شێوە ئیدارەدانێکی خۆماڵی درێژەی پێبدرێت و لەگەڵ زەحمەت و گوشارەکان لەڕووی ئابووری و سیاسییەوە بەرگری لەخۆی بکات و بەردەوام بێت.
لەدوای دروست بوونی عیراقی نوێی فیدراڵەوە کە سەرۆک مام جەلال، رۆڵ و کاریگەرییەکی بێوێنەی هەبوو لە دیموکراتیزەکردنی عیراق و ئاشنابوونی لایەنه شیعی و سونییە رادیکاڵەکان، بە ئیدارەدان و پێکەوەژیانی ئاشتییانەی نەتەوەکان، هاوشێوەی وڵاتە پێشکەوتووەکانی دونیا. سەرەڕای هەوڵەکانی بۆ بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیری لە عیراق و ناوچەکە، بەڵام دەهێندەش دژایەتی و ململانێکان جێگەی باس بوون بۆ ئەو پێشکەوتنانە.
سەرانی سیاسی لە عیراقی فیدراڵ و بەشێک لەسەرکردایەتی کورد بەشێوازێکی کلاسیک نزیک دەبوونەوە لە ئیدارەدان و سیاسەت لەعیراقی نوێدا .
بۆیە نەتوانرا زۆر کێشە چارەسەر بکرێت، یەکێک لەو کێشانەی کە لەسەرەتای دروستبوونەوەی عیراقی نوێدا بەرۆکی ئەم نیشتمانە پڕ لەململانێیەیی گرتۆتەوە، کێشەی ئابوورییە.
وڵاتێک یەکێک بێت لەهەرە وڵاتە یەکەمەکان لەئاستی بەرهەمهێنانی وزەی سروشتی کە کەرتی نەوت و غازە.! دەبوایە ئێستا خاوەن ئابوورییەکی هەرە بەهێز و پێشکەوتوو بوایە.
بەڵام ئەوەی نەیهێشتوە ئەم وڵاتە دەوڵەمەند بە وزەیە پێشبکەوێت و پێشەنگایەتی ئابووری بکات لە ناوچەکەدا، ئەو ململانێ سیاسییە دێرینەیە کە هەموو کات خۆی دووبارە دەکاتەوە و دێتەوە مەیدان.
کێشەکانی هەرێم و ناوەند، لەوەوە سەرچاوەی گرتووە کە تاک لایەنە لە هەردوولا مامەڵە لەگەڵ کەرتی وزەدا دەکرێت، چونکە بەرژەوەندیی حزبی لەپێش بەرژەوەندیی گەل و هاووڵاتیاندا ئەژمار دەکرێت و کاری لەسەر دەکرێت.
رێککەوتنەکانی کەرتی نەوتی بۆ ماوەی 50 ساڵ لەگەڵ تورکیا هەڵەیەکی مێژوویی بوو کرا. ئەمە وایکردوە هەرێم نەتوانێت نەوتەکەی تەواو رادەستی بەغدا بکات.
لێدوان و گوتارە دژبەرەکان دژی دەسەڵاتی فیدراڵی بەغدا، کاریگەریی تەواوی کردۆتە سەر نەناردنی پشکی هەرێم لەلایەن دەسەڵاتی فیدراڵییەوە.
پشتبەستن بە وڵاتانی ئیقلیمی و نەگەڕانەوە بۆ بەغدا کە ناوەندی بڕیاری سیاسی و دانپێدانراوی نێودەوڵەتییە، بەشێوەیەک هەرێم ناتوانێت بێ پرسی بەغدا هەندێک رێککەوتنی ستراتیجی بکات، بەڵام بەداخەوە کراوە.
رێگەرەچارەی کێشە ئابوورییەکان
وەکو دەرکەوت سیاسەتی تاکڕەوی، زیانی بە هەرێمی کوردستان گەیاند، بۆیە پێویستە هەموو لایەنەکان بە کۆدەنگی و یەکسانی ئاگاداری جموجۆڵی بەرهەمێنان و گرێبەستە نێودەوڵەتییەکان بن.
لەجیاتی لێدوان و قسەی زبر کە سوودی بۆ هیچ لایەنیك نییە و تاقیکراوەتەوە و ئەنجامی باشی نەبووە، لێدوان و قسەی هاوبەش ببێتە زمانحاڵی لایەنەکانی بەشداربوو لە سیستمی ئیداریی هەرێمی کوردستاندا.
رۆڵی بەرچاوی بافڵ جەلال تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بەگرنگییەوە تەماشا بکرێت و ئەزموونی لێوە وەربگیرێ و هەرێمی کوردستان پابەندی ئەو خاڵانە بێت کە ئەو هەنگاوی بۆ ناوە و پێشکەوتنی گرنگی تێدا بەدیهاتوون.
توانیویەتی گرێ کوێرەی کێشەکان بکاتەوە و لێکتێگەشتنێکی باش بهێنێتە ئاراوە. ئەگەر هەردوولا پابەندی ئەم رێککەوتنە گرنگە بن، زەحمەتە جارێکی دی کێشە بۆ مووچە دروست ببێت.
