كورد و كردنەوەی گرێكوێرەی چەقبەستنی سیاسی

10:12 - 2022-05-31
دووتوێ
691 جار خوێندراوەتەوە

ئاوێنەی عیراق

عامر حەسەن فەیاز، مامۆستای زانكۆ بەپێویستی دەزانێت ئۆپۆزسیۆنێكی تەواوكەر لە حاڵەتی پێكهێنانی حكومەتی زۆرینەی نیشتمانیدا دروست ببێت. 
 فەیاز لە میانی بەشداریی لە بەرنامەی كاروباری عیراقی كە لەلایەن كەناڵی (المسری)ەوە پەخشكرا رایگەیاند»چەقبەستنی سیاسی رووداوێكی سەیر و لەناكاو نییە، ئەوەی واقیعی سیاسی وڵات بخوێنێتەوە، تێبینی دەكات كە چەقبەستنی سیاسی رەگوڕیشەیەكی قوڵی هەیە، چەقبەستنی سیاسی ناونیشانێكی سیاسیە و پێویستی بە دەرچەیەك هەیە كە دەبێت سیاسی بێت، چونكە سیاسەت بە بۆچوونی ژیر و داناكان، نەك هەر مامەڵەیە بۆ چارەسەكردنی ئەو كێشانەی دروستبوون، بەڵكو دەبێت مامەڵكردنیش بێت لەگەڵ ئەو كێشانەی لە داهاتوودا دروستدەبن، كاتێك كێشەیەكی دیاریی كراو دێتەئارا، دەبێت سیاسەتوانان مامەڵەی لەگەڵدا بكەن بۆ دانانی چارەسەرێك كە نەبێتە مایەی دروستبوونی كێشەی گەورەتر لەوەی دروستبووە». 
بە وتەی دكتۆر عامر فەیاز»لەدوای دەستلەكاركێشانەوەی حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی، سێ‌ دیمەن بۆ واقیعی عیراقی نەخشێنرا، یەكەمیان ئەگەری روودانی كودەتای سەربازی هەبوو كە لەو ماوەیەدا باس دەكرا، لەوبڕوایەشدام تەنانەت ئەمریكاییەكانیش رێگرنەبوون گەر كودەتاكە لەبەردەستی خۆیاندا بوایە، دیمەنی دووەم پشێوی و پاشاگەردانی و مانەوەی رەوشەكە بوو وەك خۆی، تەنانەت گەر بگەیشتبایەتە جەنگی ئەهلیش، دیمەنی سێیەمیش  هەڵبژاردنی پێشوەختە بوو، ئەوەی روویدا دیمەنی هەڵبژاردنی پێشوەختە بوو». 

ئۆپۆزسیۆن و حكومەتی زۆرینەی نیشتمانی 
فەیاز پێیوایە، هەڵبژاردن دەبێت دەرهاویشتەی هەبێت، كێشەی نوێ‌ لەو دەرهاویشتانەوە دەركەون، ئەمەش ئاساییە لە هەموو هەڵبژاردنەكاندا هەبێت، لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا 3 ئەرك هەبوون كە ئەنجومەنی نوێنەرانی هەڵبژێردراو بەجێیدەگەیاندنن كە هەڵبژاردنی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران و سەرۆك كۆمار بوون، دواتر سەرۆك وەزیران لەلایەن سەرۆك كۆمارەوە رادەسپێردرا بۆ پێكهێنانی حكومەت، لە رابردوودا بە تەوافوق لە پاش هەڵبژاردنی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران، سەرۆك وەزیران دیاریی دەكرا و لە پاش هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماریش، راستەوخۆ سەرۆك وەزیران بۆ پێكهێنانی حكومەت رادەسپێردرا، بەو پێیەی لەرابردوودا گرێكوێرەی یەكەم دەكرایەوە و گرێكانی تریش دەكرانەوە، بەڵام لەمجارەدا لەگەڵ كرانەوەی گرێی یەكەم، گرێی دووەم و سێیەم بە نەكراوەیی مانەوە و چەقبەستنی سیاسی دروستبوو. 

پیاوانی دەوڵەت 
دكتۆر عامر فەیاز پێیوایە، بە كردنەوەی گرێكوێرەی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار، گرێی هەڵبژاردنی سەرۆك وەزیران دەكرێتەوە، بەڵام گرێی دووەم لەئێستادا ئاڵۆز بووە و بەندە لەسەر پێكهاتنی ماڵی كورد كە لە هەردوو لایەنی سەرەكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و پارتی دیموكرات پێكدێن، بۆیە لەو بڕوایەداین گەر تەوافوق لەنێوان یەكێتی و پارتی بكرێت، ئەوا گرێی سێیەم نامێنێت بۆ پێكهێنانی حكومەت، ئیتر حكومەتەكە تەوافوقی بێت یان حكومەتی زۆرینە. 
ئەوەی زیاتر لە واقیعەوە نزیكە بۆ شێوازی حكومەت، بە بۆچوونی دكتۆر عامر فەیاز ئەوەیە»لە حاڵەتێكدا گەر حكومەت حكومەتی زۆرینەی نیشتمانی بوو، دەبێت ئۆپۆزسیۆنێكی تایبەت هەبێت، دەستوریش جەخت لەسەر سیستمی پەرلەمانی دەكاتەوە كە تێیدا حكومەتی زۆرینە بەرامبەر ئۆپۆزسیۆن دەبێت، بەڵام لە واقیعی عیراقدا تەوافوق باڵاترە لە دەستور، تەنانەت گەر رێڕەوە دەستورییەكانیش راستبن، چونكە دەستور نەیكردووە بە مەرج حكومەت تەوافوقی بێت و ئەوەی لەگەڵ حكومەتی زۆرینەشدا ناگونجێت دەبێت ببێتە ئۆپۆزسیۆن. 
دكتۆر عامر فەیاز بەپێویستی زانێت، ئەوەی دەبێتە ئۆپۆزسیۆن بواری بۆ خۆشبكرێت و كۆتوپێوەند نەكرێت لەڕووی لێپرسینەوە لە حكومەت، لەڕێی ئەنجومەنی نوێنەران، پەرلەمانتارە سەربەخۆكان فراكسۆنێكیان نییە لە چوارچێوەی ئەنجومەنی نوێنەران، هەرچەندە دەنگدەرانیان دوو ملیۆن تێدەپەڕێنن، ئەم ژمارەیەش گەورەترە لە ژمارەیەی دەنگییان بە رەوتی سەدر داوە، بوارخۆشكردن بۆ ئۆپۆزسیۆن بە بەڵێن نابێت، دەبێت كردەوە بێت، دەبێت لیژنە پەرلەمانییەكان دەرگای لێپرسینەوە لە حكومەت ئاواڵا بكەن، بەڵام كاتێك ئەو لیژنانە لە فراكسیۆنی زۆرینە دەبن و حكومەتیش حكومەتی زۆرینەیە، لەو دەمەدا كێ‌ لە كێ‌ دەپرسێتەوە؟ نابێت ئەو فراكسیۆنەی حكومەت پێكدەهێنێت ببێتە دادوەر و لە هەمان كاتیشدا نەیار بێت، ئەو فراكسیۆنەی حكومەتی زۆرینەی دەوێت، پێویستە دەرگای لیژنە پەرلەمانییەكان بۆ ئۆپۆزسیۆن ئاواڵا بكات، تا بتوانێت لە حكومەت بپرسێتەوە. 
لەبارەی پەرلەمانتارانی سەربەخۆ و خستنەڕووی دەستپێشخەریی سیاسی بۆ پێكهێنانی حكومەت، دكتۆر عامر فەیاز وتی، هەندێك هەن پێیانوایە، دەستپێشخەرییەكان تێوەگلانی سەربەخۆكانە، بۆیە دەپرسن ئایا سەربەخۆكان ژمارەیەكی یەكگرتوو و رێكخراویان هەیە، وەڵامەكەشیان نەخێرە، گەر رێكخراو بونایە دەنگی دوو ملیۆن دەنگدەر دەبووە مایەی دەستەبەركردنی 70 كورسی بۆیان لە ئەنجومەنی نوێنەران، نەك 40 كورسی، ئەمەش نەبوونی تەوافوق و رێكخراویی لەنێوان سەربەخۆكاندا دەردەخات، بۆیە گومانێكی زۆر هەیە لەوەی سەربەخۆكان بتوانن سەركردایەتی ئیدارەی قۆناغی داهاتوو بكەن. 
فەیاز وایدەبینێت كە هاووڵاتی وایلێهاتووە بایەخ بەوە نادات كێ‌ حكومەت پێكدەهێنێت، ئەو بە یەك خاڵ كارنامەیەكی حكومی دەوێت كە واقیعی بێت و دوور بێت لە كارنامەی خەونە وەنەوشەییەكان، واقیعیش دەڵێت، كارنامەی حكومەتی داهاتوو دەبێت یەك خاڵ بێت و خۆی لە راگرتنی پشێوی و داڕمان لە هەموو شتێكدا ببینێتەوە. 
هەروەها دەڵێت، كەلێنێك هەیە لە دەستپێكی كارەكان، چونكە لە هەموو سیستمێكی سیاسی لە جیهان، كاتێك كاروبارەكان پەیوەندییان بە سەربەخۆیی سیاسییەوە دەبێت، بە شایستەی نیشتمانی ناودەبرێت، ئەمەش ناكۆكی لەسەر نییە ئیتر لایەنەكان چەند لەنێو خۆیاندا جیاوازبن، چونكە ناكرێت یاریی بە قوتی هاووڵاتییەوە بكرێت و ناكرێت لایەنێكی سیاسی ئەوی تر پەراوێزبخات، كاتێك پرۆژەیەك بۆ خزمەت بە هەموان پێشكەش دەكات، ئێمە نەگەیشتووینەتە ئاستی پێویست لەڕووی ئۆپۆزسپۆن و پشتیگیرییەوە. 
فەیاز پێیوایە، لە عیراق سیاسەتوانی زۆر هەن، بەڵام پیاوانی دەوڵەتمان نییە، پیاوی دەوڵەت بەشێوەیەك بیر دەكاتەوە كە دەستپێك هەیە و جیاوازیش لەنێوان شایستەی نیشتمانی و شایستەی تەرەفگیریی دەكات، كاتێك شایستەی تەرەفگیریی لەگەڵ شایستە نیشتمانییەكاندا دژ بە یەك دەبێت، پێویستە شایستە نیشتمانییەكان زاڵ بكرێن. 

كێشەكان چارەسەر ناكرێن 
لەبارەی رۆڵی یاسای هەڵبژاردن بۆ پتەوكردنی ناوەندەكانی هێزی سیاسی و كاریگەریی لەسەر پرۆسەی سیاسی، دكتۆر عامر فەیاز دەڵێت، سیستمەكانی هەڵبژاردن لەنێوان سیستمی لیستەكان و سیستمی تاكدان، سیستمی لیستەكان لەو كۆمەڵگانەدا سەركەوتوون كە ژیانی حزبی تێیاندا پێگەیشتووە، سیستمی تاكیش بۆ ژیانی حزبی پێگەیشتوو و ناپێگەیشتوو دەبێت، دەكرێت ئەوانەی خاوەنی سامان و هێزن لە سیستمی فرە بازنەیی رۆڵی گەورە ببینن، ئەمەش لای ئێمە رویدا، بۆیە وایدەبینم سیستمی تاك خزمەت ناكات و گونجاوترینیش ئەنجامدانی هەڵبژاردنە بە سیستمی دووفاقی، چونكە عیراق پەرتەوازەیە و پێویستی بە سیستمێكی هەڵبژاردنی وەهایە كە كۆیبكاتەوە نەك پەرتەوازەی بكات. 
دكتۆر عامر فەیاز پێیوایە، سیاسەتوانەكانی عیراق كێشەكان چارەسەر ناكەن، بەڵكو تێیدەپەڕێنن، بۆیە ئامانج لە جێبەجێكردنی سیستمی هەڵبژاردنی دووفاقی، كۆكردنەوەی ئەو پەرتەوازییەیە كە لە عیراقدا هەیە.

#ئاوێنەی عیراق

بابەتە پەیوەندیدارەکان