״لەڕووی قەیرانی ئاوەوە، هەرێم باشترە لە عیراق״

راپۆرتی: ئازاد ئیبراهیم

 

بێگەرد تاڵەبانی وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوی هەرێمی كوردستان، لە لێدوانێكدا بۆ كوردستانی نوێ، وتی: دۆخی هەرێمی كوردستان باشترە بە بەراورد بە ناوچەكانی دیكەی عیراق لەڕووی قەیرانی ئاوەوە، بەڵام ئەمە بەو مانایە نایەت مەترسی لەسەر ئاوی هەرێم نییە.

بێگەرد تاڵەبانی وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو   بۆ کوردستانی نوێ   بۆ ئەوەی وزەی خەزنكراوی بەنداوی چەقچەق زیاد بكەین داوای پێداچوونەوەمان بە دیزاینی بەنداوەكەدا كردووە

بڕیاری دروستكردنی چوار بەنداوی گەورە و ستراتیژی وەرگیراوە

بێگەرد تاڵەبانی، وتیشی: ئێمە وەكو وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو لە سۆنگەی هەستكردن بە بەرپرسیارێتی و چارەسەركردنی قەیرانی ئاو، پڕۆژەی دروستكردنی كۆمەڵێك بەنداوی بچووكمان راگەیاندووە، ئەوەش بە حوكمی ئەوەی حكومەت پارەی پێویستی بەردەست نییە بۆ دروستكردنی بەنداوی گەورەی ستراتیژی، بەڵام لە بەنداوە مامناوەندەكاندا هەوڵمانداوە ساڵانە لە بودجەی وەزارەت بەشێكی ئەو بەنداوانە بخەینە بەرنامەی كارەوە.
راشیگەیاند: لە دوو ساڵی رابردوودا هەشت بەنداوی بچووك خراونەتە  جێبەجێکردنەوە و لەتەواوبووندان و بەشێكیشیان تەواوبوون و گەیشتوونەتە قۆناغی  كۆتایی و بەنزیكەیی پەنجا ملیۆن مەتر سێجا ئاو گلدەدەنەوە، ئەمە جگەلەوەی بڕیاری دروستكردنی چوار بەنداوی گەورە و ستراتیژی بەیەكەوە وەرگیراوە، كە بەنداوی «مەنداوا، باكرمان، تەقتەق و دەڵگە»یە.
وەزیری كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو تەئكیدیكردەوە: ئەگەرچی لەناو بەنداوە ستراتیژییەكانی وەك بەنداوی دوكان و دەربەندیخان، رێژەی ئاو لەو ئاستەدا نەبووە كە ئێمە مەترسی ئەوەمان نەبێت كە تووشی قەیرانی ئاو ببین، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا ئێمە خەزنی خۆمانمان كردووە، چونكە هەرێمی كوردستان لەڕووی سەرچاوەی ئاوی تایبەتی خۆیەوە بەراورد بە ناوچەكانی دیكەی عیراق دۆخمان باشترە، بەڵام گرنگ ئەوەیە ئێمە چۆن بتوانین سوود لەسەرچاوە ئاوییەكانی خۆمان ببینین بۆ دروستكردنی بەنداوی گەورە یاخود بەنداوی بچووك بۆ گلدانەوەی ئاوی ئەو سەرچاوانە.

جێگری سەرۆكی حکومەت چاودێریی کارەکانی بەنداوی چەقچەق دەكات

لەبارەی بەنداوی چەقچەقیشەوە لە سلێمانی، وەزیری كشتوكاڵ، وتی: ئێستا لە بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی بەنداوەكان كاری لەسەر دەكەین، لەگەڵ جێگری سەرۆك وەزیرانیش قسەمان كردووە و خۆی چاودێریی بەنداوی چەقچەق دەكات و لە گرنگی ئەو بەنداوە بۆ سلێمانی دەكۆڵێتەوە، بۆئەوەی وزەی خەزنكراوی بەنداوی چەقچەق زیاد بكەین داوای پێداچوونەوەمان كردووە بە دیزاینی بەنداوەكەدا و تا رادەیەكیش رەزامەندی وەرگیراوە، چونكە بەنداوی چەقچەق و هەروەها «زەلان» لەناوچەی شارباژێڕ، دوو بەنداون كارمان لەسەر كردوون و لەگەڵ كۆمپانیای جێبەجێكار قسەمان كردووە، بۆ ئەوەی هەردوو بەنداوەكە تەواوببن.

دیداری عیراق و تورکیا  بۆ چارەسەری قەیرانی ئاو

لە درێژەی ئەو هەوڵانەی بۆ چارەسەری قەیرانی ئاو لە عیراق دەدرێن، لە دوو مانگی رابردوودا سەرۆک کۆماری عیراق لەمیانی پێشوازی لە وەفدێکی تورکیا، باسیان لە پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات و رێگاکانی پەرەپێدانیان کرد بەتایبەت لە پرسی ئاودا.
لەو دیدارەدا سەرۆک کۆمار باسی لە رێکەوتنی نێوان هەردوولا کرد بۆ چارەسەری کێشەی ئاو.

عیراق و لووتکەی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا

پێشتریش سەرۆک کۆماری عیراق لە لووتکەی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP28)کە لە ئیماراتی عەرەبی یەکگرتوو بەڕێوەچوو، سەرەڕای خستنەڕووی دیاردەی بەبیابانبوون و وشکەساڵی و خۆڵبارین، ئاماژەی بە رۆڵی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد لە گرتنەبەری رێوشوێنی پێویست بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی ئاو و چالاککردنی هاریکاری لە بواری ئاوە سنووربڕەکان کە بەشێوەیەکی دادپەروەرانە لە نێوان وڵاتانی کەناراوەکاندا دابەشبکرێت.

بەبیابانبوونی عیراق 

بەپێی هەواڵێكی ماڵپەڕی BBC بەریتانی «%41ی خاكی هەموو عیراق، یان بیابانە یان دەشتی وشك و بێئاوە و بە كەڵكی كشتوكاڵ نایەت».
ماڵپەڕەكە، لە راپۆرتێكی چڕوپڕیدا لەبارەی دیاردەی بەبیابانبوون لە عیراقدا، ئاماژەی بە وشكبوونی خاك و بەبیابانبوونی وڵاتەكە کردووە و تەئكیددەكاتەوە كە «مەترسییەكی جدیین لەسەر داهاتووی عیراق». لە راپۆرتەكەدا ئەوەش خراوەتەڕوو «ئێستا تەنیا %5ی خاكی عیراق بە زەویی بەراو ماوەتەوە و سوود لە ئاوی سەرزەوی وەردەگیرێت بۆ كشتوكاڵ، هەروەها تەنیا %10ی رووبەری زەویش وەك لەوەڕگە ماوەتەوە»
راپۆرتەكە؛ هۆكارەكانی بەبیابانبوونی خاكی عیراقی ئاشكراكردووە كە سەرەكیترینیان بریتین لە «گرتنەوەی ئاوی رووبارەكان لەلایەن وڵاتانی دراوسێیەوە، وشككردنی باخ و دارستانەكان، پشتگوێخستنی كەرتی كشتوكاڵ و گۆڕانكاریی كەشوهەوا».

سەرچاوەکانی ئاوی عیراق

لای خۆیەوە، عەون دیاب وەزیری سەرچاوەکانی ئاوی عیراق، پلانەکانی خۆی و حکومەتی بۆ روبەڕوبوونەوەی کەمی ئاو لە ناوخۆی عیراقدا راگەیاندووە، داوای هاوکاریی پشکی ئاوی عیراقی لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ کردووە بەشێوەیەک کە یەکسانی لە دابەشکردنی ئاوەکاندا هەبێت.
بەپێی ئەو ئامارانەی کە بەردەستن، عیراق لەسەدا 70ی داهاتی ئاوی لە دەرەوەی سنوورەکانەوە دابین دەکات، بۆیە عیراق بە پەرۆشە بۆ هەماهەنگی لەگەڵ وڵاتانی هاوسنووریدا تا پرسی ئاو چارەسەر بکەن.