چاپكراوە نوێیەكانی دەزگای سەردەم

جەواد حەیدەری

كوژرانی كابرای كتێبفرۆش
رۆمانی كوژرانی كابرای كتێبفرۆش، نووسینی سەعد محەمەد رەحیم-ە كە رۆماننووسێكی عیراقییە كە لە لایەن سەباح ئیسماعیل كراوەتە كوردی و لە دووتوێی 302 لاپەڕە لەلایەن دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم لە تیراژی 1000 دانە چاپ و بڵاوكراوەتەوە.
لەم رۆمانەدا كە زەمەنی رۆمانەكە جیایە لە زەمەنی گێڕانەوە، نووسەر هەوڵیی داوە كە ئێستای عیراق، واتە عیراقی دوای رووخانی رژێمی بەعس بخاتە قاڵبی رۆمانەوە و بە شێوەی رۆمان و لە رێگەی كاراكتەرێكی نادیارە رووداوەكانی نوێی عیراق بنووسێتەوە. هەڵبەت نووسەر لەم رۆمانەدا پەردە لەسەر نهێنییەكانی ژیانی تاكی عیراقی بە ناوی مەحمود مەزروقی كە كەسێكی شێوەكارە و هۆگری ئەدە و زمان و كتێب و موزیكە دەگێڕیتەوە، كە شێوەكار و هاوكاتیش كتێبفرۆشە كە دواتر دەكوژرێت و نووسەر دەیەوێت لە رێگەی بیرەوەرییەكانی شێوەكارەوە باس لە دۆخی عیراقی دوای سەدام بكات كە توندوتیژی تەشەنەی كردووە.  
نووسەر ساڵی 1957 لە شاری سەعدییە لە پارێزگای دیالە لەدایكبووە و لەبوارەكانی چیرۆك و رۆمان و لێكۆڵینەوە چەندین بەرهەمی هەیە، ساڵی 2018 لە شاری سلێمانی كۆچی دواییكردووە. 

برسێتی
رۆمانی « برسێتی» نووسینی كنووت هامسوون، نووسەری نەرویجییە(1859-1952) كە لەلایەن هاودەم ساڵح جاف كراوە بە كوردی و بە تیراژی 1000 دانە لەلایەن دەزگای چاپ و پەخشی سەردەمەوە چاپ و بڵاوبۆتەوە.
رۆمانی برسێتی بە یەكێك لە گرنگترین شارەكانی سەرهەڵدانی رۆمانی نوێ لە مێژووی ئەدەبی نوێی ئەوروپا لە قەڵەم دەدرێت. بەشێك لە نووسەران و رۆماننووسان سەرسامیی خۆیان بە شێوە و شێوازی تایبەتی و داڕشتن و گێڕانەوەكانی ئەو نووسەرەن لە بواری رۆماندا،  تا رادەیەكی نووسەرێكی ناوداری وەك ئێرنست هەمینگوای دەڵێت: هامسوون فێری كردم كە بنووسم و مەكسیم گۆڕگی دەڵێت: كەس نابینم لە داهێناندا هاوشانی هامسوون بێت. لە لایەكی ترەوە زانای ناوداری فیزیای جیهان ئەلبێرت ئەینشتاین لەبارەی هامسوونەوە وتویەتی: من ئەو وەك گەورەترین مرۆڤی سەردەم دەبینم.
 رۆمانەكە باس لە ململانێی كەسێك دەكات كە لەپێناو ژیان و بووندا تێدەكۆشێ و نووسەر كاریگەرییەكی زۆری بەسەر نووسەرانی وەك هێرمان هێسە، كافكا، تۆماس مان، هێنری میلەر و ... هتد هەبووە. 

كەسێك هەر دێ
كتێبی « كەسێك هەر دێ» نووسینی یۆن فۆسە نووسەری نەرویجییە و بابەتێكی شانۆییە كە لەلایە هاودەم ساڵح جاف لە زمانی نەرویجییەوە كراوەتە كوردی و لەلایەن دەزگای چاپ و پەخشی سەردەمەوە بە تیراژی 1000 دانە چاپ و بڵاوكراوەتەوە. 
یۆن فۆسە كە یەكەمجار كە بە شانۆی كە بە شانۆی» ئێنجا ئێمە هەرگیز لە یەكدی جیانابینەوە» دەركەوت  سەرەتای ستایلێكی نوێ بوو لە شانۆی نەرویج و دواتریش لەسەر شانۆی ئەوروپا و جیهان كاریگەری دانا.
یۆن فۆسە هەرچەند شاعیر و رۆماننووسە و خاوەنی چەندین بەرهەمی ئەدەبییە، بەڵام شانۆكانی وایكردووە كە زیاتر وەك كەسایەتییەكی شانۆیی ناودار لە ئاستی جیهاندا دەركەوتووە. زۆربەی بابەتەكانی پەیوەندی بە پرسە گرنگەكانی بوون و نەبوون و ژیان و مەرگەوە هەیە.
بە شێوەیەكی گشتی زۆربەی بەرهەمەكانی یۆن فۆسە كاراكتەرەكان زۆربەیان خەڵكانی ئاسایین و هیچ پەیوەندییەكان بە بابەتە چینایەتییەكانەوە نییە، زۆرجار رووداوەكان لە چوارچێوەیەكی ریالیستی روو دەدەن. 
لە شانۆی كەسێك هەر دێ، كاریگەریی سامۆئیل بێكێت –ی پێوە دیارە، بەڵام بە ئاڕاستەیەكی پێچەوانە و جیاوازەوە، لەو شانۆیەدا كەسایەتییەكان لە ترسێكی گەورەدان كە لەوانەیە لە پڕ كەسێك بێت و ژیان و گوزەرانی و ئارامییان لێ تێك بدات.