عاشقی زمان و شێوەزار و زاراوە کوردییەکان

ناسری رەزازی، هونەرمەندی نەوە جیاوازەکان

دیدار/ جەواد حەیدەری 

نۆم چۆمسكی بیرمەندی ئەمریكایی سەبارەت بە زمانی زگماكی ( دایكی) دەڵێت: هەر كەسێك زمانی دایكی بە باشی نەزانێ، زمانەكانی دیكەش بە باشی فێر نابێ. ئەم قسەیەی چۆمسكی پڕ بە پێستی ناسری رەزازییە، یەكێك لەو تایبەتمەندییانەی كە رەزازی لە هونەرمەندەكانی دیكە جیا دەكاتەوە ئەوەیە، كە ئەو زمانی كوردی و هەموو بن زار و شێوەزارەكانی دیكەی زمانی كوردی بە باشی دەزانێت و قسەی پێدەكات و پێی دەنووسێت. هەربۆیە ناسر لە زۆربەی ناوچەكانی كوردستان بە تایبەتی لە دەڤەری كرماشان و ئیلام و لۆرستان و ناوچەی شكاك لە ورمێ و لە باكووری كوردستان و رۆژئاوای كوردستان و باشووریش خۆشەویستە، ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتە جگە لە خەبات و شۆڕشی نەتەوەیی هاوكات پردێكیشە لەنێوان پارچەكانی كوردستان لە بواری زمان و دیالكتیك و گۆرانی و ئاواز و مەقام.
تایبەتمەندییەكی دیكەی ناسری رەزازی چ وەك پێشمەرگەیەكی دێرین و چ وەك گۆرانیبێژ و سروودبێژ ئەوەیە، كە كەسێكی خاكی و سادە و دڵساف و رووخۆش و میهرەبانە و هەرگیز نە خەباتەكەی و نە هونەرەكەی بە میللەتەكەی نەفرۆشتۆتەوە و منەتیان بەسەردا ناكات و پێی وایە ئەوەی كە كردوویەتی هەم لە خەبات و هەم بواری هونەر و مۆسیقا و ئاوازی كورد جگە لە حەزی خۆی، ئەركێكی نیشتمانیی و نەتەوەیی بووە و بە پێویستی زانیوە كە شان بداتە بەر باری لاری نیشتمانەكەی و بە هەر جۆرێك بێت خزمەتی بكات. تایبەتمەندییەكی تری ناسری رەزازی ئەوەیە كە نزیكەی 56 ساڵە بە بێوچان خزمەتی گۆرانی و ئاواز و زمانی كوردی دەكات و زیاتر لە 43 ساڵە ئاوارەیە، هەر شەوێ لە شوێنێكە و هەر رۆژە لە جێیەكە بەبێ ئەوەی بۆ چركەیەكیش لە خەباتی نەتەوەیی و خەباتی هونەری كۆڵی دابێت و دڵسارد بووبێتەوە. 

لە توركیا زیاتر لە دوو هەزار و سێ سەد گۆرانی كوردی كراوە بە توركی

دەستپێك
لە چەند رۆژی رابردوودا ناسری رەزازی هونەرمەندی ناوداری كورد میوانی رادیۆ دەنگی گەلی كوردستان بوو و لە چاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ ئەو رادیۆیە چەند نهێنییەكی ژیانی خۆی ئاشكرا كرد و رایگەیاند: دەبوایە من لە بنەڕەتدا وەرگێڕ بوومایە، بەڵام گۆرانی وتن نەهێشت ببم بە وەرگێڕ.
وتیشی: ساڵانێكە خەریكی نووسینەوە بیرەوەرییەكانم و تا ئێستا 5 بەرگی تەواو بووە و پێدەچێت هەر ئەو پێنج بەرگەش بێت، ژیانم بەسەر پێنج قۆناغدا دابەشكردووە، قۆناغی سنە، قۆناغی پێش شۆڕشی گەلانی ئێران ( ساڵی 1979) قۆناغی پێشمەرگایەتی، قۆناغی چوونم بۆ ئەوروپا و قۆناغی گەڕانەوەم بۆ كوردستان.

ناسری رەزازی نزیكەی 56 ساڵە بە بێوچان خزمەتی گۆرانی و ئاواز و زمانی كوردی دەكات و زیاتر لە 43 ساڵە ئاوارەیە

*: با لە وەرگێڕان و بیرەوەرییەكانتەوە دەستپێبكەین، نووسینەكانت بە كوێ گەیشتن، دەزانم ساڵانێكە خەریكی بیرەوەری نووسینەوە و وەرگێڕانی؟

ناسری رەزازی: یەكەمین وەرگێڕانم ساڵی 1991 بوو كە كتێبی ژیانی بتهۆڤن بوو كە لە فارسییەوە كردم بە كوردی و نیشانی كاك سەڵاحەدینی موهتەدیم دا، زۆری بە دڵ بوو. دەبێت وەرگێڕان لە زمانی یەكەمەوە بكرێت، نەك لە زمانی دووەم و سێهەمەوە، چونكە ئەوكات بە كار نایەت. هەڵبەت ئەوەشم بیرهاتەوە كە بۆ یەكەمجار لە پێشمەرگایەتی شانۆیەكم كرد بە كوردی كە بە فارسی نووسرا بوو. لە راستیدا دەبوایە من كاری وەرگێڕان بكەم، بەڵام گۆرانی نەیهێشت. من بێجگە لە بیرەوەرییەكانم، چوارینەكانی خەیامم كردووە بە كوردی، هەرچەند پێش من مامۆستا هەژار خەیامی وەرگێڕاوە، كەچی من بە پەنجەیەكی مامۆستا هەژاریش نابم، لەو سەردەمەدا بێجگە لە مامۆستا هەژار كەسانی دیكەی شارەزا وەك كۆچكردوو مامۆستا مەسعود محەمەد، تۆفیق وەهبی، زەبیحی، قزڵجی، مامۆستا هێمن، خاڵەمین و حەقیقی، هەر وەك چۆن دەڵێن سێكوچكەی شیعری نوێ لەو دیو(رۆژهەڵات) سوارە و چاوە و هاوار، ئەگەر ئێمە لە رۆژهەڵاتی كوردستان ئەو سێ هونەرمەندە، سەید عەلی ئەسغەر و مامۆستا حەسەن زیرەك و مامۆستا محەمەدی ماملێ- مان نەبوایە، هەژار و هێمن و قزڵجی و خاڵەمین و سەیفی قازی حەقیقیمان نەبوایە، لە كرماشان حوسێن خراباتی، حوسێن ئەلبورزی نەبوونایە زمانی كوردی دەفەوتا. من دەستم بە وەرگێڕانی خەیام كرد، مامۆستا هەژار هەموو خەیامی نەكردووە بە كوردی، من بە هاوكاری كە مامۆستایەكی زانكۆ لە سنە دەستمپێكرد و یارمەتیدام، بەڵام دواتر وای لە زەوق و شعووری مندا كە ئیتر كارم لەگەڵ نەكرد. ئێستا وەرگێڕانەكە ئامادەیە، پێشتر چەند كەسێكی شارەزای وەك كاك سەعیدی شێخولئیسلامی، سوودم بینیوە، كاك سەعید كتێبێكی بەناوی « سەرتەپۆڵكە» نووسیوە كە شاكارە و خۆزگە هەموو خەڵكی شارەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان چاویان لەو كتێبە بكردایە و ژیانی كەسایەتییە گرنگەكانی شارەكانی خۆیان نووسیبوایەتەوە. لە دوای شیعرەكانی خەیام، خەریكی كۆكردنەوە و نووسینی» وشەدانێكم» ناڵێم قامووس، بۆ وشەكان دەگەڕام، بۆ نموونە گەڕاوم بزانم وشەی بایكۆت چی پێدەڵێن، لە دایكم بیست كە وتی:» شەرتە تا ماوم هەر داكێڵت دەكەم، ئەو وشەیەم نیشانی چەند كەسێكی شارەزا دا و پەسەندیان كرد، داكێڵ بە واتەی بایكوت دێت، هەر لەو وشەدانەدا نزیكەی 200 لاپەڕەم بە كورتی لەسەر مێژووی مۆسیقای كوردی نووسیوە، لەلایەكی ترەوە 500 لاپەڕەم لەسەر قسەی خۆش و نەستەق نووسیوە نەك نوكتە، دواتریش گرنگترین كتێبێك كە وەرمگێڕاوە شانامەیە. جارێكیان كاك بابەكر دڕەیی پێی وتم، كە بۆچی شانامەی فیردەوسی ناكەی بە كوردی، منیش بە پشتبەستن بە سەرچاوە مێژووییەكان دەستم بە وەرگێڕانی شانامە كرد و دیاكۆم كرد بە قارەمانی شانامە، هەڵبەت نەك لە خۆڕاوە، بەڵكو كەڵكم لەسەرچاوە مێژووییەكانی ئینگلیزی و سویدی و فارسی  وەرگرتووە، ئێستا پێنج بەرهەمم بە دەستەوەیە. جارێكیان ئێرانی خێزانم پێی وتم تێكەڵیان مەكە و كاك رەسوڵی پێشنمازیش پێی وتم تێكەڵیان مەكە و دانە دانە خەریكیان بە. وەك وەستایەكم لێهاتووە كە 5 بینای بە دەستەوەیە و هیچیانی تەواو نەكردووە. ئەوەش دووبارە دەكەمەوە كە من لە بواری وەرگێڕان قوتابی مامۆستا هەژارم و بە پەنجەیەكی ئەو مامۆستایە لە زمان و ئەدەب و وەرگێڕاندا نابم. ئەگەر كاری وەرگێڕانم كردووە خۆ تاوانم نەكردووە دەیان كەس كردووە و منیش وەرگێڕانم كردووە. بۆ نموونە جگە لە مامۆستا هەژار، شێخ سەلام، عەلی عەونی، مامۆستا گۆڕان و بەدرخانییەكان خەیامیان وەرگێڕاوە.

 لە ڕاستەوە: کۆسرەت رەسوڵ، نەوشیروان مستەفا، مام جەلال، ناسری رەزازی، عەبدوڵڵا حەسەن زادە

*: سەبارەت بە سروود زۆر كەس دەڵێت من یەكەم كەس بووم كە سروودم وتووە، بە رای جەنابت لە دوای شۆڕشی گەلانی ئێران لە 1979، كام یەك لە هونەرمەندان یەكەمین سروودیان لە رۆژهەڵاتی كوردستان چڕیوە؟

رەزازی: سەرەتا با ئەوە بڵێم:
سلێمانی شاری شاران 
شاری ئەدیب و ناوداران
هەر دەمێنێ وەكو جاران
بە كوێری چاویی بەدكاران
بە راستی چەند كەسێكی شاری سلێمانی بوونە هۆی ئەوەی كە من وەك یەكەمین كەس لە رۆژهەڵاتی كوردستان سروود تۆمار بكەم، ئەوكاتەی كە كاك عەلی ئەشرەفی دەروێشان لە زیندان  ئازاد كرا، لە ساڵۆنی «كورشی كەبیر» لە سنە لە ساڵی 1978 دوو سروودم تۆمار كرد، شۆڕشی گەلانی ئێران دەستیپێكرد و هێشتا شا نەڕووخابوو. لە دوای من رەشیدخانی فەیزی نژاد سروودی وتووە، سروودی» ئارپیجی لە شان» كە كاك نەجمەدینی غوڵامی وتوویەتی لە بنەڕەتدا ئەو سروودە هی كاك رەشیدی فەیزی نژادە. دوای كاك رەشید، كاك نەجمەدینی غوڵامی، جەمالی موفتی، كەریمی بلووری، بەكر لەگزی، تاهیری خەلیلی، میكائیل سروودیان وتووە، بەڵام كێ یەكەمجار سروودی وتووە، منم. 

*: رۆڵی ژنان چ لەناو شۆڕش و هونەردا چۆن دەبینی بە تایبەتی لەو سەردەمەدا كە ئێوە دەستتان بە سروود و خەبات كرد، چونكە هاتنەناوەی ژنان بۆ ناو كۆڕی خەبات و شۆڕش لەوسەردەمەدا بەهۆی داب و نەریتی كۆمەڵایەتی لەرۆژهەڵاتی كوردستان قورس بوو؟

رەزازی: لەناو خەبات و شۆڕشدا چەندین خاتوو رۆڵیان هەبوو لەوانە: فەتانە وەلیدی و شەهێن تاڵەبانی لە سنە لە بواری هونەر كاریان دەكرد، شەرافەت خانم خێزانی كاك نەجمەدینی غوڵامی پێشمەرگە بوو، سەعدییە خانمی خێزانی كاك عومەری فەتحی پێشمەرگە بوو، دەنگی مەرزییە و سەعدییە و شەرافەت خانم لەناو سروودی من و كاك نەجمەدا هەیە، ئەو سێ خاتوونە ئەندامی گروپی هونەری « بانگەواز» بوون كە گروپی بانگەواز گروپێكی هونەری ناو كۆمەڵەی ئێران بوو. سەعدییە و شەرافەت خانم پێشمەرگەش بوون و سەعدییە لە رادیۆش كاری دەكرد. مەرزییە فەریقی رۆڵی سەرەكی هەبوو. یەكەمین رێكخراوی سیاسی كە رێگەی دا ژن بێتە ناو كۆڕی خەبات و خەباتی چەكداری كۆمەڵەی ئێران بوو، دواتر یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران بوو. 

پ: چەند جارێكە گوێم لەوە دەبێت كە جەنابتان دەڵێن شەرم دەكەن كە بڵێن پێشمەرگە بوون، بۆ؟ بۆچی هەندێك لە پێشمەرگە دێرینەكان ئێستا لە رابردووی خۆیان بە جۆرێك لە جۆرەكان یان پەشیمانن یان گلەیی و گازەندەیان هەیە؟ مامۆستا هێمنی رەحمەتی دەڵێت: من ئەگەر خەباتم كردووە بۆ خۆمم كردووە و منەت لەسەر كەس ناكەم؟

رەزازی: مافی خۆیانە پەشیمان بن، یان گلەیی و گازەندەیان هەبێت، بۆیە دەڵێم لە پێشمەرگەبوون پەشیمانم لەبەر ئەوەیە هەندێكیان خەباتی خۆیان بە ئێمە دەفرۆشنەوە، هەندێكیان شانازی پێوە دەكەن و هەندێكی تریش لێی پەشیمانن. بۆیە پەشیمانم كە بڵێم پێشمەرگە بووم لەبەر ئەوەیە، كە پێشمەرگەی راستەقینە ئەوانە بوون كە لەناو دەمی گورگدا بوون، ئەوانە بوون كە لەناو شارەكاندا بوون، لەناو رێكخستنەكانی شاردا خەباتیان دەكرد. رۆڵی ژنان و رۆڵی رێكخستنەكانی ناوشار زۆر گرنگ بوو، ئەوان پێشمەرگە بوون نەك ئێمە. لە ئێستادا با شەرم نەكەین كێ كردی و كێ خواردی؟ من پیاو دەناسم، ژن دەناسم كە قوربانی داوە، قاچی قرتاوە، بە قەت جاشێك یان موستەشارێك قەرەبووی بۆ نەكراوەتەوە. ئەگەر دەسەڵاتی كوردستان بە هەموو حزبەكانەوە گەندەڵ نەبوونایە، ئاوای لێنەدەهات، ئێستا كوڕ هەیە كە دەڵێن كوڕی فڵان شەهیدە، بە من چی، با بزانین خۆی چی كردووە؟ 

*: قسەیەك هەیە دەڵێن لە مێژوودا سیاسەتمەدار میوانە و هونەرمەند خاوەن ماڵ، ئێستا جەنابت خۆت بە میوان دەزانی یان خاوەن ماڵ؟ 

رەزازی: هەموو پارچەكانی كوردستان بۆ من وەك یەك وایە، من خۆم بە میوان نازانم، بەڵام لە مێژوودا من خۆم بە خاوەن ماڵ دەزانم. 

رۆڵی ژنان و رۆڵی رێكخستنەكانی ناوشار زۆر گرنگ بوو، ئەوان پێشمەرگە بوون نەك ئێمە

*: كاك ناسر جەنابت زۆرت كرددووە و ماندووی، جارێكیان هەژار موكریانی گلەیی دەكات و مامۆستا هێمن پێی دەڵێی، گلەیی مەكە هەزاران منداڵ بە ناوی تۆ كراوە، كاكە جەنابیشت ماندووی و زۆرت كردووە، بە هەزاران منداڵ بە ناوی تۆوە كراوە، لای كەس شاراوە نییە كە جەنابت لە پارێزگاكانی ئیلام و كرماشان و لۆڕستان چ رۆڵێكی گرنگت هەبووە، هەم لە بواری رۆشنبیری و هەستی نەتەوەیی، جەنابت هەم لە شۆڕشی كوردی، هەم لە مۆسیقای كوردی، دەنگی شاخ بووی و دەنگی شاریشی؟ لە هەموو بوارێك بە تایبەتی زمانی كوردی رۆڵت هەبووە و خەباتت كردووە؟ پرسیارێك هەیە بۆ یەكەمجار لە رادیۆ دەنگی گەلی كوردستان كەی قسەت كرد؟ یان چاوپێكەوتنت كرد؟ مێژووەكەی بۆ كەی دەگەڕێتەوە؟ 

رەزازی: بۆ ساڵی 1992 دەگەڕێتەوە، كە هاتمەوە لە رێگەی توركیاوە گەڕامەوە، گیراین، بارودۆخمان زۆر خراپ بوو، باسی ئەوە ناكەم كە لە زیندان توركیا چیان بەسەر هێناین، من و كاك پۆڵای نانەوازادە و كاك حوسێن رەهبەر و كۆڕەكەی. كە هاتمە ناو دهۆك وتیان یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان تەلەفزیۆنی داناوە بە ناوی گەلی كوردستان و تا ئێستاش چەندین جار باسم كردووە. ئەوكات جادە و رێگەوبان وەك ئێستا نەبوو پڕ بێ لە بن بنەخێڵ(تاسە) لە پیرە پیاوێكم بیست، بنەخێڵ یانی ئەوەی كە ئۆتۆمبێڵ زۆرت هەڵدەبەزێنێ، هەڵدەخاتەوە، دواتر وتیان دەبێ گۆرانییەك تۆمار بكەی؟ وتم گۆرانی چی؟ هیچ نەبوو تەنها دیوارێك هەبوو، بەتانییەكی سەربازی(پەتوو) یان هێنا، وتیان كلیپكت بۆ دەكەین، ئەمە یەكەمجار لە گەلی كوردستان گۆرانی بڵێم.

 لە ڕاستەوە: ناسری رەزازی، جەمالی دەلاک، مەرزییە فەریقی

*: هەروەك دەزانن كۆمەڵگەی كوردی تووشی كۆمەڵێك قەیرانی سیاسی و ئابووری و كۆمەڵایەتی بووە، مۆسیقاش لەو قەیرانانە بێبەش نەبووە، بە رای جەنابتان قەیرانی ئێستای مۆسیقای كوردی لە چی دا دەبینی، لە ئاواز و میلۆدی؟ یان لە تێكست و دەق و هۆنراوە، یان لە نەبوونی كەسانی دەنگخۆش؟ ئێستا بەرهەمی باش كەم دەبیندرێت. جەنابت كاتێك دەركەوتی كە كۆمەڵێك كەڵە هونەرمەندی وەك مامۆستا حەسەن زیرەك و محەمەدی ماملێ و مامۆستا تاهیر تۆفیق هەبوون، جەنابت توانیت لەسەر پێی خۆت بوەستی و ببیتە خاوەنی ستایلی خۆت؟ لە راستیدا جەنابت هەڵكەوتی نەك دەركەوتی، لە هونەردا دەبێت هەڵكەوی نەك دەركەوی؟ ئایا بەهرەی خودایی بوو یان ئەوەی كە مامۆستای باشت هەبوو؟
رەزازی: بەشێك لە گۆرانی وتن بەهرەیە، هونەر ناكرێت تەنها لە مەكتەب و فێرگە و لە رێگەی تیۆرییەوە فێری بی ئەگەر بەهرەت نەبێت، ئێستاش لە ئەوروپا یا هەر شوێنێكی دیكە، ئەگەر منداڵێك بییەوێ سازێك، یان هەر جۆرە ئامێرێكی دیكەی مۆسیقا فێر ببێت، شەش مانگ یان ساڵێك، ئەو منداڵە دادەنێن تا بزانن هەستی ئەو منداڵە چۆنە و چییە؟ ئایا ئەو منداڵە دەتوانێت فێر ببێت؟ سەردەمێك من دەستم بە گۆرانی وتن كرد، هونەرمەندە مەزنەكانی وەك، مامۆستا حەسەن زیرەك، مامۆستا محەمەدی ماملێ، مامۆستا تاهیر تۆفیق، مامۆستا عەلی مەردان، مامۆستا حەسەن جەزیری، عارف جەزیری، حوسێن ئەلبورزی، عەلی ئەلبورزی، لۆڕنژاد، خالقی، من لەناو ئەو تەنگەبەرەییە بووم بە گۆرانی بێژ. ئەو سەردەمە لیژنە هەبوو، لیژنەی هەڵسەنگاندن، خۆ رەمەكی نەبوو، هەركەس هەستێ بچێت لە رادیۆ گۆرانی بڵێ. قسەیەكی خۆش هەیە دەڵێن: لەسەردەمی سەدام حوسێن لە كەركوك كەس نەیدەوێرا بەبەردەم رادیۆی ئەو شارەدا بڕوات، دەستیان دەگرت و دەیانبرد گۆرانییەكیان پێدەگوت و دواتر دەیانوت بڕۆ. بۆ من ئەوە تاریكە شەوێك بوو، بەڵام هەستم دەكرد ئەو تاریكەشەوە دەتوانێت بەرەو رووناكییەك بڕوات. ئەوسا كە دەچوویە رادیۆیەك گۆرانی بڵێیت، لیژنەیەك هەبوو كە پێش هەموو شتێك دەنگی تاقی دەكردییەوە، لیژنەیەك هەبوو بۆ ئاواز و لیژنەیەكی تر هەبوو بۆ هۆنراوە، لیژنەیەكی تر هەبوو كە لە كۆتاییدا گۆرانییەكەی لەهەموو بوارەكانی دەنگ و ئاواز و هۆنراوە هەڵدەسەنگاند، ئەوسا دەتتوانی ببیت بە گۆرانی بێژ. مامۆستا حەسەن زیرەك ناوی حەسەنی ئامینە كەیفێ بوو، بەڵام كاتێك كە چووە رادیۆ و بۆیان دەركەوت كە بلیمەتە، ناویان نا حەسەن زیرەك. با درێژەی پێنەدەم سەردەمی ئێمە وەها سەردەمێك بوو. سەبارەت بە گۆرانی لە ئێستادا ناتوانم بڵێم كاری باش نەكراوە، من لە 10 ساڵی رابردوودا هەستم بەوە كردووە كە گۆرانیبێژی باشمان هەیە، بۆ نموونە مامۆستا ئەیوب عەلی، بەهجەت یەحیا، عەدنان كەریم، دیاری قەرەداغی، ئەمانە شارەزاییان هەیە، بە تایبەتی كاك ئەیوب عەلی و عەدنان كەریم كە خۆیشی عوود دەژەنێ، كاتی خۆی مامۆستا عەلی مەردانیش وابووە. لەم سەردەمەدا ئێستا كەسێك وەك « ئاگرین»  كەسێكی وەك كارمەند رواندزی، دەرباز رواندزی هەڵكەوتوون، ئەوانە موزیكیان خوێندووە وەك من بە هەست دەستیان پێنەكردووە، لەناو خانمانیشدا، كانی، كیژان، چۆپی، و چەندین خانمی دیكە، ئەوان دەرسی میوزیكیان خوێندووە و شارەزان و دەتوانن گۆرانی و مەقام بڵێن، دەتوانن گۆرانی خاو و گۆرانی شادیش بڵێن.

*: ماوەیەكە لێرە و لەوێ هەندێك كەس نازانم بە مەبەست یان بێ مەبەست دەڵێن كورد مەقامی نییە، هەرچەند بە رای من ئەوە راست نییە، لەگەڵ جەنابیشت باسم كرد و خەفەتیشت لێ خوارد، ئایا بە راستی ئێمە وەك كورد مەقاماتمان نییە؟ 

رەزازی: من خەفەتی پێدەخۆم، ئەمە وەك ئەوە وایە كە بە پێچكردنەوە و بادانەوە دەڵێن « نیوتێڕن» بكە، كە بە راستی وشەیەكی ناشیرینە، بەڵێ، بە راستی زۆر خەفەتی پێدەخۆم.

بەشێك لە گۆرانی وتن بەهرەیە، هونەر ناكرێت تەنها لە مەكتەب و فێرگە و لە رێگەی تیۆرییەوە فێری بی ئەگەر بەهرەت نەبێت

*: هەندێك كەس هەن كە بە چاوێكی سووكەوە سەیری گۆرانی و میوزیكی كوردی دەكەن و دەڵێن لە فارسی و ئازەری و عەرەبی و توركی وەرگیڕاون، بۆ نموونە دەڵێن زۆربەی گۆرانییەكانی مامۆستا محەمەدی ماملێ لە موزیكی ئازەرییەوە وەرگیراوە، با ئێمە پێچەوانەی بكەینەوە بۆ نەڵێن فارس و ئازەری و تورك و عەرەب لە ئێمەیان وەرگرتووە یان بردوویانە؟ 

رەزازی: ئەگەر دوو نەتەوە هاوسێ بن، كاریگەرییان بەسەر یەكەوە دەبێت و لە ژێر كاریگەری یەكتردا دەبن وەك ئازەری و كورد، هەر دەڵێن كاك محەمەدی ماملێ گۆرانی توركی كردووە بە كوردی، نا نا، كاك محەمەدی ماملێ گۆرانییە كوردییەكانی كە كراون بە توركی دووبارە ئەو گۆرانیانەی گەڕاندۆتەوە بۆ كوردی، مامۆستا حەسەن زیرەكیش، وەك مامۆستا ماملێ هەمان كاری كردووە. لە توركیا زیاتر لە دوو هەزار و 300 گۆرانی كوردی كراوە بە توركی، لە توركیا برادەرێك بە ناوی جەواد مەروانی كتێبێكی چوار بەرگی داوەتەدرێ، ئەگەر پێت بڵێم سەرت سووڕ دەمێنێ، ئەو 43 هەزار گۆرانی و لاوك و حەیران و بەیت و باویی كوردی كۆكردۆتەوە. بەدبەختی ئێمە ئەوەیە كە خۆمان مێژووی خۆمان نەنووسیوەتەوە و لە هەمووشی خراپتر ئەوەیە كە خۆمان هێشتا خۆمان ناناسین و خەڵكانێك هەن بەر لەوەی كوردستانی خۆشبوێت، ژینگە و زمانی خۆی خۆشبوێت، باوەش بە پیر و شەخس و شوێن و جێگەی دیكەدا دەكات، من ئەوەم بە چاوی خۆم بینیوە. 

ناسر رەزازی لەگەڵ پۆلێک پێشمەرگە

 

*: رۆڵی ژن لە شۆڕش و هونەری ئێستای كوردیدا چۆن دەبینی، لەكاتێكدا بە بەراورد لەگەڵ رابردوودا پێگە و جێگەی ژن لەناو كوردەواریدا بە تایبەتی لە باشووری كوردستان گۆڕاوە، لە ئێستادا سەرەڕای هەموو ئەو كەند و كۆسپانەی كە بە ناوی ئایین و داب و نەریتەوە بەرەوڕوویان دەبێتەوە، ئێستا خاتوون هەیە سەرۆكی پەرلەمانە، پەرلەمانتارە، داواكاری گشتییە، سەرۆك شارەوانییە، قائیمقامە، بەڕێوەبەری رادیۆیە، رای جەنابتان كە وەك داكۆكیكارێكی مافەكانی ژنان لە قەڵەمدەدرێت لەوبارەیەوە چییە؟

رەزازی: هەر لە كۆنەوە ژن رۆڵێكی گرنگیان لە كۆمەڵگەی كوردەوارییەوە هەبووە چ لە بواری كۆمەڵایەتی و چ لە بواری ئابوورییەوە، ئەوە لە سیاسەتیش گەڕێ كە رۆڵیان هەبووە. كورد زیاتر لە دوو هەزار و 500 ساڵە بندەستە و من بە تەجروبە بۆم دەركەوتووە كە تەنها شتێك كە كوردی هێشتۆتەوە گۆرانی و هۆنراوەیە. شانازی بەوەش دەكەم كە ژن لە هەموو بوارێكدا رۆڵیان هەیە، بۆ نموونە خاتوونێكی وەك ماردین عەبدولكەریم كە ئەمە یەكەمجارە لە مێژووی حزبێكی كوردیدا خاتوونێك ببێت بە بەڕێوەبەری رادیۆ و لە بواری میدیادا، ئێستا زۆر ژنی باش و تێگەیشتوومان هەیە بە سەدان پزیشك هەیە، ئێستا لەناو خێزانی كوردیدا، لانیكەم پزیشكێك یان ئەندازیارێك لە هەردوو رەگەزەكە هەیە.

لەڕاستەوە: مامۆستا هێمن موکریانی          ناسری رەزازی                  نەجمەدینی غوڵامی 

 

پ: زۆرجار باسی سلێمانی دەكەی و چەند جارێك وتووتە كە ئەگەر مردم لە سلێمانی بمنێژن، هیوادارم تەمەندرێژ بی، پرسیارەكە ئەوەیە كە لە نێوان سنە و سلێمانی كامیان هەڵدەبژێری؟

رەزازی: من « سنەمانیم» ( یانی هەم سنەییم و هەم سلێمانی) سلێمانی لای من زۆر گرنگە و ئەگەر مردیشم لە سلێمانی بمنێژن، هەر لە ئەوروپا نەماننێژن.

كاك محەمەدی ماملێ گۆرانییە كوردییەكانی كە كراون بە توركی دووبارە ئەو گۆرانیانەی گەڕاندۆتەوە بۆ كوردی، مامۆستا حەسەن زیرەكیش، وەك مامۆستا ماملێ هەمان كاری كردووە