لە دیدی چاودێران و مامۆستایانی زانکۆوە..

نەبوونی پەرلەمان کەموکووڕییەکی گەورەی بەڕێوەبردنی هەر وڵاتێکە

راپۆڕتی/ تەها عەبدوڵڵا

پەرلەمانی كوردستان لە ماوەی 30 ساڵی تەمەنی خۆیدا، واتا لە ساڵی 1992-2022 و لە پێنج خولی پەرلەمانیدا، 419 یاسای دەركردووە، لەو ماوەیەدا زۆرترین یاسا لە خولی یەكەم بووە، ئەویش 125 یاسا و كەمترینی لەخولی پێنجەم بووە کە 46 یاسا دەرکراوە.

نەیتوانیووە ئەركی خۆی  جێبەجێ بکات
 ئەگەرچی ئێستا هەرێمی كوردستان لەسەروبەندی هەڵبژاردنی خولی شەشەم دایە، كەچی وەک چاودێران و مامۆستایانی زانکۆ  ئاماژەی بۆ دەکەن بەهۆی دواكەوتنی ئەو هەڵبژاردنەو بڕیاری دادگای فیدراڵ، بۆ ماوەی زیاتر لە ساڵێك پەرلەمان نەیتوانیووە ئەركەكانی یاسادان و چاودێریكردنی خۆی جێبەجێ بکات، پێشیانوایە هەموو دەسەڵاتێكی دیموكراسی پێویستیی بە  پەرلەمانێكی كارای بەهێز هەیە و بەبێ ئەو دەزگایە حکومەت ناتوانی کارەکانی خۆی بەگوێرەی داخوازی خەڵک جێبەجێ بکات و پاڵپشتی یاسایی بەهێزی هەبێت.

دەسەڵاتی جێبەجێكار وەكو پێویست  بەڕێوەناچێت
 نیعمەت عەبدوڵڵا ئەندامی یەكێتیی پەرلەمانتارانیی كوردستان بە كوردستانی نوێی راگەیاند: لەهەر حكومەت و وڵاتێكی دیموكراسی  پەرلەمان گرنگترین دامەزراوەی یاسادان و چاودێرییە و پێویستە بەردەوام لەكاردا بێت، جگە لەوكاتانەی هەڵبژاردن بۆ خولێکی تازە دەكرێت، ئەویش بۆ ماوەیەكی كەم، بەڵام لە هەرێمی كوردستان بەهۆی ئەو بارودۆخەی سیاسیەی هەیە، ماوەی زیاتر لە ساڵێكە پەرلەمان پەكی كەوتووە .
وتیشی: نەبوونی پەرلەمان وایكردووە كاروبارەكانی حكومەت و دەسەڵاتی جێبەجێكار وەكو پێویست  بەڕێوەنەچێت، چونكە زۆربەی هەنگاوەكانی حكومەت پێویستیی بە یاسا و بڕیارەكانی پەرلەمانە، ئەگەرچی هەندێكجار بەبێ گەڕانەوە بۆ  پەرلەمان بڕیار دەدرێت، بەڵام ئەوە  نایاساییە و پاڵپشتییەكی بەهێزی نابێت.
ئەو ئەندامەی یەكێتیی پەرلەمانتارانی كوردستان پێشیوابوو: بەشێك لەو یاسایانە  لە هەرێمی كوردستان دەرچووە ، بەهۆی گۆڕانكاری و رووداوەكان، پێویستیان بەهەمواركردنەوە یان دەرکردنی یاسایەکی تازە هەیە، لەم حاڵەتەش ئەگەر پەرلەمان نەبێت، حكومەت ناتوانێ  بەگوێرەی داخوازی خەڵک ئەركەكانی خۆی جێبەجێ بكات.
راشیگەیاند: ئەركێكی تری پەرلەمان لێپرسینەوەیە لە سەرۆكی حكومەت‌ و وەزیرەكان، بەڵام لەو بوارەشدا نەتوانراوە چاودێریی حکومەت بکرێت و ئەو وەزیرانە سزا بدات، کە پێجەوانەی بەرنامەکەی خۆی کاریکردووە، لەو بوارە کەموکوڕی زۆرمان هەیە، چونکە نەوەك ئێستا كە پەرلەمان كارا نییە، بەڵكو لەماوەی رابردووشدا پەرلەمانی كوردستان وەكو پێویست بەو ئەركەی خۆی هەڵنەساوە و لەو بارەیەوە كەمتەرخەم بووە.

هیچ پاڵپشتییەکی یاسایی نابێت
 د. ئەمیر نامیق مامۆستای زانكۆ و چاودێری سیاسی بۆ کوردستانی نوێ وتی:  كارا نەبوونی  پەرلەمانی كوردستان چەندین لێکەوتەی هەیە، لەوانە لە رووی چاودێریکردنی حکومەت و دەرکردنی یاسا پەکی دەکەوێت، هاوكات ژمارەیەك دەستە و دامەزراوە هەیە پێویستیان بەتازەکردنەوەهەیە، لەوانە دەستەی هەڵبژاردن و راپرسی كوردستان ، دەستەی مافی مرۆڤ  و دەستەی  دەستپاكی و ژمارەیەك دامەزراوەی دیكە کە سەر بەپەرلەمانن، بۆیە كاتێك پەرلەمان كارا نەبێت ئەوانیش ناتوانن بەگوێرەی یاسا گۆڕانکاری بکەن و خۆیان تازەبکەنەوە .
 وتیشی: هەر لەو بارودۆخەی ئێستای  پەرلەمان، حكومەت بەبێ بوونی یاسای بودجە كارەكانی خۆی بەرێوەدەبات، بەمەش لەدەرکردنی بڕیار و رێنماییەکان و خەرجی و داهات هیچ پاڵپشتییەکی یاسایی نابێت، وەكو چۆن لەماوەی  چەند ساڵی رابردوودا بەبێ بودجە کارەکانی بەڕێوەدەبات، بەهۆیەوە چەندین گرفتی دارایی و ئابووریی بەدوای خۆیدا دەهێنێت، ئەمەش وادەکات کارەکانی حکومەت ناڕەزایی خەڵکی لێبکەوێتەوە.
 پێشیوایە: ناكرێ هیچ قەوارەیەك بێ دەزگای یاسادانان بێت و حکومەت وەک کاربەڕێکەر بمێنێتەوە، تەنیا ئەوکاتانە نەبێت کە هەڵبژاردن دەکرێت، ئەویش بۆ ماویەکی دیاریکراو، نەوەک بۆ چەند ساڵێک وەکو ئێستا کە لە هەرێمی کوردستان هەیە.

لە نەبوونی پەرلەمانی کوردستان
د. ئەمیر نامیق راشیگەیاند: کارا بوونی  پەرلەمان  وادەكات باشتر خۆمان بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو ئامادە بكەین و كێشەكانی خۆمان لەناوخۆدا چارەسەربکەین، بەپێچەوانەوە دەبێ بۆ هەر گرفتێكی یاسایی یان داواکارییەکی خەڵك پەنا بۆ بەغدا ببەین، ئینجا بۆ ئەنجومەنی نوێنەران بێت یان دادگای فیدراڵ، هاوشێوەی موچەی فەرمانبەران و هاوتاکردنی موچەی خانەنشینان و پلەبەرزکردنەوە و چەندین دۆسیەی تر، داوا لە دادگای فیدڕاڵ کراوە یەکلایی بکاتەوە، ئەمەش لەئەنجامی غیابی پەرلەمان و دەزگای چاودێری و یاسادانانە.

بۆشاییەكی گەورەی  یاسایی
 لەلایەن خۆیەوە  د. تارق سارمەمی راوێژكاری راگەیاندن لە پەرلەمانی كوردستان بە كوردستانی نوێی راگەیاند: دوای ئەوەی بەبڕیاری دادگای فیدراڵ خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان هەڵوەشایەوە و نەیتوانی درێژە بەكارەكانی خۆی بدات، ئەمەش هەرێمی كوردستانی خستە بۆشاییەكی گەورەی  یاسایی و  چاودێریكردن.
وتیشی: هۆكاری ئەو بارودۆخەی بەسەر هەرێمی كوردستاندا هاتووە و  بووەتە هۆی پەككەوتنی پەرلەمان، بۆ رێكنەكەوتنی لایەنە سیاسیەكانی هەرێم دەگەڕێتەوە، كە نەیانتوانی لەكاتی یاسایی خۆیدا لەسەر یاساییەكی پێشكەوتوو بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان رێكبكەون.
ئاماژەی بەوەشكرد و وتی: ئێستا ئێمە لە قۆناغی هەڵبژاردنی خولی شەشەم داین، تاكو ئەم بۆشاییە پڕبكرێتەوە، چونكە هەموو دەسەڵاتێكی دیموكراسی پێویستی بە پەرلەمانێكی كارای بەهێز هەیە تاکو چاودێری حكومەت ‌و دەسەڵاتی جێبەجێكردن بکات، بەتایبەتی کە ئێمە لە كوردستان گرفتی نەبوونی دەستوریشمان هەیە، كە ئەویش  بەهۆی ناكۆكی سیاسیی  لەچەند ساڵی رابردوو نەتونراوە ببین بە خاوەن دەستوور.

پێویستە بەڵێنەکانیان جێبەجێ بکەن
د. تارق سارمەمی ئەوەشی خستەڕوو:  كاتێك پەرلەمان متمانە  بە بەرنامەیەکی حكومەتێک  دەدات، پێویستە پەرلەمان بەدواداچوون بۆ ئاستی جێبەجێکردنی ئەو بەرنامەیە بکات، ئەمە جگە لەوەی ئەندامانی پەرلەمان لەكاتی بانگەشەی هەڵبژاردندا كۆمەڵێك بەڵێنیان بە خەڵك داوە، پێویستە ئەو بەڵێنانەیان جێبەجێبكەن .