حەوت ساڵە لێبوردنی گشتی دەرنەچووە

بەڕێوەبەری گشتیی چاکسازییەکان بۆ کوردستانی نوێ : ژمارەی سزادراوان لە توانای چاکسازییەکان زیاترە

دیداری/ تەها عەبدوڵڵا

ئیحسان عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری گشتیی چاكسازی لە هەرێمی كوردستان، باس لە دۆخی چاکسازییەکان و ژمارەی سزادراوان، چارەنووسی ئەو کەسانە دەکات کە سزای لە سێدارەدانیان هەیە و تەئکید لە دەرکردنی بڕیاری لێبوردنی گشتیی و ئازادکردنی هەموو ئەو سزادراوانە دەکاتەوە کە مەترسییان لەسەر کۆمەڵگە نەماوە.

بەڕێوەبەری گشتیی چاكسازی لە هەرێم بۆ کوردستانی نوێ  : 5586 سزادراو لەناوچاكسازییەكانی گەوران و ژنان و نەوجەواناندا  هەن، رێژەی %20 یان سزادراوی مادەی هۆشبەر و تیرۆرن

بەپێی ئامارێکی بەڕێوەبەرایەتی گشتیی چاكسازی لە هەرێمی کوردستان، پێنج هەزارو 586 سزادراو لە چاكسازییەكانی گەوران، ژنان و نەوجەواناندا هەن و بەم شێوەیە دابەشبوون، لە هەولێر 2 هەزار و 354، سلێمانی هەزار و 721 و لە دهۆك یەك هەزار و 511 سزادراو هەن.

دۆخی چاکسازییەکان
ئیحسان عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری گشتیی چاكسازی لە هەرێمی كوردستان بە کوردستانی نوێی راگەیاند: ژمارەی سزادراوان زۆر لە توانای چاکسازییەکان زیاترە و ئەو باڵەخانانەی بۆ چاكسازییەكانی گەوران لە هەرێم دروستكراون شوێنی 900 كەس دەبێتەوە، بەڵام بەهۆی زۆریی ژمارەی تاوانەكان و زیادبوونی ژمارەی دانیشتوان، ئێستا هەر چاکسازییەکی گەوران دوو هێندەی رێژەی ئاسایی خۆی سزادراوی تێدایە، لە هەمانكاتدا چاكسازییەكانی ژنان و منداڵانیش بچووكن و پێویستیان بە گۆڕانكارییە.
وتیشی: بۆ ئەو مەبەستە  ئێستا باڵەخانەی تازە بۆ بەڕێوەبەرایەتی چاكسازی ژنان و منداڵانی هەولێر دروستدەكرێت و كارەكانی نزیكەی (%52) تەواو بووە، بەڵام بەهۆی كەمی بودجە راگیراوە، هەروەها زەوی تەرخانكراوە بۆ چاكسازییەكانی ژنان و منداڵانی سلێمانی و دهۆك بۆئەوەی بینای نوێیان بۆ دروست بكرێت، هاوكات كاركراوە چاكسازییەكانی گەوران لە شارەکانی(هەولێر، سلێمانی دهۆك) فراوان بكرێت و ژوور و هۆڵی نوێی بۆ دروست بكرێت.
هەڵدراوە بۆ دروستکردنی چاکسازی گەوران لە  هەڵەبجە و یەكە ئیدارییەكانی گەرمیان و زاخۆ و چەند شوێنێكی تر بكرێتەوە، هەروەها رەزامەندیی هەندێكیان وەرگیراوە، بۆئەوەی  فشار لەسەر چاكسازیی پارێزگا گەورەكان كەمبێتەوە، هەروەها بارگرانی لەسەر كەسوكاری سزادراوان نەمێنێت و رێگەیەكی دوور نەبڕن بۆ بینینی كەسوكاریان لە کاتی سەردانیاندا بۆ چاكسازییەكان.

لێبوردنی گشتی
ئیحسان عەبدولڕەحمان لەبارەی جۆری تاوانی سزادراوان لە چاكسازییەكان دەڵێت: هەرێمی كوردستان بەدەر نییە لەو رووداوانەی لە ناوچەكەدا روودەدەن، بۆیە كاریگەریی لەسەر جۆری تاوانەكانیش دەبێت، بەكارهێنان و بازرگانیكردن بە ماددەی هۆشبەر زۆرترین رێژەی تاوانەكانە، دوای ئەو  تیرۆر دێت كە بەیەكەوە 20 %ی كۆی سزادراوانی هەرێمی کوردستان پێكدەهێنن، دوای ئەوان سزادراوانی تاوانەکانی كوشتن، دزی ‌و بەدڕەوشتی دێن.
دوای ئەوەی لە ساڵانی 2007، 2012 و 2017 لە پەرلەمانی كوردستان لێبوردنی گشتی دەرچوو، تائێستا هیچ بڕیارێکی دیكەی لەوشێوەیە دەرنەچووە، بۆ ئەو مەبەستە پڕۆژەیاسایەك لە پەرلەمانی كوردستانە، بەڵام بەهۆی كارانەبوونی پەرلەمان نەتوانراوە دەنگی لەسەر بدرێت.
بەڕێوەبەری گشتیی چاكسازی لە هەرێم وتی: دەرکردنی لێبوردنی گشتی گرنگە لەبەرئەوەی چاكسازییەكان زۆر قەرەباڵغن، لە هەمانكاتدا بەشێك لەو ئەركەی لەسەر حكومەتە كەم دەبێتەوە. هەروەها دەکرێت لێبوردنی تایبەت هەبێت بۆ ئەو کەسانەی لە رووی تەندروستییەوە پێویستیان بەوەیە ئازاد بكرێن، کە ژمارەیان نزیكەی 115 كەسە، داوامان کردووە لە رێگەی لیژنەی تایبەت لە سەرۆكایەتی هەرێم و ئەندامێتی لایەنی پەیوەندار بە قۆناغ ئەو بڕیارە جێبەجێ بکرێت.

پرۆگرامی ناو چاکسازییەکان 
دوای بڕیاری دادگا و تۆماركردنی ناوی سزادراون، پڕۆگرامی تایبەت لەناو چاكسازییەكان جێبەجێ دەکرێت، بۆئەوەی سزادراو ئیسلاح بكرێت و جارێکی تر بگەڕێتەوە ناو كۆمەڵگە،  لەوانە پڕۆسەی خوێندن لە قوتابخانەی چاكسازییەكان بۆ هەموو ئاستەكان، هەروەها خەلوەی شەرعی، راهێنانی پیشەیی، كاركردنی سزادراوان، چارەسەری تەندروستی‌، دابینكردنی پارێزەر بە خۆڕایی، خزمەتگوزاری یاسایی‌، ئازادكردنی بە مەرج‌، مۆڵەتی چوونە ماڵەوە‌، خول و راهێنان، پڕۆگرامی هۆشیاری‌، خوێندنەوە و نووسینی كتێب‌، سیمینار و وۆركشۆپی جۆراوجۆر و پڕۆگرامی ئایینی لەناو چاکسازییەکاندا پەیڕە و دەکرێت.
ئیحسان عەبدولڕەحمان ئاماژەی بەوەكرد: پێدانی مۆڵەت بە سزادراوان یەكێكە لە كارە سەركەوتووەكانی ناو پڕۆسەی چاكسازی لە هەرێمی كوردستان، بۆئەوەی سزادراو لە دونیای دەرەوە دانەبڕێت و زووتر تێكەڵ بە كۆمەڵگە ببێتەوە، هەروەها مۆڵەتی ماڵەوە وایكردووە بارودۆخی دەروونی سزادراوان ئارامتربێت و بیر لە هەڵاتن و ئاژاوەنانەوە نەکاتەوە، ئەمە جگە لەوەی هۆكارێك بووە بۆئەوەی رێژەی تەڵاق كەمبێتەوە و هیوایەك بێت بۆئەوەی خێزانی سزادراوان بە یەكگرتوویی بمێننەوە.
هاوکات لەناو چاكسازییەكان سەنتەری شیانەوە هەیە بۆ ئالوودەبووانی ماددەی هۆشبەر و زیاتر لە 250 سزادراو شیاندنەوەیان بۆكراوە و گەڕاونەتەوە دۆخی ئاسایی خۆیان، بەپێی یاسا ئەو کەسانە پێویستە وەك نەخۆش مامەڵەیان لەگەڵدا بكرێت و لەلایەن وەزارەتی تەندروستییەوە چارەسەریان پێ بدرێت  .

سزادراوانی سێدارە
بەپێی ئامارێکی بەڕێوەبەرایەتی گشتیی چاکسازی، ئێستا 470 سزادراوی سێدارە لە هەرێم هەیە و چارەنووسیان بە هەڵپەسێردراوی ماوەتەوە، لەگەڵ ئەوەش هاوشێوەی سزادراوانی دیكە سوود لەو بەرنامانە وەردەگرن كە لەچاكسازییەکاندا بۆ سزادراوان  هەیە.
ئیحسان عەبدولڕەحمان بەڕێوەبەری گشتیی چاكسازی لە هەرێمی كوردستان باسی لەوەکرد: كار بۆ دروستكردنی باڵەخانەیەكی تایبەت بۆ سزادراوانی سێدارە دەكرێت، بۆئەوەی لەوانی دیکە جیابكرێنەوە، هەرچەندە سزادراوانی لە سێدارەدان بەر لێبوردنی گشتی ناكەون  و ئازاد ناكرێن، بەڵام هەندێكیان لەكاتی لێبوردنی گشتی حوكمەكەی بۆ هەتاهەتایی كەمدەكرێتەوە و دواتر هەلی ئازادكردنیان دەبێت .
لەبارەی پەیوەندیی چاكسازییەكانی هەرێم لەگەڵ عیراق وتی: پەیوەندیمان لەگەڵ بەغدا باشە و ماوەیەك لەمەوبەر وەفدێكی باڵای چاكسازییەكانی عیراق سەردانی چاكسازییەكانی هەرێمی كوردستانیان كرد، بۆئەوەی سوود لە پرۆگرامەكانی چاكسازی هەرێم ببینن، هەروەها ئێستا لە پەیوەندیداین بۆئەوەی ئەو پڕۆگرامانەی بۆ هەردوولامان گرنگن یەكی بخەین و كاری لەسەر بكەین، هاوكات داوامان لێکردوون هاوكاری چاكسازییەكانی هەرێم بكەن، بە تایبەت لە لایەنی دارایی و کردنەوەی خول و جێبەجێكردنی ئەو بڕیارانەی لە بەرژەوەندیی چاكسازییەكاندایە.