بە بیابانبوون، هەڕەشە لە كشتوكاڵی عیراق دەكات

ئا: كوردەوان محەمەد سەعید

لەم ساڵانەی دواییدا بەشێكی فراوانی خاكی عیراق بۆتە بیابان و وشك هەڵاتووە، ئەویش بەهۆی كەمبوونەوەی ئەو ئاوەی لە وڵاتانی توركیا و ئێرانەوە دەڕژێنە خاكی عیراقەوە، لەگەڵ بەكارهێنانی شێوازی كۆن لە ئاودێریدا، ئێستا نزیكەی 60 % ی جوتیارانی عیراق كێشەی كەمبوونەوەی زەویی كشتوكاڵی و رێژەی ئاویان هەیە، هەر ئەمەش وایكردووە لە ماوەی رابردوودا حكومەت بڕیار بدات بە سەوزكردنی ناوچەكان بە چاندنی درەخت، بە مەبەستی بەرەنگاربوونەوەی دیاردەی بە بیابانبوون و رێگرتن لە گەردەلوولە لمینەكان یان دیاردەی خۆڵبارین.
پسپۆڕان وایدەبینن، لە ماوەی 30 ساڵی رابردوودا 23 % ی زەوییە كشتوكاڵییەكانی عیراق وشكیانكردووە و بوونەتە بیابان، لەبەرئەوە داوایانكرد، لەمەودوا بۆ ئاودێریی پشت بە رێگە و شێوازی نوێ ببەسترێ و لەگەڵ توركیا و ئێرانیش دانوستان بكرێت، بۆ ئەوەی ئاوی زیاتر بەردەنەوە بۆ عیراق.

لە داهاتوودا بەردەوام دەبێت
د. ئیبراهیم عەبدولكەریم ئەلعیساوی توێژەر و ئەكادیمی بە رۆژنامەی سەباحی راگەیاند: دیاردەی بە بیابانبوون كێشەیەكە، كە عیراق ئێستا بەدەستییەوە دەناڵێنێت و لە داهاتووشدا بەردەوام دەبێت. چەند كێشەیەكیش لە پشت ئەم دیاردەیەوە هەن، لەوانە: كەمیی بارانبارین و وشكەساڵی، لەگەڵ ئەو هەموو جەنگەی بەسەر عیراقدا هات، بووە هۆی گەیاندنی زیانێكی زۆر بە زەوییە كشتوكاڵییەكان و گۆڕینی دیمۆگرافیا بەهۆی كۆچی هاووڵاتیانە لە گوندەوە بۆ شار و سەرەنجام لەدەستدانی دەستی كارامەی كشتوكاڵی.
ئەو پسپۆڕە ئاماژەی بەوەشكرد، بەرزبوونەوەی رێژەی خوێ لە خاكدا دەبێتە هۆی كەمبوونەوەی بڕی بەرهەم لە یەك هێكتاردا لایەنی كەم 25 % بەراورد بە ئاستی سروشتی خۆی، هەروەها راماڵینی خاكی زەویی كشتوكاڵی، دەبێتە هۆی كەمبوونەوەی رووپۆشی گیایی، بەهۆی ئەمانەوەشەوە ئێستا 23 % ی زەوییە كشتوكاڵییەكانی عیراق بوونەتە بیابان.
ئەلعیساوی پێی وایە، گرنگترین هەنگاو نوێكردنەوەی سیستمی ئاودێرییە، لەگەڵ قسەكردن لەگەڵ توركیا و ئێران بۆ بەردانەوەی ئاوی زیاتر و راگرتنی راماڵینی خاك و هاندانی هاتنەپێشەوەی وەبەرهێنانی بیانی لە كەرتی كشتوكاڵدا.
كۆمەڵێك ئاستەنگی ژینگەیی
هاوكات د. وەفا ئەلمەهداوی پسپۆڕی ئابووری رایگەیاند: عیراق رووبەڕووی كۆمەڵێك ئاستەنگی ژینگەیی دەبێتەوە، بە تایبەتیش ئەوەی پەیوەندیی بە گۆڕانی كەشوهەواوە هەیە، چونكە بەراورد بە وڵاتانی دیكەی ناوچەكە، وەك بەرزبوونەوەی پلەی گەرما و كەمبوونەوەی رێژەی باران، كە لە هەندێك وەرزدا هەر نامێنێت، ئەمانە دەبنە هۆی وشكبوونەوەی خاك.
ئاماژەی بەوەشكرد، بیابانبوون و وشكەساڵی دەبنە هۆی هەرەسهێنانی سیستمی كشتوكاڵی عیراق و سەرەنجام كەمبوونەوەی بەرهەم و دواتریش رەنگدانەوەی راستەوخۆی لەسەر گەشەی ئابووری بەردەوام دەبێت. كە ئامانجی هەر وڵاتێكە.
عیراق لە رووی تۆبۆگرافییەوە كەوتۆتە لای خوارەوەی توركیا و ئێران، هەر لەبەر ئەوەشە لەو دوو وڵاتەوە سەرچاوەكانی ئاو دەڕژێنە خاكی عیراقەوە، ئەو دوو وڵاتەش ژمارەیەكی زۆر بەنداویان لەسەر رووبارەكان دروستكردووە، لەبەرئەوەی پێویستیان پێیەتی، لەم نێوەندەدا بێ ئاو دەبێت، كەواتە ئەم كێشەیە پێویستی بە چارەسەرێكی ریشەیی هەیە، چونكە هەموو ساڵێك دانوستان بۆ بەردانەوەی ئاو، رەنگە دەستكەوتەكە بڕێكی كەم بێت و سەرلەنوێ دانوستان و چۆڕێكی دیكە و.. بەو شێوەیە وڵات بەڕێوەناچێت.

سەرچاوە: رۆژنامەی سەباح