دیار موسا و شیعرا پێگوتنێ

موحسین عەبدولڕەحمان 
رەنگە زاراڤێ شیعرا پێگوتنێ (زێمار) دناڤ كورداندا یێ نوی بیت، ژبەركو كوردان بۆ مریێن خوە زێدەتر ستران و پێگوتن هەبوونە. وەك شیعر، رەنگە كەلتورێ ئەرەبا یان ھندەك نەتەوەیێن دی بیت، لێ ئەڤە رامان ئەو نینە كوردان ژی هەولا ڤێ جورێ شیعرێ نەدابیت و د پەرەگرافەكیدا شاعیرێ گەنج (دیار موسا)، ل سەر وەغەرا ھونەرمەندێ مەزن ستار عەلی، شیعرەكێ دنڤیسیت و دێ هەولدەیین ل سەر ڤێ شیعرا پێگوتنێ راوەستین.
ئاخ مام ستار...
ئیشەڤ شەڤا من گەلەک درێژە
ژبەر ئێشا، دلێ من دسۆژە
ئیشەڤ گرین قەدەغەیە... گرین د دلدایە
رۆندک هشکن و سۆتن بێ ئاگرە 
زێمار: جورەکێ شیعرێ یە دبێژینێ زێمار یان پێگۆتن، کو زەلالترین و راستگۆترین جۆرێ وێژەییە بتایبەت شیعرێ. ژبەر گرێدانا وێ ب هەست و سۆزێن خەما ژ دەستدانێ و ژێک دوورکەفتا ئێکجارییە. زێمار کەڤنترین جورێ شیعرێ یە بۆ پەسندان یان بیرئینانا کەسی کراسگوهۆری - مری - دهێتە گۆتن، ئەو ب شێوازێ دەربڕینێ ژ خەم و پەژارە و خەریبییێ بۆ ژ دەستدانی یا ناوازەیە، تێدا بەحسێ سالۆخەت و دەستکەفت و کارتێکرنا مرنا وی ل سەر کەسێن دی دکەت، هوسا هێماگەری د زێمارێدا هاریکارە بۆ کوورکرنا ئازراندنا، هەستان بشێوەیەکێ نەراستەوخۆ، برێکا بکارئینانا هێما و وێنەیێن دەربڕینێ ژ خەمگینییێ دکەن.
هێماگەری: پەیڤێن دیار موسای هێمایێن خەمەکێنە، پتر نێزیکی خوین بەربوونا ناڤخۆییە، ناهێتە دیتن، لێ دهێتە هەستپێکرن وەکو:
ئاخ: (ئاخ مام ستار...)، ئاخێن د ویژەیدا ئامرازەکێ دەربڕینێیە ژ ئێش و خەم و ئازارێ، ب کورتی ئارمانج ژێ هەناسەکرنە ژ هەستێن سەرکوتکریێن جەستەیی و دەروونی و رەنگڤەدانا دلینییەکا کوورە، لەورا بوویە هێمایەکێ مرۆڤینیێ هەڤپشک.
شەڤ: (ئیشەڤ شەڤا من گەلەک درێژە.. ژبەر ئێشا، دلێ من دسۆژە)، هەلگرا هێماگەرییەک دەولەمەند و فرەڕەهەندە، ئەو رووبەرەکی بەرفرەهێ نەدیارە و رەنگڤەدانا لایەنێن کوورە ژ دەروونی مرۆڤی، دبیت هێمایێ تەنێبوون و دلتەنگی و خەمێ بیت، شەڤ ڤەدەری و بێدەنگییە بۆ بەرۆبیاڤێ هزرکرنێ و گرێدای تێهزرینێیە، کو هزر و هەست ئازادانە تێکەلی ئێک دبن.
جاران ژی شەڤ ئازادی و ڤەرەستنە ژ هەر چاڤدێری و بەندەک جڤاکی و هایدانبەخشە بۆ تێهزرینێ دووری قەرەبالغ و پێگیریێن ژیانا رۆژانە، (ئیشەڤ گرین قەدەغەیە... گرین د دلدایە) شەڤ ئەو دەمە یێ د بێدەنگی و هەدارا وێدا گیان دگەهنە هەڤ، د شەڤێدا هەستێن ترس و هەدار، ئێش و ئاشتی تێک دشێلن، ئەو هێمایەک لێکدایە و رووبەرەکێ ڤەکریێ فرە ئاماژەیە، د ناڤ خۆدا ئالۆزیێن دەروونێ مرۆڤی د حەوینیت و هەمبێزدکەت، لەورا گۆتینە شەڤ خۆدیکا گیانییە، دەمێ رۆناهی کز دبن، هینگێ هەستێن کوور بلند بن، د شەڤێدا شادبوون زەلالترە و خەم تیترە، وێ گاڤێ د ناڤبەرا پەرۆشی و خەریبیێ و هیڤی و ترسێ گیان دهێتە هەژاندن.
رۆندک: (رۆندک هشکن و سۆتن بێ ئاگرە) رۆندکین ‌هشک مینا کانییەک زۆهابووی، ئێدی چ تێهنێ ناشکێنیت و سۆتنا بێ ئاگر، پەلێن ژێر خوەلیێنە ناهێنە دیتن، لێ تێهنا وان هناڤان دسۆژیت، ئیش ئاگرەکە ب دل و دەماراندا وەکو رووبارەکێ ژ گوڕیێ لێژدبیت کەندەک کوور چێدکەت، یا نەخۆشتر گری قەدەغەیە، هەچکو دەستووری نینە کو چاڤ خەما خۆ سڤکبکەن، بارینا وان ل سەر روویی ناهێنە دیتن، چنکو ئەو د کوورن و ڤەشارتینە، گاڤا قیژی نەهێتە بهیستن و خریقێن نەهێتە دیتن، ب بێدەنگی دل ب تالی و سۆتن دگریت! روندک هێمایێ پاککرنێیە و شووشتنا گیانییە ژ قڕێژ و بارگرانییا ژیانێ.
ئێش: ئێش هێمایێ کەسەرێن دلینی و ئازارێن جەستەییە ئەوێن تووشی مرۆڤی دبن، ژ ئەنجامێ ژ دەستدانی یان برینەک کوور، کو تیمار و چارەسەری نە بساناهییە.
سۆتنی: ئەو دەربڕینە ژ ئازارا سۆزدارییا دژوار یا وەکو داخەک ناڤخۆیی، کو کەواندنا وێ ئەستەمە، ئاماژەییە بۆ کەسەر و پەرۆشیێ و هەستکرن ب نەشیانێ ل سەر هزرا ژ دەستدانی، جاران ژی سۆتن رەنگڤەدانا پەشێمانییا کوورە.
(شەڤا درێژ، ئێش، سۆتنی و رۆندک) تێکەلەکێ ئالۆزە ژ هەستێن مرۆڤین یێن کوور، ب کۆمکرنا ڤان هێمایان پێکڤە، دیمەن رۆهن دبیت، کو ئەو وێنەکرنا رەوشەکا دەروونییا ئالۆزا پڕی ململانەک ناڤخۆییە د ناڤبەرا حەزا ئارامیێ و نەشیانا گەهشتنا وێ ئارامیێیە، د خوەزا و بیاڤێ ڤێ ئازارێدا ئێش و سۆتن دگەل هشکییا روندکان د زۆرانبازانێدانە، ئەو دیمەنەکێ پڕی هەستێن هەڤدژ نیگاردکەت و دئافرینیت، کو رەنگڤەدانەکا راستگۆیانەیا سەربۆرەکا راستەقینیا مرۆڤینییا کوورە.
ئەگەر رەوانشاد ستار عەلی خودان کارتێکرن ل دەوروبەرێن خۆ نەبا، ئەڤ ڤالاهی لدویڤ خۆ نەدهێلا، لەو ئەڤ پارچە شیعرا وەرگرتی ژ (شەرەفنامە، وەرگێڕان: محەمەد نەزیف جەبار، وەشانێن پارێزگەها دهۆکێ، 2023، ل 178) کو نێزیکترین سالۆخدانە بۆ ستاری:

(هەژی و پایە بلند و بژارە ئاقلدار و زانا و جهان دیدە 
مینا گۆهماسی، ناڤک پڕ سەرڤە هەستی و ناڤدا دڕ).