سامان عوسمان
دیزاینی دەنگ، لە سینەمادا رۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە بەرزکردنەوەی ئەزموونی بینینی بینەر لە رێگەی دروستکردنی ژینگەی نوقمکەرەوە، وروژاندنی هەستەکان و جەختکردنەوە لەسەر ساتەوەختە سەرەکییەکانی فیلمێک. بریتییە لە هەڵبژاردن و دەستکاریکردنی وردی توخمە دەنگییە جیاوازەکان وەک دیالۆگ، مۆسیقا، کاریگەرییە دەنگییەکان و دەنگە دەوروبەرییەکان بۆ گەیاندنی پەیامی مەبەستداری دیمەنێک یان فیلمێک بە گشتی.
نموونەیەکی دیار لە دیزاینی دەنگیی کاریگەر لە سینەمادا، لە فیلمی «Mad Max: Fury Road» لە دەرهێنانی جۆرج میلەردا دەبینرێت. فیلمەکە زنجیرەیەکی راوکردنی بێوچان و چڕ و پڕی تێدایە کە بەهۆی دیزاینی دەنگی ناوازەیەوە، بەرز دەکرێتەوە. بەکارهێنانی دەنگ لەم فیلمەدا نەک هەر کردار لەسەر شاشە بەرز دەکاتەوە بەڵکو وزەی ئاژاوەگێڕانە و هێمنانەی جیهانی دوای ترس دەگەیەنێت کە چیرۆکەکە تێیدا جێگیرکراوە.
نموونەیەکی دیکەی سەرنجڕاکێشی دیزاینی دەنگ کە کەشوهەوای فیلمێک لە قاڵب دەدات، لە ژانری ترسناکدا دەبینرێت، بەتایبەتی لە فیلمەکانی وەک «شوێنێکی بێدەنگ»دا کە لەلایەن جۆن کراسینسکی یەوە دەرهێنراوە. لەم فیلمەدا دەنگ رۆڵێکی سەرەکیی دەگێڕێت، چونکە کارەکتەرەکان دەبێت بێدەنگ بن بۆ ئەوەی خۆیان لەو بوونەوەرە کوشندانە بپارێزن کە بەهۆی دەنگەوە راو دەکەن. نەبوونی دیالۆگ و پشتبەستن بە کاریگەرییە دەنگییە نوانسییەکانی وەک هەنگاو، و قیژە، هەستێکی هەستپێکراوی گرژی و ترس بە درێژایی فیلمەکە دروست دەکات، ئەمەش سەرقاڵی و نوقمبوونی بینەر لە چیرۆکەکەدا بەرزتر دەکاتەوە.
فیلمی «Dunkirk» لە دەرهێنانی کریستوفر نۆلان، نموونەیەکی گەورەی دیکەی بەکارهێنانی دیزاینی دەنگە بۆ بەرزکردنەوەی ئەزموونی سینەمایی گشتی لە فیلمەکەیدا بەناوی «دانکیرک»، دیزاینی دەنگ رۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە نوقمکردنی بینەر لە کەشوهەوای چڕ و دڵتەزێنی چۆڵکردنی سەربازانی هاوپەیمانان لە کاتی جەنگی جیهانی دووەمدا. نۆلان بە تێکەڵکردنی ستراتیژی دیالۆگ و مۆسیقا و کاریگەرییە دەنگییەکان، هەستێکی بەپەلەیی و گرژی دروست دەکات کە بینەران لە لێواری کورسییەکانیاندا دەهێڵێتەوە. تیکدانی بێوچانی کاتژمێرێک وەک سەرزەنشتکردنی دووبارەبووەوە بە درێژایی فیلمەکە کاردەکات کە جێگەی سەرنجی فیلمەکە بەرزتر دەکاتەوە و جەخت لەسەر پێشبڕکێی کات دەکاتەوە کە کارەکتەرەکان رووبەڕووی دەبنەوە.
دیزاینی دەنگ، تەنیا لە فیلمە ئەکشنەکان یان فیلمە جێگەی سەرنجەکاندا سنووردار نییە، هەروەها لە بەرهەمە وردتر و خۆڕاگرەکاندا جەوهەرییە، بۆ نموونە لە فیلمی «ونبوو لە وەرگێڕاندا» لە دەرهێنانی سۆفیا کۆپۆلا. بەکارهێنانی کەمیی دیالۆگ و دەنگە دەوروبەرییەکان رۆڵێکی بەرچاو دەگێڕێت لە گەیاندنی باری سۆزداری کارەکتەرەکان و ئەو پەیوەندییە سۆزدارانەیەی کە پێکیان دەهێنن. زەق و زەنگی نەرمی هۆتێلێکی قەرەباڵغی تۆکیۆ، دەنگی دووری هاتوچۆ و چرپەی نەرمی کارەکتەرەکان هەموویان بەشدارن لە مەزاجێکی خەمناک و تێڕاماویی فیلمەکەدا.
لە کۆتاییدا، دیزاینی دەنگ لە سینەمادا ئامرازێکی بەهێزە، سینەماکاران بۆ وروژاندنی هەستەکان و دروستکردنی کەش و هەوا و نوقمکردنی بینەر لە جیهانی فیلمەکەدا بەکاریدەهێنن. لە زنجیرە ئەکشنە وزە بەرزەکانەوە تا ساتەوەختە بێدەنگەکانی بیرکردنەوە، دیزاینی دەنگی کاریگەر ئەزموونی چیرۆکگێڕانەوە بەرز دەکاتەوە و گێڕانەوەی بینراو دەوڵەمەند دەکات. ئەمەش دەیکاتە لایەنێکی حەتمی لە پرۆسەی فیلمسازیدا.
