د. سەمەد ئەحمەد
(كۆشكە سورەكە)، تازەترین رۆمانی چاپكراوی شاعیر و رۆماننووس (هیوا قادر)ە، لە دوتوێی (303) لاپەڕەدا، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، ساڵى 2021 چاپ و بڵاوی كردووەتەوە.
ئەم رۆمانە، چ لە رووی بابەت و باكگراوەندی فكرییەوە، چ لە رووی تەكنیكەوە، شایانی خوێندنەوە و قسە لەسەركردن و لەمەش زیاتر توێژینەوەی ئەكادیمییە. من كە دەرفەتی توێژینەوەی ئەكادیمیم نییە، لەم چەند دێڕەدا چەند سەرەقەڵەم و سەرنجێك دەخەمە روو:
لە رووی بیرۆكە و ناوەڕۆكەوە، رۆمانەكە باس لە دۆخی ناهەمواری ئێستای كوردستان دەكات، كە چۆن شار بۆ گەندەڵکاران بووە بە بەهەشت و بۆ خەڵكیش بووە بە دۆزەخ. لە رووی پەیامەوە رۆمانەكە فرە پەیامە، لەیەك كاتدا هەڵگری پەیامی سیاسی و كۆمەڵایەتی و سایكۆلۆژی و تەنانەت فەلسەفیشە، كاتێك ئەمە دەڵێم، دەبێت ئەوەش بخەمە روو كە گەیاندنی ئەم پەیامانە هەرگیز نەبووە بە مایەی ئەوەی لە چوارچێوەی كەش و مەرجەكانی دەقی ئەدەبیدا، لەناویشیاندا هونەری رۆمان خاڵیی بووبێتەوە، نەخێر بەپێچەوانەوە، خوێنەر بەوپەڕی چێژ و چەشەی ئەدەبییەوە، رووبەڕووی دەقێكی ئەدەبیی چڕوپڕ دەبێتەوە، نەك كتێبێكی سیاسی و كۆمەڵایەتی و سایكۆلۆژی و فەلسەفی.
کوردستان شوێنی سەرەكیی رۆمانەكەیە، بەڵام جگە لە كوردستان، بەیروت و بەریتانیا و ئیسپانیا هەروەها ناوی چەند شوێنێكی تریش دەهێنێتە ئاراوە، هەر یەك لەم شوێنانە تایبەتمەندییان هەیە و بەشێك لە رووداوەكانیان تێدا دەگوزەرێت.
رووداوەكانى رۆمانەکە لە شێوەی هێڵێكی راست، لە سەرەتا تاكۆتایی ناڕۆن، بەڵكو جگە لەوەی رووداوەكان شەپۆل دەدەن، هەروەها پاش و پێش دەكەن و تا كۆتایی رۆمانەكە لە پێشبڕكێكی بەردەوامدان، ئەم تەكنیكە خوێنەر لە چاوەڕوانیدا بۆ رووداوی نوێتر و سەمەرەتر دەهێڵێتەوە.
بەڵام لە هەندێ جێگەدا، لە گێڕانەوەی رووداوەكاندا خوێنەر هەست بە فرە وێژیی و چەندبارەبوونەوە دەكات، وەك باسكردنی سەفەری(یارخان) لەگەڵ خۆشەویستەكەی بۆ بەیروتی پایتەختی لوبنان و كوژرانی خۆشەویستەكەی بەهۆی شەڕی ناوخۆی لوبنانەوە، پاشان مانەوەی (یارخان) وەك سۆزانیی و لەشفرۆشێك لە یانە شەوانەكانی شەقامی حەمرای بەیروتی پایتەختدا.. و ئاشنابوونی بە (مەنسور ئاغا) و گەڕانەوەی بۆ كوردستان و نیشتەجێ بوونی لە ناو كۆشكی سوردا... كە لای من، لە رەوی تەكنیكەوە، ئەمە خاڵی لاوازە و خوێنەر بێزار دەكات.
زۆربەی رووداوەكان لەناو كۆشكێكدا روودەدەن، نووسەر بە(كۆشكی سور) ناوی دەبات، گوزارشت لە رابواردن و شەهوەتبازیی و شەوە سورەكانی دەسەڵاتدارە گەندەڵەكان دەكات. ئەم كۆشكە لەدوای راپەڕینەوە، لەلایەن یەكێك لە شۆڕشگێڕەكانی شاخ و هەوەسبازەكانی شارەوە دروست دەكرێت، كە ناوی (مەنسور ئاغا) یە و یەكێكە لە كارەكتەرە سەرەكییەكانی رۆمانەكە.
جگە لە (مەنسور ئاغا)، (یارخان و ساراخان و سیامەند و موراد)،چوار كارەكتەری دیاری رۆمانەكەن، جگە لە چەندین كەسی لاوەكیی تریش کە لە رۆمانەكەدا رۆڵ دەگێڕن.
رۆمانەكە پڕە لە گرێی گەورە و بچووك، گرێكانیش لە زۆر شوێن و كاتەكاندا بەیەكداچوون، لەبەرئەوە بۆ كردنەوەی گرێكان، خوێنەر دەبێت حەوسەڵە و تاقەت و پشوودرێژیی هەبێت.
سەرئەنجام،بەهۆی شارەزایی نووسەر لە تەكنیكی گرێچنیدا، بەبێ زۆر لەخۆكردن، لەگەڵ ئاشنابوون بە رووداوەكاندا، گرێكان بەشێنەیی و لەسەرخۆ دەكرێنەوە، بەبێ ئەوەی هیچ گرێیەك لەگەڵ گرێیەكی تر بئاڵۆسكێت. دواجاریش بەكردنەوەی كۆی گرێكان خوێنەر باشتر لە ماجەرای رۆمانەكە تێدەگات.
لە رووی سایكۆلۆژی و هەڵچوونی و رەفتارییەوە، شاكەس و كارەكتەرەكان، كەسانی ئاسایی نین و هەریەكەیان بەشێوەیەك باری دەروونیی و هەڵچوونیان پەشێو و نائارامە، لە رووی رەفتاریشەوە، كەسانی لادەر و لەش كڕ و لەش فرۆشن، ئەم نائارامییە دەروونی و تێكچوونی رەفتارە، لەشێوەی درۆكردن و خەڵەتاندن و ساویلكەیی و ئازاردان و توندوتیژیی و رق و خۆشەویستیی و عەشق و تۆڵەسەندنەوە و كوشتن و تەنانەت شێتیشدا دەبینرێت. گێڕەرەوە، كەسێكی هەمووشت زانە، خوێنەر لە رێگەی ئەمەوە ئاشنای رووداوەكان دەبێت. رۆمانەكە چەندە واقعییە، ئەوەندەش موتوربەیە بە فەنتازیا، بەڵام چونكە شارەزایانە مامەڵە لەگەڵ فەنتازیادا كراوە، خوێنەر پرسیاری سەمەرە و سەرسوڕهێنەری لەلا دروست نابێت و بەشێوەیەكی ئاسایی بڕوا بە رووداوە فەنتازییەكان دەكات.
كاتی رۆمانەكە بریتییە لە دوو كاتی حەقیقی و ناحەقیقی، كە نووسەر زۆر شارەزایانە، هەروەها زانستییانە مامەڵەی لەگەڵداكردووە. كاتی حەقیقی رۆمانەكە ئەو كاتەیە كە لە سەرەتاوە خوێنەر ئاشنا دەبێت بەو دۆخە وێران و پڕ لە ترس و سامەی كە لە كۆشكی سوردا لە ئارادایە و خۆشییەكانی تیا نەماوە.. پاشان بەهۆی فلاشباك و چەندین تەكنیكی ترەوە، نووسەر كاتی ناحەقیقی لە رۆمانەكەدا دەخوڵقێنێت. خوێنەر لەم رێگەیەوە ئاشنا دەبێت بەتەواوی ماجەراكانی رۆمانەكە، لە لاپەڕەكانی كۆتاییدا و لە دوای زیاتر لە (290) لاپەڕە لە دابڕان، نووسەر جارێكی تر كاتە حەقیقییە لێك پچڕاوەكە پێكەوە دەبەستێتەوە و خوێنەر دەگەڕێنێتەوە بۆ لاپەڕەكانی سەرەتا، كە بریتییە لە دۆخی وێران و پڕ لە ترس و سامی ناو كۆشكی سور.. بەڕای من ئەم تەكنیكە گەشترین لایەنی هونەریی رۆمانەكەیە.
زمانی نووسین لەم رۆمانەدا هەتا بڵێی سفت و پاراوە. هەر ئەم زمان پاراوییەش وایكردووە، وەسفی شتەكان وێنەیی بێنە پێشچاوی خوێنەر.. هیوادارم زیادە رۆییم نەكردبێت كە دەڵێم: لەهەندێ جێگەدا خوێنەر، چەند خوێنەرە، لەوە زیاتر بینەر و تەماشاكەر بێت!
كاتێك ئەمە دەڵێم، دەبێت ئەوەش بەیان بكەم لە هەندێ جێگەشدا درێژ دادڕیی لە وەسفی شتەكاندا بەدی دەكرێت، لەمەش ناخۆشتر ئەوەیە، خوێنەر هەست دەكات ئەو درێژ دادڕییە پێویست نییە و زیادەیە.
جگە لەم جوانییانەى سەرەوە، لام وایە رۆمانەکە خاڵى لاوازیشى هەیە، کە بریتییە لە دروستبوونی پرسیارێك و من وەڵامم بۆنەدرایەوە، ئەویش ئەوەیە: (سارا خاتوون)، كەسێكە جگە لە توخمی مێییەنەیی خۆی، ناتوانێت هیچ نێرینەیەكی خۆشبوێت، بە سیامەند و مورادیشەوە كە شێت و شەیدای سارا خاتوون بوون و دواجاریش هەر بەم هۆیەوە دەستیان دەچێتە خوێنی یەكتری.. واتا سارا خاتوون (هاوڕەگەزخوازە)، ئەم راستییەش لە چەندین جێگەی رۆمانەكەدا جەختی لەسەر كراوەتەوە و یەكلایی بووەتەوە، چۆن لە دێڕەکانی كۆتایی رۆمانەكەدا، بەشێوەیەكی فەنتازیی (سارا خاتوون.. بۆ یەكەمجار خۆی دەست دەبات و دەستی سیامەند دەخاتە ناودەستی خۆیەوە.. لەوێدا جەستەی سیامەند سووك دەبێت و وردە وردە لە جێگەی خۆی بەرز دەبێتەوە، بەڵام ئەمجارەیان سارا خاتوون دەستی سیامەند بەرنادات، لە ترسی ئەوەی نەبادا بە تەنیا بەرەو ئاسمان بەرز بێتەوە.. ل 302) ؟؟!!
