سام تەمەر
بەری بچمە دناڤ بابەتیدا، من دڤێت روهنکرنەکێ بدەم: هەلبەت هەڤبەرکرنا دوو هونەرمەندان شاشیەکا مەزنە د هونەری دا ب هزرا من، لێ جاران رایا گشتی نە یا دادپەروەرە بەرانبەر هونەرمەندان و نە هەقییێ بەرانبەر وان دکەت. من ئەڤ هەڤبەرکرنە کر ژ پێخەمەت دا کو بەرهەم و خەباتا ناڵبەندی یا هونەری بگەهینمە رایا گشتی، ئەگەر ئەز و هین ژی دزانن کو ڤان کوخ نە پێتڤی ب منە ئەز لسەر خەباتا وی بنڤیسم دا کو خەلک وی بنیاسن، لەورا من ئەڤ گوتارە ب سێ زمانا ئامادە کرییە هیڤیدارم لنێزیکترین دەم ب هەردو زمانێن دی ژی پارڤەبکەم، هیڤیا من ئەوە بشێم ب دادپەروەرانە هەقێ بابەتی بدەمێ هەروەسا خزمەتەکێ بۆ ناڵبەندی بکەم.
ئەحمەدێ ناڵبەند ڤان کوخ
د جیهانا هونەری دا پرانییا جاران رەشبەختی و بێ خودانییا هونەرمەندان، دبیتە فاکتەرێ سەرەکییێ سەرکەفتن و بەرجەستەبوونا خەبات و بەرهەمێن وان، ریدان و تایبەتمەندییێن ژییانا وان پتر بریسقەدارن د جاڤێن بینەری دا، د ڤی بابەتیدا دێ باس ل دو هونەرمەندان کەم، ئێک ژوانا (ڤنسێنت ڤان کوخ) و ( ئەحمەدێ ناڵبەند) کو دو هونەرمەندێن زەهمەتکێش و رەشتبەخت بوون، تشتێ پتر ژ بەرهەمێ وان سەرنجا بینەری بۆ خۆ راکێشای ژییانا وان بوویە.... ڤان کوخ ل سالا 1853 ل هولەندا ژ دایک بوو، ئەو شێوەکارەکێ چەلەنگ و داهێنەر بوو، خەباتا وی ل گشت جیهانێ ئێک ژ مژارێن سەرەکی یێن هونەری یە، و نموونەیەکا بەرچاڤە... ئەحمەدێ ناڵبەند ژی د سالا 1891 ل ل گوندێ بامەرنێ ل باشورێ هەرێما کوردستانێ کو 38 سالا پشتی ژدایبوونا ڤان کوخی ژدایک بوویە، ئێکە ژ هونەرمەندێن کو دوبارە نابن، وی هەلبەستا کوردی ب تایبەت زاراڤێ بەهدینی زەنگین کریە، تا نها ژی خزینەیەکا جهێ شانازییێ یە بۆ مە.
ژلایێ ئابۆری ڤە هەردو ژ خێزانێن هەژار بوون، ئەڤ هەردو هونەرمەندە د قوناخێن ژیانا خۆ یا سەرەتاییدا د گەشبین و خۆشباوەر بوون، ئاشقی ژیانێ بوون پربوون ژ هیڤی و ئومێدان... ئەگەر نموونەیەکێ بۆ ڤان کوخی بینین: کەڤالێ دارا باهیڤێ، دیمەنێن د وی کەڤالی دا کو دارەکا باهیڤێ یە تازە کولیلک داینە و کولیلک د دەمێ بشکڤینێ دا بەرجەستە دبن، ئەڤە ژی ب رامانا وێ چەندێ دهات کو دوبارە هیڤی و خۆ راگری و دەستنەداهێلانێ، ناڵبەندی ژی هەمان دیتن هەبوو بۆ ژیانێ د دەستپێکا لاوینییا ویدا د هەلبەستێن ویدا ئەڤ چەندە بەرجەستە دبیت، بۆ نموونە هەلبەستێن وی یێن ئەڤینی و سەرهاتیی و ئیرۆتیک...
ئەز دێ ژیانا ڤان هونەرمەندان دابەشکەم لسەر سێ سەردەم یان قوناخێن ژیانا وان یا هونەری!
سەردەما سەرەتایی:
کو هەردوو د تەمەنێ لاوینییا خۆ دا بوون، ئەو ب هێڤی بوون و ژ ژیانێ حەزدکر، د نامەیێن ڤان کوخی و برایێ وی تیۆیی دا ئەڤ تشتە دیار دبیتن، دەربارەی ناڵبەندی ژی هەلبەت د هەلبەستێن ویدا ئەڤ تشتە دیار دبیت، ئەو ب هیڤی بوون کو دێ رۆژەک ژ رۆژان بەرهەم و خەباتا وان گەهیتە رایا گشتی و زەهمەتا وان ب هەروە ناچیتن... لێ ژبەر هندەک ئەگەران ئەڤ چەندە چێنەبوو و خەباتا وان هەر وەک خۆ ما و هاتە پشتگوهـ هاڤێتن...
سەردەما دویێ:
کو سەردەمەکا ستوویکی(رواقیەت) بوو بۆ هەردو هونەرمەندان، ئەوان تا راددەیەکێ خەم و ئازارێن خو دانانە لایەکێ، هەرچەندە دەست ژ هونەرکرنێ بەرنەدا لێ کاریگەریەکا مەزن لسەر هەبوو، مانەڤە دناڤبەرا گەشبینی و رەشبینیێدا، لەوانەیە وان هیڤی ب دەربازبوونا دەمی مابوو، مەیل و چێژا دنیا و هونەری ژدەست نەدابوون.
هەردو هونەرمەندان گرێیا ژنان هەبوون، ئاشق و شەیدایێ ژنان بوون، هەرچەندە ڤان کوخی چ پەیوەندیێن سوزداری ئەزموون نەکربوون ژبەر کو هونەر پرۆژەیێ وی یێ سەرەکی بوو، ئەوی ڤەقەتیانەکا کومەلایەتی هەبوو، لگورەی ژێدەران جارەکێ قەستا سوزانیەکێ دکەت بۆ مەرەما جوتبوونێ، ئێکەم جار بوو ژنەک وی ب گەرمی هەمبێز بکەت و ماچ بکەت، ئەو نەشیا کونترولا هەستێن خۆ بکەت و ئاشقی ڤێ سوزانیێ دبیتن، لێ سوزانی ب سفکاتی ڤە دبێژیتێ (ما تە چ هەیە پێشکێشی من بکەی؟) ڤان کوخ گوهێ خۆ یێ راستێ کو چ جاران د کەڤلێن وی دا دیار نەبووی، ژێڤەدکەت و پێشکێشی وێ سوزانیێ دکەت و دبێژیتێ: «ڤی تشتی ب باشی ب پارێزە»!
ناڵبەندی ژی چوار ژن هەبوون د دەمێن جدا جدا دا، سێ ژ وانا وەفات کرن و دگەل ئێکێ ژی بریارا ژێکڤەبوونێدا. و پاشی ئاشقی کچەکێ دبیتن و مالا کچکێ رازی نابن بدەنێ.
سەردەما سێیێ:
د ڤی سەردەمیدا هەر تشت هاتە گهۆرین، کەسێ گرنگی نە ب ڤان کوخی دا نەژی کەڤالێن وی، ئەو گەلەک خەمگین دبیت و چ ئەگەرا بۆ بەختەوەریێ نابینیت، هەروەکی د نامەیێن خۆ دا نڤێسای (چ تشتا وەکی بەرێ چێژ و رامانا خۆ نەمایە) ساخلەمییا وی یا دەرونی ژی بەر ب وێرانیێ ڤە چوو، تا کو دیناتی خۆ لسەری ددەت و لگور هندەک ژێدەران گولەیەکێ لسینگێ خۆ ددەت دو رۆژ دەرباس دبن و د تەمەنێ 37سالیێ دا ژ ژیانێ بار دکەتن.
هێدی هێدی هەدارا ناڵبەندی ژی نەما د سەردەما سێیێ دا، وی شیانێن هەلگرتنا دەرد و ئازاران نەما، هەمی ئەوێن کو سوز داینێ هەلبەستێن وی چاپ بکەن، سوزا خۆ بجهنەئینا، وەفاتکرنا سێ ژنێن وی و وەفاتکرنا سەیدیێ وی کو گەلەک پێڤە هاتبوو گرێدان، ئەڤە بتنێ نە بەلکو هندەک زارۆکێن وی ژی ژ ڤێ ژیانێ بارکرن، ئەوی هەلبەستێن خۆ رادەستی محەمەدێ برایێ مەلە تەهایێ مایی کرن و ب چەقویەکێ کو بەردەوام د هسی زکێ خۆ شەخ کر و ریڤیکێن خۆ دانانە تەنشت خۆ، کو ئەڤ جورێ خۆ کوشتنێ د جەنگی دا دهاتە بکارئینان، لێ چ جەنگ ژ جەنگێ ژیانکرنێ ب مەترسیتر نینن، ئەوی د 76 سالێن تژی ژ نەخوشی و رەشبەختیێ دا داوی ب ژیانا خۆ ئینا.
دەرئەنجام:
پشتی جوهانا ژنبرا ڤان گوخی، کەڤالێن وی ل پێشانگەهەکێ نمایش کرین و ژیانا وی بۆ رایا گشتی ڤەگێرای، ناڤودەنگیێن وی ل هەمی جیهانێ بەربەلاڤ بوون و موزەخانەیەک تایبەت ب بەرهەمێن وی ڤە هاتە دامەزراندن.
دەربارەی ناڵبەندی ژی پشتی دەمەکێ درێژ ب دلشادی ڤە مەلە تەهایێ مایی هەلبەستێن وی خرڤەکرن و ب فەرمانا سەرۆک مەسعود بارزانی چاپ بوون، کو سەرجەمێ وان هەلبەستا 710 قەسیدە بوون.
