موسا عەبدوڵڵا
هەڤالێ من «لوک»، نە هولەندا جهێ پەنابەریاتە بوو و نەژی وەلاتێ (ئنگلستانێ، نە ئەمستردامێ و نەژی روتردام)ێ، تەنێ تاواناتە عاشقێ مەعریفێ بووی، ما هەڤالێتە (وول دیورات)ی فیلوسۆف لتە نەدگەهشت! بوچی «لوک»ی خو ل مژارا باژێرڤانیێ کرە خودان؟ ل پایزا سالا (1690)ێ، گوتارێن» لوک» لسەر حوکومداریا باژێرڤانی هاتن وەشاندن، باژێرڤانی وەکە دەستهەلاتا جڤاک و جڤاکبوونێ ئاشتیا جڤاک چێدکەت، لێ هەڤالێ من «لوک»، ما ئەز تەڤلی رژێما تەیا سیاسی یا لیبرالزمێ ببێم؟ نا ئەز تەڤلی نابێم دهێلا سوسیو سیاسی، چونکە من نێرینێت جودا دگەلتە هەنە دهێلا سیاسیدا، هەر وەک چاوان من نێرینێن جودا دگەل فیلوسوفێ ئیتالی «کوپرنیکۆس» هەنە دهێلا گەردون ناسیێدا. هەڤالێ من» لوک»، ما تو بێژی ئەز ژی دێ وەکە «مونتیسکیو» نێریناتە یا سیاسی پەژرینم، نا ئەز نا پەژرینم، لێ ئەز هێلا جڤاکبوونێدا نێرینێن تە دپەژرینم. هەڤالێ من «لوک»، ئەز دیسان دبێژم ئەز بیردۆزاتەیا یا دەولەت و رژێما لیبرالزمی ناپەژرینم، لێ دهێلا لێبورینا جڤاکی ئەم ئەرێ دکەین. نابیت چ کەس مژارەکێ لسەر تاکان فەرز بکەت. «جون لوک»، جاڤدێری و گرنگیدانا گیانێ مرۆڤان گرنگە، هەر مروڤەک د دەسهەلاتا بلندا رەها دحوکومداریێدا پێویستە د ئالیێ ئولدا خو حوکوم بکەت، لێبورینێت نەباش نینن، فەرزکرنا دیتن و هشێ خو بو بریارا کارەکتەریا عەقلێ نەقل یێ نەهشیار ژ مەژیێ لا شعور، لێبورینا نەلهەڤهاتنا دوکەسان مژارا خوسەپاندنێ، بریارا هوشێ لاشعورە، رێکەفتن ناهێنکرن، وەها مروڤ گیاندارەک عەقلمەندێ ئازادە و ژ بەختەوەریێ ناهێت جوداکرن، بەختەوەری ژی بێ هێزا عەقلمەندی ناچێبت، چ بەختەوەری بێ ئازادیا سیاسی چێنابێن و چ سیاسەتێن راست و دروست ژی ناهێن پێکئانین، ئەگەر ئارمانجا وێ بەختەوەریەکا لوژیکی نەبیت بۆ تاکوجڤاکان.
