چاوپێكەوتن: ئالان محەمەد جەزا
تاریق حەمە غەریب بۆ کوردستانی نوێ : لە کاتی چوونە سەیران تكا دەكەین با ئاگرەكان بەدووربن لە دارودرەختەكان، هەروەها بەجێنەهێشتنی پاشماوە پلاستیكییەكان و شووشەی مادە کهولییەکان، چونکە ئەوانە جگەلەوەی سروشت ناشیرین دەکەن، لەگەڵ وەرزی گەرمادا دەبنە هۆی ئاگركەوتنەوە
لەگەڵ نزیكبوونەوەی بەهار و گەشت و سەیران خەڵكیی زیاتر لەو وەرزەدا روودەكەنە ئەو شوێنانە و گرنگترین پرسیار لێرەدا بیکەین ئەوەیە بۆ ئەمساڵ بەڕێوبەرایەتیی دارستانی سلێمانی چ پلانێکیان هەیە بۆ ئەم وەرزە، بۆ پاراستنی سەوزایی و دارستانەکان لە پیسبوون و سوتان و فەوتان؟ لەو بارەیەوە تاریق غەریب بەرێوەبەری دارستان و پاوانی سلێمانی بۆ کوردستانی نوێ وتی: ئەوەی زۆر گرنگە و لەسەر ئێمەیە لەم وەرزدا دەستدەکەین بە دروستكردنی ئاگربڕ بە بەكارهێنانی قڕكەری گژوگیا، بەڵام ئەو كارانەی ئێمە دەیكەین هەرگیز بە ئاستی رۆڵی هاووڵاتیان بەبێ جیاوازی هەموو هەرێمی کوردستان و بە عیراقیشەوە كاریگەریی نابێت بۆ پاراستنی دارستانەكان، بۆیە تكایان لێدەكەین پاراستنی دارستانەكان بكەنە ئەركێكی نیشتمانیی خۆیان، لەكۆنەوە وتراوە چەپڵە بە یەک دەست لێنادرێ.
تاریق غەریب ئاماژەی بۆ ئەوەش کرد كە چەندین ساڵە كۆبوونەوە دەكرێت و پێی دەوترێت كۆبوونەوەكانی كۆپ سەبارەت بە گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا و چۆنیەتی بەرەنگاربوونەوەی ئەو گۆڕانكارییانە، كۆتا كۆبونەوەش كرا کە كۆپ 29 بوو هەموو بڕیارەكان ئەوەبوو بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم گۆڕانكارییانە ئەوەیە رووبەری سەوزایی زیاد بکرێت بە چاندنی دارودرەخت، ئەمەش گرنگیی رۆڵی دارستانەكان دەردەخات لە بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانی كەشوهەوا و پاك بوونەوەی.
رێنمایی بۆ هاووڵاتیان لەكاتی چوونە سەیران
بەڕێوبەری دارستانی سلێمانی سەبارەت بە رێنمایی ئەوان بۆ هاووڵاتیان لە کاتی چوونە سەیران بۆ ناوچە سەوز و دارستانەکان وتی: تكا دەكەین با ئاگرەكان بەدووربن لە دارودرەختەكان، چونكە درەختی وا هەیە چەندین ساڵە هەیە و گەشەی کردووە، كەچی هاووڵاتییەك دەچێـت لە تەنیشتییەوە ئاگردەكاتەوە ئەمەش دەبێتە هۆی لەناوچوون و سووتانی درەختەکە، هەروەها بەجێنەهێشتنی پاشماوەکانی وەك قاپ و كەوچك و سفرەی سەفەرییە پلاستیكییەكان و شووشەی مادە کهولییەکان، چونکە ئەوانە جگەلەوەی سروشتی ئەو شوێنە ناشیرین دەکەن، لەگەڵ وەرزی گەرمادا دەبنە هۆی ئاگركەوتنەوە، هەروەها فڕێدانی چەرخ دەبێتە هۆی ئاگركەوتنەوە، هەندێك كاتیش لە بۆنەیەكدا بەكارهێنانی یاریی ئاگرین دەبێتە هۆی ئاگر و بەڵا بۆ دارستانەكان، وەک بەداخەوە ئەوەی ساڵی پار لە شاخی گۆیژە چەند جارێک دووبارە بووەوە.
بۆیە داواكارم لە لایەنی پەیوەندیدار ئەم كەرەستانە بە هەموو شێوەیەك قەدەغە بكرێت و نەهێڵن بە هیچ شێوەیەك بفرۆشرێت، چونكە زیانەكانی زۆر زۆر گەورەن و زۆر گەورەش دەكەوێتەوە لەسەر دارستانەکان و پانتایی سەوزایی.
كەمیی كارمەند و فەرمانبەر
تاریق حەمە غریب باسی لەوەش کرد بەڕێوبەرایەتی دارستان و پاوانی سلێمانی، پێكهاتووە لە 23 هۆبە پێنچ نەمامگە لە سنوری كاركردنی ئەواندایە، جگە لە بنكەی بەڕێوبەرایەتی، لە ساڵی 2014 وە بەهۆی بارودۆخی دارایی حكومەتی هەرێمەوە دامەزراندن راگیراوە، لەو كاتەوە بە پێچەوانەوە خەڵكمان لێ كەم دەكرێـتەوە بەهۆی خانەشین بوون یان کۆچی دوایی یاخود بەهۆی گواستنەوە و مۆڵەتی بێ مووچە و مۆڵەتی خوێندن، ئەمانەش بۆتە هۆی كەمبوونەوەی میلاكی بەڕێوبەرایەتییەکەیان. ئەو وتی: واتە لە ساڵی (2014 تا 2025) لە سەرەتای ئەم ساڵیشدا بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری ژمارە (191) لە 5/1/2025 بە پێی یاسای ژمارە 9 ی 2014 خانەنشینیی ژمارەیەكی زۆر لە یەك كاتدا خانەشین كراون ئەوەش بووە هۆی زیاتر كەمكردنەوەی میلاكی ئێمە وەك بەڕێوبەرایەتییەکەمان، بۆ نموونە لەساڵی 2014 (969) كارمەند و فەرمانبەر هەبووە لە ساڵی 2025 دا دوای فەرمانی خانەنشینبوونیان ژمارەی كارمەندەكانمان گەیشتۆتە (377) کەس، لە هەندێك هۆبە تەنها یەك فەرمانبەر ماوە بە پەلە لە شوێنی دیكەوە فەرمانبەرمان بۆ ناردووە، بۆئەوەی ئەو هۆبانە دانەخرێن و كارەكان بەردەوام بن. ئێستا هەندێك لەو كەسانەی كردومانن بە بەدیل ساڵیكی دیكە خانەنشین دەبن، بۆیە داواكاری و چەندین نوسراویشمان كردووە بۆ وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو بۆئەوەی كارمەندمان بۆ دابین بكەن بەدامەزراندن بێ یان بە گرێبەست، هەروەها فەرمانگەكەمان تائێستا فەرمانبەری یاسایی نییە وەك میلاك، چەندینجار داوامان كردووە دەڵێن دامەزراندن نییە، بە سوپاسەوە بەڕێوبەرایەتی توێژینەوەی كشتوكاڵی سلێمانی كە فەرمانبەرێكی یاساییان بۆ دابینكردووین وەك هاوكاریی كە سەرەڕای ئیشی خۆیان ئیش بۆ ئێمەش دەكات لەكاتێ داوای لێدەكەین، بۆیە داواكارین فەرمانبەرمان بۆدابین بكەن .
دەربارەی شاخی گۆیژە
سەبارەت بە گۆیژەو گردەکانی سلێمانی چی کراوە؟ تا ئەمساڵ رێگریی لە ئاگرکەوتنەوە و لەناوچوونی درەخت و سەوزاییەکانیان بکرێت، ئەو بەڕێوبەرە وتی: جاران دەوترا گۆیژەی رەنگاوڕەنگ، هیوادارم بە هەموومان بتوانین گۆیژە رەنگاوڕەنگ بكەینەوە، ئێستا رەزامەندیمان وەرگرتووە بۆ لێدانی بیرێكی ئیرتیوازی بۆ گۆیژە، چونكە لە ساڵی 1948 وە شاخی گۆیژە نەتوانراوە بیرێكی ئیرتیوازی بۆ لێبدرێت بەڕێوبەرایەتی ئاوی ژێرزەویی سلێمانی بە سوپاسەوە خاتوو خومار دەرخستەی بۆ بیرە ئیرتیوازییەكە كردووە و داواكارم لایەنێك هەبێت بتوانێـت هاوكاربێت، سپۆنسەری ئەو بیرە ئیرتیوازییەمان بۆ بكات، چونكە زۆر گرنگە بۆ ناوچەکە، بە سوپاسەوە ساڵی پار شاری ئارام لە مانگی 7 وە توانی ئاو دابین بكات بۆ نەمامەكانی شاخی گۆیژە، بۆ ئەمساڵیش داواكارم لە هەموو لایەنە پەیوەندیدارەكان بەتایبەت ئەو پڕۆژانەی لە دەوروبەری شاخی گۆیژە کراون، بتوانین بە هەر هەموومان بودجەیەكی تایبەت بۆ گۆیژە دابین بكەین، ئیتر ئەو بودجەیە لەژێر چاودێریی جەنابی پارێزگار و جەنابی قائیمقامی یان هەر كەسێكی دیکەدا بێت، بۆ پەرەپێدان و دابینكردنی پێداویستییەكانی شاخی گۆیژە لە كرێكار و پێداویستی و ئاگربڕ و دابینكردنی كارەبا.
بۆ پاراستنی دارستان و سەوزایی سلێمانی چی بكرێت؟
بڕیارە ئەمساڵ داوا لە خەڵك بكەین لە رێگەی ئەو كەسایەتییە ناسراوانەی ساڵی پار هاوكارمان بوون، بۆ پاراستنی ژینگەی كوردستان و بەتایبەت شاخی گۆیژە، هەر یەك لە هونەرمەندانی ئازیز مامۆستا عەبدولی حەمەجوان، مامۆستا حیكمەت هندی و هونەرمەند كاك فەرەیدون و كاك ماهیر حەسەن د. محەمەد خانی بە سوپاسەوە لەگرتە ڤیدۆییەكدا داوا لە هاووڵاتیان بکەن ئاگر لە پوش پاوانەكان بەرنەدەن.
سەبارەت بە کار و پلانی فەرمانگەکە بۆ ئەمساڵ وتی: جگەلەوەی بەڕێوبەرایەتی دارستان ساڵانە هەزاران نەمام بۆ زۆربەی فەرمانگەكانی حكومەت و رێكخراوەكانی ژینگە دابین دەکات كە هەندێكیان بێ بەرامبەرن و نرخەكان نرخێكی رەمزیین، هەروەها ئێمە وەک هەموو ساڵێک پلانی خۆمان دەنێرین بۆ وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو كە خۆی دەبینێتەوە لە سێ بواردا، بواری دارستان، بواری نەمامگەكان بواری پاوان.
لە بواری دارستاندا پێویستیمان هەیە بۆ نموونە لە گۆیژە دابینكردنی كارەبا، كارەبای وزەی پاك لەگەڵ ئامێری تەنكەر كە تەنكەرەكانمان كۆنن ئەوانەی ئاوی پێ دەدەین هەمویان مۆدێلیان كۆنە و نزیكەی بیست و پێنج ساڵ زیاترە كاردەكەن و زوو دەشكێن، لەگەڵ نەبوونی سیاج بە دەوری دارستانە سروشتیەكاندا، دروستكردنی پاوانی دەستكرد، باخی سێبەریی و سیستمی ئاودان بۆ جووتیاران. نەمامگەكانیش پێویستیان بە شوێن هەیە، لە هەمووشی زیاتر پێویستمان بە كارمەندە.
