دڵەڕاوکێی دارایی لە بازاڕەکانی ئەمەریکادا

ئامادەکردنی: د.یادگار عەلی

شۆکی بەردەوام بازاڕەکانی ئەمەریکای گرتووەتەوە و تەنها لە ماوەی دوو ڕۆژدا بازاڕەکان نزیکەی پێنج تریلیۆن دۆلار بەهایان لەدەستداوە .. ژمارەیەکی زۆرە و ڕەنگدانەوەی دۆخی ترس و دڵەڕاوکێ لە جیهانی دارایی پیشاندەدات.
ڕۆژی هەینی، نرخی [S&P 500] بەڕێژەی [6%] دابەزی، ئەمەش خراپترین دابەزینی دوو ڕۆژە لەدوای پەتای [کۆڤید-19] لە مانگی ئازاری [2020].
پێوەرەکانی [ناسداک 100]، کە کۆمپانیا گەورەکانی تەکنەلۆژیی، وەک ئەپڵ و مایکرۆسۆفت لەخۆدەگرێت، بەڕێژەی [5.8%] دابەزی و بە ڕەسمی چووەتە ناو بازاڕێکەوە، کە پێی دەوترێت [بازاڕی ورچ]، واتە زیاتر لە [20%] لەدەستداوە لە بەرزترین ئاست لە هەموو کاتێکدا. ئەمەش بەو مانایەیە، کە وەبەرهێنەران دەستدەکەن بە لەدەستدانی متمانە و چاوەڕوانی خراپترین دەکەن.

هۆکارەکەی چییە؟
هۆکاری سەرەکی بۆ پەرەسەندنی شەڕی بازرگانی نێوان ئەمریکا و چین دەگەڕێتەوە. دوای ئەوەی دووەمیان بەسەپاندنی باجێکی هاوشێوە وەڵامی باجەکانی ترەمپی دایەوە.
ئەم وەڵامەی چین دەستبەجێ کاریگەریی لەسەر نرخی بەرهەمە کشتوکاڵییەکان لە بازاڕە جیهانییەکان هەبووە:
-نرخی سۆیا، ئاژەڵ و بەراز بە ڕێژەی [2.5% - 4%] دابەزی.
-پشکی کۆمپانیا کشتوکاڵییە گەورەکانی ئەمریکا، وەک ئارچەر دانیێڵز میدلاند و مۆزایک نزیکەی [10%] دابەزی.
کاریگەرییەکی فراوانتر و سەیرتر: بەهای دۆلاری ئەمریکی خۆی لە دابەزیندایە.
بە شێوەیەکی ئاسایی لە کاتی ترس و ناسەقامگیرییدا، وەبەرهێنەران ڕوو لە دۆلار دەکەن، چونکە دراوێکی بەهێز و سەلامەتە، بەڵام ئەوەی جێگەی سەرسوڕمانە، بەهای دۆلاریش دابەزی.
ئەمەش وایکردووە شارەزایان ئەو تیۆرییە بخەنە ژێر پرسیارەوە، کە پێشتر لە لایەن ڕاوێژکارانی ترەمپەوە گەشەی پێدراوە، ئەویش ئەوەیە، کە باجەکان نابێتە هۆی هەڵاوسان، چونکە دۆلار بەهێزتر دەبێت و کاریگەریی بەرزبوونەوەی نرخەکان قەرەبوو دەکاتەوە.
ئێستا، دابەزینی دۆلار ئەوە دەردەخات، کە بازاڕە داراییەکان دەستدەکەن بە گومانکردن لە بەهێزی ئابووریی ئەمەریکا.

پێوەرە داراییەکانی دیکە ئەو نیگەرانییە پشتڕاست دەکەنەوە.
-داهاتی بۆندەکانی ئەمەریکا بۆ ماوەی [١٠] ساڵە، کە نیشاندەرێکی گرنگە بۆ متمانەی وەبەرهێنەران، ئەوانیش بەڕێژەی [٤.٠١%] دابەزیوە.
-ئێستا بازاڕە داراییەکان پێشبینی دەکەن بانکی فیدراڵی ئەمەریکا لەمساڵدا چوار جار ڕێژەی سوود کەمبکاتەوە ئەمەش، وەک هەوڵێک بۆ هاندانی ئابووریی.
بەڵام ئەمە هەواڵێکی خۆش نییە، چونکە بەو مانایەیە، کە بازاڕ چاوەڕوانی پاشەکشەی ئابووریی گەورە دەکات و دەستێوەردانی بەپەلەی پێویستە.
سەرۆکی بانکی فیدراڵی هۆشداری دا لەوەی، کە باجەکانی ترەمپ دەتوانێت ببێتەهۆی هەڵاوسانی زیاتر و گەشەکردنی خاوتر لەوەی لە سەرەتادا پێشبینی دەکرا، ئەمەش تۆنێکی ڕەشبینانەترە سەبارەت بە ئاسۆکە، هەرچەندە ئاماژەی بەوەدا، کە ئابووریی ئەمەریکا تا ئێستا لە شوێنێکی باشدا ماوەتەوە.
وتیشی: لە کاتێکدا نادڵنیایی زۆرە، بەڵام ئێستا ڕوونە، کە زیادکردنی باج زۆر لەوە گەورەتر دەبێت کە پێشبینی دەکرا، پێدەچێت هەمان شت بۆ کاریگەرییە ئابوورییەکانیش ڕاستبێت، کە هەڵاوسانی زیاتر و گەشەی خاوتر لەخۆدەگرێت.
پاوڵ مەترسییەکانی ئەم دەرئەنجامەی بە بەرز وەسفکرد، کە هۆشداریداوە دەتوانێت بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێکاریی لەخۆبگرێت