كوردبوون یان تراژیدیای ژیان و مەرگی حەمەدی مەولوودی؟

د. سەمەد ئەحمەد

* سەرەتا:
زۆرن ئەوانەی كە لە پێناوی كورد وەكو نەتەوە و كوردستان وەكو خاك تێكۆشاون و بەخۆیان و ماڵیانەوە و گیانفیدا بوون، بەڵام خەبات و تێكۆشانی هەموان وەكو یەك تۆماركراوەنەكراوە. زەحمەتە ئێمە بتوانین لەم چەند دێڕەدا هۆكارەكانی ئەو جیاوازییە بخەینەڕوو. 
یەكێك لەو تێكۆشەرە مەردانەی مەیدانی خەبات و تێكۆشان (حەمەدی مەولوودی) یە، كە لە سەردەمی كۆماری كوردستاندا دیارترین و ئازاترین پێشمەرگەی كۆمار بووە.
بۆ سەلماندی راستی ئەم قسانە، سەرنجتان بۆ موتاڵای وردی كتێبی (كوردبوون) رادەكێشم، كە بەشێكە لە بیرەوەرییەكانی كاپیتان (حەمەدی مەولوودی)، كە لەساڵی 1907 لە شاری مهاباد لەدایكبووە و لە ساڵی 1979 كۆچی دوایی كردووە.
 ئەم كتێبە بەنرخە، لەدوای هەوڵ و ماندوبوونێكی زۆر، لەلایەن كاك وریا ماملێ-وە ساغكراوەتەوە و برای شاعیر و نووسەریش، كاك ساڵح بێچار فەرهەنگۆگێكی باشی بۆ ئامادە كردووە، (550) لاپەڕەی قەبارە گەورەیە و (چاپخانەی كارۆ)، چەند هەفتەیەك پێش ئێستا، بە جوانترین شێوە و بەبێ هەڵە، چاپ و بڵاوی كردۆتەوە.

*لەبری شیر، تراژیدیا
(حەمەدی مەولوودی) ئەگەرچی (72) ساڵ ژیا، بەڵام هەرگیز وەكو مرۆڤێكی ئاسایی نەژیا و نەمرد. ئەو هەر لە قۆناغی مەلۆتكەییەوە، لە سۆز و میهرەبانیی دایكی بێبەش دەبێت و لەژێر دەستی زڕدایكیدا گەورە دەبێت. وەك خۆی دەڵێت: نەك هەر بۆی نابێت بە دایك و خزمەتی ناكات، بەڵكو لەزاری خزم ‌و هاوسێكانییەوە لەبیرەوەرییەكانیدا نووسیوێتی: «هەمیشە برسیی دەكات، ئازاری دەدات و بێ ئەهمییەت تەماشای دەكات».  هەروەك بۆیان گێڕاوەتەوە:»رۆژێك زڕدایكەكەی، حەمەد  وەك پارچە گۆشتێك دەخاتە بەردەمی سەگ، بەرلەوەی سەگەكان قەپی پیابكەن، هاوسێكان پێدەزانن و فریا دەكەون و رزگاری دەكەن».
زۆری پێناچێت، زڕدایكەكەی كوڕێكی دەبێت، ناوی دەنێن (رەحمان)، حەمەد، رەحمانی خۆش دەوێت و دەیلاوێنێت و لەئامێزی دەگرێت، بەڵام ئەوە هیچ كار لە ویژدانی زڕدایكەكەی ناكات. بەڵكو ژیانی حەمەد هەتا چاو بڕدەكات تاریكییە عەشتەبای جوانی و خۆشی تێدا نییە، بەڵام ئایا مرۆڤ بوونەوەرێكە هەروا بەئاسانی دەستبەرداری حەز و پێداویستییەكانی دەبێت؟ بێگومان نەخێر!
 لە دۆخێكی ئاوهادا، تێركردنی گەدە دەبێتە مەرجی سەرەكی بۆ مانەوە، حەمەدیش هەر وایكرد، رۆژێك بۆ تێركردنی سكی برسی، خۆی دەگەیەنێتە سەر تەنوورە داخەكەی ماڵی خۆیان، تا شتێكی دەستبكەوێت و بیخوات، بەڵام زڕدایكەكەی لێی پەیدادەبێت، مستێك دەكێشێت بە پشتی حەمەددا و لەزمانی دەخات، زۆری نامێنێت خل ببێتەوە بۆ ناو تەنوورەكە، بۆیە پێش ئەوەی زڕدایكەكەی مستی دووەمی لێ بدات و ببخاتە تەنوورەكەوە حەمەد بە لەقەیەك لەخۆی دوور دەخاتەوە و هەرچۆنێك بێت هەڵدێت و بەڵام دوای ماوەیەك دەزانێت كە بە لەقەكەی كۆرپەلەكەی ناو سكی زڕدایكەكەی كوشتووە و لەدوای چەند رۆژێكیش هەر بەو دەردەوە زڕدایكەكەشی مردووە. ئیدی حەمەد لە باوكیشی قاچاغ دەبێت.
ئەگەرچی ئەو ژیانە سەرەتاییەی تووشی ئەوەی دەكات كە هەموو دەورەوبەرەكەی رقیان لێی ببێتەوە ئەویش رقی لە دەوروبەرەكەی ببێتەوە، بەڵام حەمەد هیچ كاتێك دەستبەرداری مەردایەتی نابێت، ئەگەرچی باجی مەردایەتییەكەشی بێ سزا نابێت و زۆر لەسەری قورس دەكەوێت.

كوردبوون چ سزایەكی قورسی هەیە 
دوای ئەوەی حەمەدی مەولوودی، بەشێوەیەكی نائاسایی قۆناغی منداڵی تێدەپەڕێنێت، فێری هەزار و یەك كاری خراپە و نەشیاو دەبێت، بەڵام هیچ كاتێك خراپە بەرامبەر هەژاران ناكات، هەروەها خیانەت لە نەتەوەكەی ناكات، بەڵكو زۆر مەردانە و چاونەترسانە بەرگریی لە كورد و كوردستان دەكات. 
حەمەد لە یاداشتەكانیدا ئەوە دەگێڕێتەوە كە رۆژێك عەجەمێك دەیەوێت دەستدرێژیی ئەخلاقی بكاتە سەر منداڵە كوردێك و ئازاری دەدات، بەڵام حەمەد ئەگەرچی مێرد منداڵ بووە، غیرەتی قبوڵناكات و شەقێك لە ناوگەڵی كابرای عەجەم هەڵدەدات و قۆڕی دەكات، دەوڵەت دوای ئەوەی حەمەدیان بۆ دەستگیر ناكرێت، لەبری ئەو باوكی زیندانی دەكەن.
دوای ئەوەش كە حەمەد گەورەتر دەبێت، ستەمی داگیركەران رێڕەوی ژیانی دەگۆڕێت ‌و دەبێتە نیشتمان پەروەر و كوردپەروەر و بەرگریكارێكی كەم وێنە و تێكەڵاوی سیاسەت دەبێت و دەبێتە نۆیەم ئەندامی كۆمەڵەی ژیانەوەی كوردستان (ژ. ك)، زۆر دڵسۆزانە لە ریزەكانی ئەو رێكخراوەدا  خەبات دەكات. 
كاتێكیش كۆماری كوردستان بە رابەرایەتی قازی محەمەد دادەمەزرێت، حەمەدی مەولوودی لە سوپای رزگاریی كوردستاندا دەبێتە كاپیتان.

چەند لە مامە ریشە دەچێت ؟!
كاتێك یاداشتەكانی كاپیتان حەمەدی مەولوودیم خوێندەوە، زۆر خاڵی هاوبەشم لە نێوان مامە ریشەی قارەمان و حەمەدی مەولوودیدا بینی، دیارترینیان بریتین لەوەی كە هەردووكیان نەخوێندەوار بوون، بەڵام هەرگیز ئەمە نەبووە بەمایەی ئەوەی كە بۆ یەك رۆژ ئەركە نەتەوەییەكانیان فەرامۆش بكەن، هەردووكیان تا دوا هەناسەیان، بەهیوای رزگاریی كورستان و ئازادیی نەتەوەی كوردەوە ژیان و تێكۆشان.
هەردووكیان، دوو پێشمەرگەی ئەفسانەیی هێندە ئازا و چاونەترس بوون، كە مێژووی كورد هەرگیز ناتوانێت فەرامۆشیان بكات و یادیان نەكاتەوە.
داستانە دەستەویەخەكەی حەمكی نزیكی كەركوك، كە مامە ریشە و 11پێشمەرگەی تر تۆماریان كرد، لەبەرامبەر سەدان سەرباز و جاش و تانك و تۆپ و فڕۆكەدا وەستانەوە و لوتی بەعسییەكانیان شكاند.. رێك لەو داستانە دەچێت كە حەمەدی مەولوودی لەگەڵ 12 پێشمەرگەدا لە بەری نەبەردیی سەردەشت لە شەڕی (مەكڵاوێ) لەگەڵ سەدان سەربازی عەجەمدا تۆماریان كرد و لوتی سوپای داگیركەریان شكاند.

چارەنووسی مەولوودی دوای رووخانی كۆمار
دوای ئەوەی قازی محەمەد و هاوڕێكانی، لە مەیدانی چوارچرا لەسێدارە دران، حەمەدی مەولوودی، خۆی نەدا بەدەستەوە و هاتە باشووری كوردستان، لە باشووریش داگیركەران ناهێڵن حەمەد بحەسێتەوە، چەند مانگێك زیندانی دەكرێت، هەر لە زینداندا فێری خوێندەواریی دەبێت، دوای ئازادبوونیشی زیاتر گرنگی بە خوێندنەوە دەدات، هەر بەو هۆیەشەوە دواجار دەتوانێت یاداشتەكانی بنووسێتەوە. 
لەدوای چەندین مانگ لە زیندانیكردن، بە هیمەتی دڵسۆزانی باشوور، دەتوانرێت حەمەد لە زیندان رزگار بكرێت. ماوەیەكی زۆر بە قاچاغ لە هەردوو دەوڵەتی ئێران و عیراق، لە گوند و ناوچە شاخاوییەكاندا دەمێنێتەوە. لەدوای مەینەتییەكی زۆر لە سنوورەكانی عیراق و ئێران و توركیا، خۆی دەگەیەنێتە، سۆڤیەت، لەوێش ماوەیەك زیندانی دەكرێت، بەڵام دواتر ئازاددەكرێت، لە كۆماری ئازەربایجان و لە شاری باكۆ نیشتەجێ دەبێت.
 دوای ئەوەی حەمەد بێ هیوا دەبێت لە گەڕانەوە بۆ كوردستان، لە ئازەبارییجان ژنێكی ئازەری دەهێنێت كە لەو ژنە كچێكی دەبێت، ناوی دەنێت (رووناك). ئێستا ئێمە هەموومان قەرزاری ئەم رووناك خانەین، كە توانیی دەستنووسەكانی باوكی بگەیەنێتە دەستی كاك وریا ماملێ، ئەویش دڵسۆزانە توانی ساغی بكاتەوە و پاكنووسی بكات، تا دواجار توانرا بەم شێوەیە چاپ بكرێت. 
كاك وریا ماملێ لە پێشەكی كتێبەكەدا حیكایەتی دەسنووسەكە و چۆنییەتی ساغكردنەوەكەی، بەوردی خستۆتەڕوو.
لەدوای رووخانی رژێمی شای ئێران، لە ساڵی 1979، حەمەدی مەولودی زۆر دڵخۆش بوو كە دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ كوردستان، بلیتی فڕۆكە دەبڕێت، بڕیاربوو لە رێگەی فڕۆكەخانەی میهرئابادی تارانەوە رۆژی سێشەممە، 20/4/1979، بگەڕێتەوە بۆ كوردستان، بەڵام مخابن ئەم هیوایەی نەهاتەدی و لەگەڵ خۆیدا بردییە ژێر گڵەوە، چونكە رۆژی دووشەممە 19/4/1979، رێك رۆژێك پێش گەڕانەوەی بۆ كوردستان، جەڵتەی دڵ لێیدا و بۆ دواجار ماڵئاوایی لە ژیان كرد و بەنامورادی و دوور لە كوردستان سەری نایەوە.

دیمەنێکی رۆژی راگەیاندنی کۆماری کوردستان                             وێنەکە لە سایتی ئازاد سڵاواتی وەرگیراوە