ئاوێنەی عیراق
پارێزگای ئەنبار لە خۆرئاوای عیراق، رووبەرەكەی بە سێیەكی رووبەری عیراق مەزەندە دەكرێت و سنورەكەی بە سێ وڵاتەوەیە كە بریتین لە شانشینی عەرەبی سعودیە، سوریا، و ئوردن بەدرێژایی 138 كیلۆمەتر.
ئەنبار گەورەترین بیابان لە ناوچەكەدا لەخۆدەگرێت، بە رووبەرێكی فراوان كە هاوشانە لەگەڵ سێ وڵات و بە وادی حۆراندا درێژدەبێتەوە و دەگاتە ئوردن و سوریا.
لایەنە سیاسی و میللی و شارەزایانی بواری ئابوری، بەپێویستی دەزانن وەبەرهێنان بكرێت لەو بیابانە، لەڕێی پرۆژە كشتوكاڵییەكان كە كاریگەرییان دەبێت بۆ هێنانەدی خۆژییەنی لە وڵاتدا.
وەبەرهێنانی سعودی
سعودیە رووی لە وەبەرهێنانە لە ملیۆنێك هێكتاردا (هێكتار 10 هەزار مەتری چوارگۆشەیە) لە نێو خاكی عیراق، بەمەبەستی كردنیان بە كێڵگە و مەزرای بەخێوكردنی مانگا و مەڕوماڵات و پەلەوەر، تا ببێتە گەورەترین پرۆژەی وەبەرهێنانی كشتوكاڵی لە عیراق، بەسود وەرگرتن لە ئەزموونی كۆمپانیاكانی وەك «المراعی» و ئەوانی تر.
پێشبینی دەكرێت، پرۆژەكە لە بیابانی ئەنباردا پشت بە ئاوی ژێر زەوی و ئاوی ئەنبار ببەستێت.
پرۆژەكە لە ئەنجومەنی هاوئاهەنگی هاوبەش لەنێوان بەغدا و ریاز تاوتوێ دەكرێت كە لە تشرینی یەكەمی 2017وە دامەزراوە.
زیانێكی گەورە
كەرتی كشتوكاڵ لە ئەنبار دووچاری زیانێكی گەورە بۆوە لەماوەی دەستگرتنی رێكخراوی داعش بەسەر پارێزگاكە، بەو هۆیەی رێكخراوەكە دەستی گرتبوو بەسەر زەوییە كشتوكاڵییەكان و باخەكان و كێڵگەكان، وێڕای لەگەڕخستنی جوڵەی بازرگانی و ناچاركردنی زۆرێك لە دانیشتوانی تا ماڵوحاڵی خۆیان لە ناوچەكە بەجێبهێڵن.
لەو دەمەی سەركەوتن بەسەر رێكخراوی داعشدا راگەیەندرا، عیراق كاردەكات بۆ بوژاندنەوە و بەرهەمهێنانی كشتوكاڵی لە ناوچە رزگاركراوەكان، لەوانەش لە ئەنبار كە دەیەوێت بەرهەمی نێوخۆ و بەروبومە ستراتیژییەكانی وەك گەنم و جۆ زیاد بكات.
ئەو هەوڵانە، كردنەوەی چەندان شوێن لەخۆدەگرێت، وەك شوێنی كۆكردنەوە و بەبازاڕكردن و دابینكردنی رێڕەوی ئارام بۆ گواستنەوەی بەروبومەكان بۆ شوێنی عەمباركردن.
پێشتر وەزارەتی بازرگانی عیراق لە بەیاننامەیەكدا رایگەیاندبوو، ئەنجومەنی هاوئاهەنگی عیراقی سعودی، بابەتی وەبەرهێنان لە ملیۆنێك هێكتار زەوی كشتوكاڵی لە ئەنبار تاوتوێ دەكات كە بۆ پەرەپێدان و پێگەیاندنەوەی كەرتی كشتوكاڵە.
بەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵ لە پارێزگای ئەنبار لە بەیاننامەیەكی رەسمیدا دەڵێت»هەرچەندە پرۆژەی وەبەرهێنان لە ئەنبار، لەئێستادا بەشێوەیەكی رەسمی پەسەندنەكراوە، و نەخشەكان لەسەر زەوی دانەنراون، بەڵام گەر جێبەجێ بكرێت، رووبەرێكی فراوانی زەوییە بیابانەكانی ئەنبار دەبێتە سەوزایی».
هەر لە بەیاننامەكەدا هاتبوو»پرۆژەكە گەر بدرێتە كۆمپانیاكان و بە تایبەت ئەو كۆمپانیایانەی شارەزایی باشیان هەیە و توانای ئیدارەدانی دۆسێی ئاویان دەبێت بەشێوەیەكی دروست، دەكرێت سەركەوتن بەدەستبهێنێت، بە تایبەت كە خاكی بیابان بە خاكێكی بەپیت و شیاو بۆ كشتوكاڵ دادەنرێت».
«وەزارەتی كشتوكاڵ لەماوەی تەنیا دوو ساڵ و بە هاوئاهەنگی لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵی ئەنبار، توانی لەسەدا 65ی زەوییە كشتوكاڵییە چاككراوەكان بۆ كشتوكاڵكردن بخاتەوەكار»، ئەمەش لە بەیاننامەكەی بەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵی ئەنباردا ئاماژەی پێكراوە.
هەروەها بەڕێوەبەرایەتی كشتوكاڵی ئەنبار دەڵێت»دەكرێت بەغدا پاڵشتێكی بەهێزتر بێت بۆ كشتوكاڵ لە ئەنبار و پشتیوانی لە وەبەرهێنانی نوێ بكات و ئاسانكاریی بكات بۆ وەبەرهێنەرانی عەرەب و بیانی، بە مەبەستی چالاككلردنی كەرتی كشتوكاڵ لە پارێزگاكەدا».
بەگەڕخستنی دەستی كار
لای خۆیەوە نەعیم گەعود كە ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای ئەنبارە پێیوایە، كشتوكاڵكردن لە زەوییەكانی بیابان كە لە رومادیەوە بەرەو سەر سنورەكانی وڵات درێژدەبنەوە، دەكرێت ئەو رووبەرە لە پەناگەیەكی ئارامی داعشەوە بكاتە رووبەرێكی سەوزی فراوان و داهاتێكی ئابوری باش پەیدا بكات».
گەعود بە رۆژنامەوانانی راگەیاندووە»دەزگا ئەمنییەكان لە پارێزگای ئەنبار، لەمڕۆدا دەتوانن بوار بۆ هاتنەناوەی وەبەرهێنەران خۆش بكەن بۆ هەموو شوێنەكانی پارێزگاكە و پرۆژەكانیان بۆ بپارێزن».
بە وتەی گەعود»پرۆژەی كشتوكاڵكردنی زەوییە كشتوكاڵییەكانی بیابان، دەبێتە مایەی فەراهەمكردنی هەلی كار بۆ زیاتر لە 50 هەزار كرێكار، ئەمەش دەبێتە مایەی كەمكردنەوەی رێژەی هەژاریی».
گەعود دەڵێت»پرۆژەكە بۆتە مایەی بەرزكردنەوەی بەرهەمی كشتوكاڵ لە ئەنبار، بە تایبەت بەرهەمی گەنم بۆ ملیۆنێك تۆن لە ساڵێكدا، و پاشان جۆ بۆ ملیۆنێك تۆن، وێڕای هێنانەدی خۆژییەنی لە بەروبومی سەوزە و میوە».
عیراق زیاتر لە سەدا 75ی پێداویستییە خۆراكییەكانی هاوردە دەكات، و لەسەدا 91ی كاڵا و پێداویستییەكانی تر بە هەمان شێوە هاوردە دەكات، ئەمەش گوشارێكی گەورەی لەسەر بودجە دروستكردووە كە فرۆشتنی نەوت زۆربەی هەرە زۆری داهاتەكانی پێكدەهێنێت.
كێشەی ئاو
محەمەد كەریم وەزیری بازرگانی رایگەیاندووە»700 هەزار دۆنم زەوی لە ئەنبار هەیە و ئامادەیان كردووە بۆ وەبەرهێنان بۆ لایەنی سعودیە».
بە وتەی وەزیری بازرگانی»وەبەرهێنانی چاوەڕوانكراوی سعودیە بۆ ئەو زەویانە، خۆی لە دروستكردنی مەزرای گەورەی بەخێوكردنی مانگادا دەبینێتەوە، بەڵام ئەو ئاوەی لە ناوچەكەدا هەیە، تەنیا بەشی پێنج ساڵ دەكات نەك 50 ساڵ».
سعودیە لە دوای 25 ساڵ لە دابڕان لە دوای داگیركردنی عیراق بۆ كوێت لە ساڵی 1990، لە مانگی كانوونی یەكەمی 2015وە پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی لەگەڵ عیراقدا دەستپێكردەوە.
كۆمپانیاكانی وەبەرهێنانی سعودیە كە پسپۆڕن لە بەخێوكردنی مەڕوماڵات و مانگا، بیرۆكەی وەبەرهێنانی پێنج ملیۆن دۆنمیان لە بیابانەكانی نێوان پارێزگای ئەنبار و كەربەلا و نەجەف، تا دەگاتە بادیەی سەماوە، بۆ حكومەتی عیراق خستۆتەڕوو، بە گرێبەستێك كە بۆ زیاتر لە پەنجا ساڵ درێژدەبێتەوە، لەپێناو چاندنی بەرهەمە كشتوكاڵییەكان و بەخێوكردنی ماڵات و مانگا.
