ئا: كوردەوان محەمەد سەعید
عیراق هەر لە جەنگی دووەمی كەنداوەوە رووبەڕووی كێشەی كەمیی كارەبا بۆوە، لەبەرئەوەی لە كاتی جەنگدا بەشێكی زۆر لە دامەزراوەكانی كەرتی كارەبا زیانیان پێگەیشت و دواتریش بەهۆی گەمارۆ نێودەوڵەتییەكان و وێرانبوونی ژێرخانەكەیەوە توانای نۆژەنكردنەوە و پەرەپێدانی ئەو، كەرتەی نەبوو، دوابەدوای پرۆسەی ئازادی عیراقیش شەڕی داعش و كێشە ناوخۆییەكان و دیاردەی گەندەڵی لێنەگەڕان عیراق وەك پێویست سەر پێی خۆی بكەوێتەوە، بە كاراكردنەوەی كەرتی كارەبا رابگات، بەڵام ئێستا كە زۆربەی ئەو كێشانەی لە كۆڵ بۆتەوە لە هەوڵدایە كەرتی كارەبا پێشبخات و لەو چوارچێوەیەشدا گرنگیی تەواو دەدات بە وزەی نوێبووەوە، بە تایبەتیش بەرهەمهێنانی وزەی كارەبا لە تیشكی خۆر، كە بۆ عیراق گونجاوە، لەبەرئەوەی ئاستی بەركەوتنی بە خۆر زۆر بەرزە و رۆژانە نزیكەی 16 سەعات دەبێت، بە وتەی بەرپرسانی عیراق تا ساڵی 2030 عیراق لە توانایدا دەبێت 12 هەزار مێگاوات كارەبا لە تیشكی خۆر بەرهەم بهێنێت، ئەو كاتیش نەك بەشی بەكارهێنانی ناوخۆ، رەنگە توانای هەناردەكردنی كارەباشی بۆ وڵاتانی دراوسێ هەبێت.
بۆ ماوەی 10 ساڵ
عیراق رۆژی 8/12/2016 رێكەوتننامەی پاریسی تایبەت بە ژینگەی ئیمزاكرد و بەوەش بوو بە یەكێك لەو وڵاتانەی كە دەبێت پابەند بێت بە هەوڵەكانی كەمكردنەوەی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن و پەرەپێدانی سەرچاوەكانی وزەی نوێبووەوە، هەر ئەمەش وایكرد، لە كۆبوونەوەی (COP26)دا كە ساڵی 2021 لە گلاسكۆی بەریتانیا بەڕێوەچوو دەرگای ئاوەڵا بكات بە رووی وەبەرهێناندا تا ئاستی 100 ملیار دۆلار و بۆ ماوەی 10 ساڵ.
ئەمساڵ عیراق بەشێك لەو پرۆژانەی ئاشكراكرد، كە لە بواری وزەی نوێبووەوەدا دەستیان پێكردووە و لەلایەن چەند كۆمپانیایەكی بیانییەوە جێبەجێ دەكرێن، یەكێك لەو پرۆژانە پرۆژەی خۆری بەسرەیە، كە پرۆژەیەكی زەبەلاحە و كۆمپانیای تۆتاڵی فەرەنسی لەسەر زەوییەك بە رووبەری نۆ هەزار دۆنم جێبەجێی دەكات.
ژێرخانێكی پتەو
خۆری بەسرە دوو ملیۆن پانێلی سۆلاری تێدا بەكار دێت و بە گەورەترین پرۆژەی وزەی نوێبووە دادەنرێت لە عیراقدا، پانێلەكان بەسەر چوار یەكەی جیاجیادا دابەش دەبن، كە هەر یەكەیان توانای بەرهەمهێنانی 250 مێگاوات كارەبای دەبێت و تێكڕا هەزار مێگاوات بەرهەم دەهێنن.
لە چەند رۆژی رابردوودا زیاد عەلی فازیل وەزیری كارەبای عیراق پرۆژەكەی بەسەر كردەوە و رایگەیاند: عیراق، بە تایبەتیش لە پارێزگای بەسرە، ژێرخانێكی پتەوی بۆ پەرەپێدانی كەرتی كارەبا و بەرهەمهێنانی وزەی نوێبووەوە بنیاتناوە. ئاماژەی بەوەشكرد، لە داهاتوودا هەوڵ دەدەن ئەو ژێرخانە پتەوە بەكار بهێنین بۆ جێبەجێكردنی ژمارەیەك پرۆژەی دیكەش، لە پێناو فەراهەمكردنی ژینگەیەكی پڕ لە هەلی كار و مسۆگەركردنی گەشەی ئابووریی بەردەوام بۆ وڵات.
عیراق و رێكەوتننامەی پاریس
سەبارەت بە پرۆژەی خۆری بەسرە وەزیری كارەبای عیراق وتی: ئەم پرۆژەیە هەنگاوێكی گرنگە بۆ كەمكردنەوەی پیسبوونی ژینگە و جێبەجێكردنی ئەو بەڵێنانەی عیراق لە رێكەوتننامەی پاریسدا داویەتی، جگە لەوەش پرۆژەكە یارمەتیدەر دەبێت لە دابینكردنی كارەبا بۆ هاووڵاتییان.
پرۆژەی خۆری بەسرە تاكە پرۆژەی بواری وزەی نوێبووەوە نییە، بەڵكو لە چوارچێوەی چەند پرۆژەیەكی هاوشێوەدایە، بۆ نموونە: پرۆژەیەكی دیكەی لەگەڵ كۆمپانیا یو جی تی رێنوابل (UGT Renewable)ی ئەمریكی - بەریتانی ئیمزاكردووە، ئەم پرۆژەیەش هەر تایبەتە بە بەرهەمهێنانی كارەبا لە تیشكی خۆر و بڕیارە بە تەواوبوونی سێ هەزار مێگاوات كارەبا بەرهەم بهێنێت و گۆڕانكاریی گەورە لە بواری وزەی
عیراقدا بكات.
پرۆژەکانی وزەی نوێبووەوە كاتیان دەوێت و بە گوێرەی لێدوانێكی پێشتری وەزیری كارەباش، عیراق بە گشتی پێویستی بە 50 هەزار مێگاوات كارەبا هەیە، لە كاتێكدا تا ئێستا تەنیا توانای بەرهەمهێنانی 28 بۆ 29 هەزار مێگاوات كارەبای هەیە
راهێنانی كادری خۆماڵی
پرۆژەكە سیستمی عەمباركردنی وزە بە توانای 500 مێگاوات لەخۆ دەگرێت و هەزار كیلۆمەتر هێڵی دابەشكردن و گواستنەوەی كارەباشی لەگەڵدایە، كە بە تەواوبوونیشی كۆی گشتی سیستمی كارەبای نیشتمانی دەگەیەنێتە ئاستێكی بەرز.
گرنگیی ئەم پرۆژەیە وەك وەزیری كارەبای عیراق باسی دەكات، بە تەنیا لە بەرهەمهێنانی كارەبادا نییە، چونكە جگە لە دروستكردنی یەكەكانی بەرهەمهێنان، بەرنامەی مەشق و راهێنانیشی لەگەڵدایە، كە بۆ ماوەی دوو ساڵ بەردەوام دەبێت و كادری خۆماڵی تێدا پەروەردە دەكرێت، لەگەڵ خزمەتگوزاریی چاكردنەوە بە نوێترین سیستمی جیهانی كە سیستمی (D-EPC)یە.
چەند كۆمپانیایەكی جیاجیا
عیراق بڕیاریداوە تا ساڵی 2030 بەرهەمهێنانی كارەبا لە تیشكی خۆر بگەیەنێتە 12 هەزار مێگاوات، ئەویش بە فراوانكردنی شێوازەكانی بەرهەمهێنانی وزەی نوێبووەوە و بۆ ئەو مەبەستەش وەزارەتی كارەبا لە چوار تەوەری سەرەكیدا كار دەكات، دیارترینیان گرێبەستەكانییەتی لەگەڵ كۆمپانیا بیانییەكانی وەك: تۆتاڵی فەرەنسی، چاینا پاوەر، كە لە سەماوە پرۆژەیەك جێبەجێ دەكات و توانای بەرهەمهێنانی 750 مێگاوات كارەبای دەبێت، هەروەها كۆمپانیای بیلال، كە لە بابل و كەربەلا پرۆژەی هەیە، لەگەڵ كۆمپانیای گۆڵف پاوەر، كە لە پارێزگای زیقار پرۆژەیەكی وزەی نوێبووەوە جێبەجێ دەكات.
هاندانی هاووڵاتییان
لە پاڵ ئەو پرۆژانەدا حكومەتی عیراق رێگەیەكی دیكەی گرتۆتەبەر بۆ كەمكردنەوەی پشتبەستن بەو كارەبایەی بە سووتەمەنی بەرهەم دێت، ئەویش بە دامەزراندنی سیستمی سۆلار پانێل ئینێرژی بۆ بینا حكومییەكان، هەروەها لە رێگەی بانكی ناوەندیشەوە پرۆژەی پێدانی قەرز بە هاووڵاتییان جێبەجێ دەكات و بەو شێوەیەش هاووڵاتیان هاندەدات بۆ دانانی سۆلار پانێل لە سەربانی ماڵەكانیان، قەرزەكەش لە جۆری قەرزی ئاسانە، لەبەر ئەوەی بڕی ئەو سوودەی دەچێتە سەری زۆر كەمە و لە نێوان %0.5 تا %2.5دایە و ماوەی دانەوەی قەرزەكەش حەوت ساڵە.
پرۆژەكانی كاتی زۆریان دەوێت
عیراق بەم هەنگاوانەی بەرەو ئەوە دەڕوات، لە ساڵانی داهاتوودا بەرهەمی كارەباكەی نەك هەر بەشی ناوخۆ بكات، بەڵكو ئەگەری هەیە توانای هەناردەكردنیشی هەبێت، بەڵام ئەم پرۆژانە كاتیان دەوێت و رەنگە بەم زووانە بەرهەمیان نەگات بە دەستی هاووڵاتییان، ئەوەش لە كاتێكدا بە گوێرەی لێدوانێكی پێشتری وەزیری كارەبای عیراق، وڵات بە گشتی پێویستی بە 50 هەزار مێگاوات كارەبا هەیە، لە كاتێكدا تا ئێستا تەنیا توانای بەرهەمهێنانی 28 بۆ 29 هەزار مێگاوات كارەبای هەیە.
عیراق پێشتر وزەی كارەبای لە رێگەی سووتەمەنییەوە دەستدەكەوت، بەڵام ئەگەر ئەم پرۆژانە تەواو بكرێن، بە رێژەیەكی بەرچاو پشتبەستن بە سووتەمەنی وەك گاز و نەوت كەم دەبێتەوە، بەوەش عیراق دەبێتە یەكێك لەو وڵاتانەی كە پابەندن بە پاراستنی ژینگە، بە واتایەكی دیكە عیراق كەرتی وزەی بەرەو وزەیەكی سەوز و نوێبووەوە ئاراستە دەكات.
سەرچاوە: پێگەی ئەلتاقە
