دیداری ئەدەبی منداڵان

هەوڵێك بۆ تێگەیشتن لە دنیا شاراوەكەی منداڵان

ئا: رۆستەم خامۆش 

دوای ئەوەی یەکێتیی نووسەرانی کورد / لقی سلێمانی، (دیداری ئەدەبی منداڵان)ی لەرۆژی  4/9/2022  لە هۆڵی رامادا لە شاری سلێمانی رێكسخت، بە بەشداری چەند نووسەرێكی بواری منداڵان و رەخنەگرانی بوارەكە، هاوكارمان رۆستەم خامۆش، راپۆرتێكی تێروتەسەلی لە بارەی دیدارەكەوە ئامادەكردووە، كە لەم دووتوێیەدا پوختەکەی دەیخەینەڕوو.

دۆسێ

 سەرەتا دەبێت ئاماژە بەوە بدەین کە لە دیدارەکەدا ئەم نووسەرانە بەم بابەتانە بەشداربوون:

* ئەمین محەمەد،  (چەند سەرنج و وردبوونەوەیەک لە مێژووی ئەدەبی منداڵانی کورد).
* د. هاوژین سڵیوە، (گرنگی دەستنیشانکردنی تەمەن بۆ نووسینی ئەدەبی منداڵان).
* پەیام ئیبراهیم، (گرنگی و بایەخی ئەدەبیاتی منداڵان و کاریگەری لەسەر پێشکەوتنی گەلان).
* زیاد رەشاد قادر، (رۆڵ و بایەخی رەخنە لە بواری ئەدەبی منداڵاندا).
* د. ماجید خەلیل، (ئەدەبی منداڵان و کاریگەریی لە پێکەوەژیانی ئاشتییانەی نەتەوەکان).
* مەحمود باجەڵان، (رۆڵی ئەدەبی منداڵان لە بنیاتنانی کارامەییە کۆمەڵایەتییەکاندا).
* زارا ئەحمەد جاف، (ڕۆڵی ژن لە بواری ئەدەبیاتی منداڵانی کورددا).
* رۆستەم خامۆش، (رۆڵی راگەیاندن لە ئەدەبیات و رۆشنبیریی منداڵاندا).
* فەوزیە مەنمی، (چۆن منداڵ هۆگری خوێندنەوە بکەین). 

دید و بۆچوونی  نووسەران و توێژەران
نووسەران و توێژەرانی بەشدار بووی ئەم دیدارە، کە بە توێژینەوەکانیان لە (دیداری ئەدەبی منداڵان)، بەشدارییان کرد بوو، خۆشحاڵی خۆیان دەربڕی و ئەم دیدارەیان بە گرنگ و پێویستزانی بۆ بەرەو پێشبردنی ئەدەبی منداڵانی کورد. پاشان خەڵاتی ڕێزلێنان بەسەر هەر (نۆ) توێژەرەکە دابەشکرا.
هەر لەگەڵ بەڕێوەچوونی ئەم دیدارە، کتێبی (ئەدەب و هونەری منداڵان)دیمانە و ئامادەکردنی: د. هاوژین سڵیوە و ڕۆستەم خامۆش، بە دیاریی بەسەر ئامادەبوان دابەشکرا، لەگەڵ چەند دانەیەک لە گۆڤاری پەپوولە، کە گۆڤارێکی تایبەت بە منداڵانە. 
بۆیە بە پێویستمانزانی توێژەران و نووسەرانی بەشدار بوو بدوێنین، تا دید و بۆچوونی خۆیان بخەنەڕوو لەبارەی دیدارەکەوە و ئەم دوو پرسیارەمان ئاڕاستە کردن:

*توێژینەوەکەی خۆت چییە و دیداری ئەدەبی منداڵان چۆن هەڵدەسەنگێنیت؟ 
-ئەمین محەمەد، وتی: بابەتەکەی من بەناوی (چەند سەرنج و وردبوونەوەیەک لە مێژووی ئەدەبی منداڵانی کورد)ەوە بوو، ویستومە سەرنج بخەمە سەر مێژووی سەرهەڵدانی ئەدەبی منداڵانی کورد و راستکردنەوەی هەندێک بۆچوونی هەڵە لە دەستنیشانکردنی سەرەتای ئەدەبی منداڵدا، بە وردی باسی هۆکاری نەبوونی ئەدەبی منداڵ و پاشان پەیدابوونیم کردووە، بەڕاشکاوی بۆچوونی خۆمم دەربڕیوە، چونکە کەمترین کار لەسەر مێژووی ئەدەبی منداڵان و هۆکاری سستی پێشکەوتنی ئەو بوارە هەستیارە کراوە، دواتر هاتوومەتە سەر هەندێ لەو شیعرانەی بەناوی شیعری تایبەت بە منداڵەوە بڵاوکراونەتەوە و باسی نەشیاویی ئەو شیعرانە و زیانەکانیم کردووە، چونکە هەندێ شیعر بە هەڵە خراونەتە بەشی شیعری منداڵانەوە، بەتایبەتی لە دیوانی گۆران و بێکەس و هەندێکیتر، باسی هەندێ کێشەم کردووە، وەک زانیاریی هەڵە و وشە و دەستەواژەی ناپەروەردەیی و نەشیاو، چونکە زیانی زۆر بە منداڵ و دەروندروستی دەگەیەنن، بەشێوەیەکی گشتیی رەخنەم لەو لایەنانە گرتووە.

پۆلێنی ئەدیبانی بواری منداڵ

 لە توێژینەوەکەدا باسی نووسەرانی ئێستای منداڵانم کردووە و بە بۆچوونی خۆم لەڕووی وتەو دەقەوە پۆلێنم کردوون بۆ پێنج بەش، باسی تایبەتمەندیی منداڵ و نووسەرانی بوارەکەم کردووە، نووسەری کورد لەکاتی نووسیندا، بیری دەچێ بۆ کێ دەنووسێت، دەچێت بیر و بۆچوونی خۆی بەسەر منداڵدا دەسەپێنێت، ئەوەش کارێکی خراپە و زیان بە منداڵ و ئەدەبی منداڵان دەگەیەنێت. 
لەبارەی دیدارەکەشەوە، دەڵێت: ئەم دیدارە خەونی لە مێژینەی سەرجەم نووسەرانی بواری ئەدەبی منداڵان بوو، لەمێژە لە هەوڵدابووین تا بە هاوکاری هاوڕێکانم و یەکێتیی نووسەرانی کورد /  لقی سلێمانی تا خەونەکەمان هێنایەدی، هەوڵماندا هێندەی لە تواناماندا بێت، بێ کەموکووڕی بێت، بێگومان تائاستێکی باش سەرکەوتوو بوو، چونکە لەمێژە کاری لەم شێوەیە نەکراوە.

گرنگیی دەستنیشانکردنی تەمەن
٭ د. هاوژین سڵیوەش لەوبارەیەوە  وتی: توێژینه‌وه‌كه‌م به‌ناوی: (گرنگی ده‌ستنیشانكردنی ته‌مه‌ن بۆ نووسینی ئه‌ده‌بی منداڵان)بوو، هۆكاری نووسینی ئه‌م بابه‌ته‌م ئه‌وه‌بوو، كه‌ له‌ ئه‌ده‌بی منداڵانی كورددا زۆر به‌كه‌می گرنگیدان به‌ نووسینی ته‌مه‌ن له‌سه‌ر به‌رگی كتێبی منداڵان ده‌بینرێت کە بۆخۆۆم ئەوە به‌ پێویستییه‌كی گرنگ ده‌زانم، له‌به‌رئه‌وه‌ی منداڵ به‌پێی قۆناغه‌كانی ته‌مه‌نی مه‌یل و حه‌ز و تواناكانی ده‌گۆڕێت. هۆی هه‌ڵبژاردنی ئه‌م بابه‌ته‌م ئه‌وه‌بوو كه‌ تائێستا له‌ توێژینه‌وه‌ و نووسینه‌كاندا زۆر گرنگی به‌م بابه‌ته‌ نه‌دراوه‌، بۆیه‌ ویستم تیشكی بخه‌مه‌سه‌ر. ئه‌م كورته‌ نووسینه‌ له‌ چوار ته‌وه‌رپێكهاتبوو، ته‌وه‌ر‌ی یه‌كه‌م: پێناسه‌ و چه‌مكی ئه‌ده‌بی منداڵان، زۆر به‌كورتی پێناسه‌م كرد و به‌شێك له‌ تایبه‌تمه‌ندیی ئه‌ده‌بی منداڵانم خسته‌ڕوو. ته‌وه‌ر‌ی دووه‌م: قۆناغه‌كانی ته‌مه‌نی منداڵ، هه‌وڵمدا‌ به‌ كورتی هه‌ر چوار قۆناغه‌كه‌ی ته‌مه‌نی منداڵان بخه‌مه‌ڕوو، كه‌ پێكهاتووه‌ له‌ قۆناغه‌كانی: ریالیستی، ئه‌ندێشه‌ی ئازاد، پاڵه‌وانێتی، مێرمنداڵی. ته‌وه‌ر‌ی سێیه‌م: گرنگی نووسینی ته‌مه‌ن له‌سه‌ر به‌رگی كتێبی منداڵان:

پێشەکییەک قورستر  لەوەی منداڵ تێیبگات
 ئه‌م ته‌وه‌ره‌یان كرۆكی باسه‌كه‌مان بوو‌، به‌ نموونه‌ هێنانه‌وه‌ ئه‌م راستییه‌م خسته‌ڕوو، كه‌ نووسینی ته‌مه‌ن له‌سه‌ر به‌رگی كتێبی منداڵان زۆر گرنگه‌. ته‌وه‌ر‌ی چواره‌م: پێشه‌كی نووسین بۆ كتێبی منداڵان: له‌م ته‌وه‌ره‌‌دا ئه‌و راستییه‌م خسته‌ڕوو، كه‌ به‌شێكی نووسه‌رانی بواری منداڵان، كاتێک كه‌ كتێبی منداڵان چاپ ده‌كه‌ن، پێشه‌كییه‌كی قورسی بۆ ده‌نووسن، یان داوا له‌ توێژه‌رێك ده‌كه‌ن پێشه‌كییه‌كیان بۆ بنووسێت، ئه‌و پێشه‌كییه‌ش له‌ توانای تێگه‌یشتنی منداڵدا نییه‌. دواتر ئه‌نجام و پێشنیازه‌كانم به‌ سێ خاڵ خستۆتەڕوو، له‌گه‌ڵ نووسینی لیستی سه‌رچاوه‌ و په‌راوێزه‌كان.  
دیدارێكی زۆر جوان و سه‌ركه‌توو بوو، نزیكه‌ی هه‌شت سه‌عات له‌نێو كه‌ش و هه‌وای ئه‌ده‌بیاتی منداڵاندا بووین، ئه‌و نۆ بابه‌ته‌ی پێشكه‌ش كران، تاڕاده‌یه‌كی به‌رچاو نۆ بابه‌تی جیاواز بوون و هه‌ریه‌كه‌یان گۆشه‌نیگایه‌كیان هه‌ڵبژارد بوو، له‌و نۆ كه‌سه‌ش سیانیان ئافره‌ت بوون، 

ئەوە گرنگیدانە  بە سەرجەم کۆمەڵگە
له‌دوای راپه‌ڕینه‌وه‌ به‌ سه‌دان دیدار و كۆنفرانس له‌لایه‌ن رێكخراو و بنكه‌ ئه‌ده‌بییه‌كانەوە رێكخراوه‌، زۆر به‌كه‌می باسی ئه‌ده‌بی منداڵان كراوه‌. منداڵ نه‌وه‌ی دواڕۆژه‌ و نه‌وه‌ی دوای خۆشیان په‌روه‌رده‌ ده‌كه‌ن. بۆیه‌ گرنگی دان به ‌ئه‌ده‌بی منداڵان گرنگیدانه‌ به ‌سه‌رجه‌م كۆمه‌ڵگە. ئه‌وه‌ی جێی دڵخۆشی بوو، له ‌پاڵ پێشكه‌شكردنی بابه‌ته‌كان كاتێكی زۆر ته‌رخان كرابوو، بۆ مداخه‌له‌كردنی میوانەکان و بەشداربووان، كه‌ ده‌توانم بڵێم زیاتر له‌ بیست كه‌س به‌شدار بوون، تێبینی و لێكدانه‌وه‌ و زیاده‌خستنی سه‌ر زانیارییه‌كان له‌لایه‌ن به‌شێک له‌و كه‌سانەوە‌ زانیاریی زۆر باش و به‌پێز بوون، جگه‌له‌وه‌ی كه‌ چه‌ندین راپۆرت له‌لایه‌ن نوێنه‌ری ته‌له‌فزیۆنه‌كانه‌وه‌ ئاماده‌ كرا. نوێبوونه‌وه‌یه‌كیش بوو بۆ ئێمه‌ كه‌ چه‌ندین هاوڕێی دێرینی خۆمان بینییه‌وه‌، هەروەک چه‌ندین كه‌سی نوێمان ناسی. 

لایەنێک لە ئامادەبووانی دیدارەکە

بنیاتنانی تاکی هۆشیار
٭ پەیام ئیبراهیم، (گرنگی ئەدەبیاتی منداڵان و کاریگەری لەسەر پێشکەوتنی گەلان) ناونیشانی توێژینەوەکەی من بوو، منداڵ ئەو بوونەوەرە پڕ وزەیەیە کە دنیای منداڵ پڕ فەنتازیا و خەیاڵە، بۆیە ئەگەر بمانەوێت تاکێکی هۆشیار و بەئاگا پێشکەش بە کۆمەڵگە بکەین، یەکێک لە هۆکار و میکانیزمەکان ئەدەبی منداڵانە، ئەدەبی منداڵان بریتییە لەو ژانرە ئەدەبییە نووسراوانەی لەلایەن گەورە ساڵانەوە دەنووسرێت و خوێنەری سەرەکی منداڵە، هەندێک جار گەورەکانیش دەیخوێننەوە، گرنگی و بایەخی ئەدەبیاتی منداڵان کاتێک دەردەکەوێت لەسەر ئاستی دەوڵەت و لەناو کۆمەڵگە و ناوەندە پەروەردەییەکان و لە خێزانەکاندا کاری بۆ بکرێت، تا لەوێوە حەزی خوێندنەوە لەلای منداڵ دروست بکەین و بتوانین تاکێکی هۆشیار پێشکەش بە کۆمەڵگە بکەین.
لەئەنجامی توێژینەوەکەم گەیشتم بەم خاڵانە:
1-  خوێندنەوە دەتوانێت ئاستی زمان و ئاستی مەعریفی منداڵ پێش بخات.
2-  دەبێت کۆمەڵگە ماف بۆ منداڵ بگێڕێتەوە، منداڵ وەک بوونەوەرێکی ژیر و تەواو سەیر بکات، کاتێک ئەم تێڕوانینە گۆڕا، گرنگی بە پێداویستیەکانی منداڵیش دەدرێت، یەکێک لە پێویستیەکانیش خوێندنەوەیە. 
3-  بۆ ئەوەی منداڵێکی خاوەن کەسایەتی و بەئاگا و خوێنەر بەرهەم بێنین، یەکێک لە رێگاکان ئەدەبیاتی منداڵانە.
4-  بۆ ئەوەی زمانی کوردی لە هەڕەشەی زمانەکانی بێگانە بپارێزین و وابکەین منداڵانی کورد شانازی بە زمان و کەلتور و خاک و نەتەوەکەیانەوە بکەن، ئەدەبیات و خوێندنەوە هۆکار گەلێکی زۆر باشن. 

یەکەمین دیدار لەدوای 10 ساڵ
سەبارەت بە دیداری ئەدەبی منداڵان، دەتوانین بڵێن یەکەمین دیدارە لەدوای (10)ساڵی رابردوو، کە پێشنیازی بەندە بوو بە هاوکاریی هاوڕێیانم دیدارەکە سازدرا و نۆ تەوەر و لێکۆڵینەوە لەلایەن نووسەرانەوە ئامادەکران و نۆ بابەتی جیاوازی لەخۆگرت.

زەمینەیەک هەیە بۆ کاری باش
٭ زیاد رەشاد قادر، وتی: من به‌ باسێک له‌و دیداره‌ ئه‌ده‌بییه‌دا به‌شدار بووم، به‌ ناونیشانی‌ (رۆڵ و بایه‌خی‌ ره‌خنه‌ له‌ ئه‌ده‌بی‌ منداڵاندا)، تێیدا تیشكم خسته‌ سه‌ر ئه‌وه‌ی‌ تا ئێستا ڕه‌خنه‌یه‌كی‌ جددی‌ و كاریگه‌ر له‌ ئه‌ده‌بی‌ منداڵانی‌ كورددا نه‌هاتۆ‌ته‌ ئاراوە، به‌ڵام زه‌مینه‌یه‌ک هه‌یه‌، ده‌كرێت به‌ هه‌وڵی‌ خه‌مخۆرانه‌ كاری‌ جوانتری‌ بۆ بكرێت. باسیشم له‌وه‌ كرد کە دەکرێت زه‌وق و سه‌لیقه‌ی‌ منداڵ بكرێته‌ یه‌كێک له‌ نیشانه‌كانی‌ سه‌ركه‌وتنی‌ هه‌ر ده‌قێک، به‌ڵام نه‌ منداڵ ره‌خنه‌گره‌، نه‌ وه‌زیفه‌ی‌ ئه‌وه‌ له‌باتی‌ ره‌خنه‌گر به‌رهه‌می‌ دانسقه‌ و داهێنه‌رانه‌، له‌ چرووک و سواو جودا بكاته‌وه‌. ئه‌وه‌شمان نیشان دا كه‌ ئه‌وانه‌ی‌ له‌ گۆڕه‌پانی‌ ئه‌ده‌بی‌ منداڵاندا، تێكست ده‌نووسن، هه‌ر ئه‌وان شیاوترن خۆیان بۆ پرسی‌ ره‌خنه‌ له‌و مه‌یدانه‌دا یه‌كلایی بكه‌نه‌وه‌. هاوكات بۆ سه‌رپێكه‌وتنی‌ ره‌خنه‌یه‌كی‌ زانستی‌ و بابه‌تی‌ قسه‌مان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كرد كه‌ پرۆسه‌ی‌ ره‌خنه‌یی‌ به‌ كه‌ره‌سته‌ و میكانیزمی‌ تایبه‌ت نه‌ک به‌ حه‌ز و هه‌وه‌س به‌رهه‌مه‌ جددی‌ و داهێنه‌ره‌كان به‌سه‌ر ده‌كاته‌وه‌ و بڕیاریان له‌سه‌ر ده‌دات. له‌لایه‌كی‌ دیکەوە‌ وتمان مژاری‌ ره‌خنه‌ له‌ ئه‌ده‌بی‌ منداڵاندا بۆ نووسه‌ر و بۆ گه‌وره‌كانه‌ و ده‌بێ‌ له‌ دوانگه‌ی‌ تایبه‌ت به‌ گه‌وره‌ساڵانه‌وه‌ بڵاو بكرێته‌وه‌. 
سەبارەت بە دیداری ئەدەبی منداڵان، به‌شێوه‌یه‌كی‌ گشتی‌ دیدارێكی‌ باش و سه‌ركه‌وتوو بوو، وێڕای‌ سوپاس و ده‌ستخۆشێم بۆ یه‌كێتیی نووسه‌رانی‌ كورد/ لقی‌ سلێمانی‌، ئومێد ده‌كه‌م ده‌زگا و دامه‌زراوه‌ی‌ دیكه‌ش، زیاتر لا له‌م پرسه‌ بایه‌خداره‌ بكه‌نه‌وه‌.

کەلەپوورێکی تەنراو  بە ئەدەبی منداڵان
٭ د. ماجید خەلیل، توێژینەوەکەی من بە ناونیشانی (رۆڵی ئەدەبی منداڵان لەسەر پێکەوەژیانی ئاشتیانەی نەتەوەکان)بوو، سەرنج و بەراورد و هەڵسەنگاندنی دۆخی ئەدەبی منداڵ و کاریگەرییەکانی بوو لە چەسپاندنی پێکەوەژیاندا، لەم میانەدا وڵاتانی پێشکەوتوو کە کەلەپوورێکی تەنراویان هەیە بە کارکردن لە ئەدەبی منداڵدا، ئەوان توانیویانە بە وردی و دووربینانە رۆحێکی مرۆڤدۆستانە و مرۆڤسازییانە دەرهەق بە پێکهاتە ئیتنی و ئایینەکان بکەن، بەڵام لە خۆرهەڵاتدا منداڵ بەکارهاتووە بۆ رامکردنیان لەسەر ئایدۆلۆژیا و رقەبەرایەتی و توندوتیژی، بۆیە نەیانتوانیووە بە نیازی پێکەوەژیان کاری لەسەر بکەن.
سەبارەت بە دیدارەکەش بەگشتی چڕوپڕ بوو، کەسانێکی پسپۆڕ بەوردی کاریان لەسەر کرد بوو، بەڵام دەکرێ ببێتە دەستپێک و لە کۆنفرانسێکدا بەگشتی راسپاردەکانی کاری لەسەر بکرێت.

بەرهەمهێنانی منداڵی  سەربەخۆ و متمانەبەخۆ
٭ مەحمود باجەڵان، توێژینەوەکەی من بەناونیشانی (رۆڵی ئەدەب لە بونیادنانی کارامەییە کۆمەڵایەتییەکان)بوو، مەبەستم بوو تیۆرە کومەڵایەتیەکان هاوپێچ بکەم لەگەڵ ناوەڕۆکی بابەتە ئەدەبیەکانی دنیای منداڵاندا، توێژینەوەکە ئاڕاستەیەکی نوێ بوو بۆ نووسین و داڕشتنەوەی دەقی ئەدەبی منداڵان بەجۆرێک ئەو کارامەیی و پێکهاتنە کۆمەڵایەتییەی ئەدەب کاری لەسەر دەکات لەدنیای منداڵاندا رەفتاری منداڵ قەتیس نەکات لەنێو بیرکردنەوەی نەرێنی و رەفتاری دووبارە و چەوتی نێو کۆمەڵگە و کەوتنە ژێر کاریگەریی تێڕوانینی هەڵەی کەلتوری کۆمەڵایەتییەوە، بەڵکو منداڵی متمانە بەخۆ و سەربەخۆ و خاوەن بڕیار بهێنێتە کایەوە.
دیداری ئەدەبی منداڵان، پڕۆژەیەکی گرنگ و پێویست بوو، خۆشبەختانە یەکێتیی نووسەرانی کورد / لقی سلێمانی، ئەو خەیاڵەی کرد بە واقیع، نۆ توێژینەوەی جۆربەجۆر و هەمەلایەنە لە ئەدەبی منداڵان خرانەڕوو، کە دەکرێت کاریگەریی لەسەر رەوت و گۆڕانکاریی لە تێفکرین لە ئەدەبی منداڵ و چۆنێتی کارکردن لە ئەدەبی منداڵاندا بەدوای خۆیدا دروست بکات، چونکە پێویستە کوردیش وەک میللەتان ئەدەبی منداڵانی خۆی لەسەر بنەمای نوێ و سەردەمییانە دابڕێژێتەوە.
ژن، بنچینەی ئەدەبی 
زارەکیی بۆ منداڵ

٭ زارا ئەحمەد جاف، لە دیدارەکەدا بابەتەکەم لەسەر (ڕۆڵی ژن لەبواری ئەدەبی منداڵانی کورد)دا بوو، ئەگەر چی بابەتێکی هەستیار و گرنگە، بەڵام کەمتر لای لێکراوەتەوە و باسکراوە. ویستومە لە بابەتەکەمدا ئاماژە بە رۆڵ و کاریگەری ژنی نووسەر بکەم، کە چۆن لە ناو کەلتور و ئەدەبیاتی منداڵانی کورددا رۆڵی ژن کاریگەریی هەبووە، دایکە لەڕێی نزیکی لە منداڵ و گۆشکردنییەوە بەلاوانەوە و گۆرانی و نەزیلە و هۆرە و چیرۆکە فۆلکلۆرییەکانەوە بۆتە بنچینە بۆ ئەدەبی زارەکی لە ئەدەبیاتی منداڵانی کورددا. 
باسم لەوە کردووە چۆن بەهۆی ناڕۆشنبیریی و مامەڵەی ناپەروەردەیی دایک و توندوتیژییەکانەوە، واخوازراوە ئەو پەیامە بچێتە لای کەسێکی تایبەتمەندتر و بەتواناتر ئەویش نووسەری ژنە.
کە چۆن دەبێتە دەستێکی پارێزەر و رێنیشاندەر دەرفەت نادات بەهەڵە و ناپەروەردەییانە منداڵ ئاڕاستە بکرێت. 
نووسەری ژن وادەکات هەنگاو بەهەنگاو زانستیانە منداڵ ئاشنای فەرهەنگی کوردی نەتەوەکەی خۆی بکات، رۆڵێکی کاریگەرتر لەبوارەکەدا بگێڕێ.
ئەوەم خستۆتەڕوو کە ژنانی نووسەری بوارەکە دەتوانن لەڕێی نووسینەوە خزمەت بە منداڵان بكەن، كە لە دۆخە نەخوازراوەکاندا تووشی نەهامەتییەکان بوون.
یان لەسایەی ئەو گۆڕانکاری و داهێنان و پێشکەوتنی تەکنۆلۆژیایەدا زیاتر لە هەموو سەردەمێک بوارەکە پێشکەوتنی بەخۆیەوە بینیووە، ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، کە کۆمەڵێک نووسەری تایبەتی ئەدەبیاتی منداڵان لە نێویاندا ژنانی بە توانا، ئاوڕیان لە ئەدەبیاتی منداڵان دایەوە.

رۆڵی میدیا و هۆکارەکانی راگەیاندن
٭ رۆستەم خامۆش، وتی: من بە توێژینەوەیەک بەشداربووم بە ناونیشانی (رۆڵی راگەیاندن لە ئەدەبیات و رۆشنبیریی منداڵاندا)، بە پێی کات و دەرفەت، کە بۆ هەر توێژەرێک (20)خولەک بوو، قسەم لەسەر گرنگیی و بایەخی راگەیاندن کرد بۆ خزمەتکردن و بەرەوپێشبردنی ئەدەبی منداڵانی کورد، لە سەرەتای قسەکانم ئاماژەم بەوە کرد، کە بەو پێیەی راگەیاندن دەسەڵاتی چوارەمە، کەواتە رۆڵ و کاریگەرییەکانی زۆر گرنگ و پڕ بایەخە، چونکە هەر بابەتێک بچێتە نێو میدیاو سۆشیال میدیا، کە ئێستا ئەویش رۆڵێکی بەرچاوی هەیە و گەیاندن تێیدا زۆر ئاسان و خێرایە، ئەوا بە دڵنیاییەوە ئەو بابەتە زیاتر دەناسرێ، کەواتە هەر شتێک میدیا باسی کرد، سنوورەکان دەبڕێ و زیاتر بڵاودەبێتەوە و دەگاتە هەموو شوێنێکی سەر زەوی. بەڵام دەبێ بڵێم بەداخەوە لەو کاتەی کە من باسەکەی خۆمم پێشکەش بە ئامادەبوان کرد، کەناڵەکانی راگەیاندن لەوێ نەبوون، چونکە توێژینەوەکەی من پەیوەندیی بە هەموو جۆرەکانی میدیاوە هەبوو، لەسەر گرنگی و رۆڵی راگەیاندن بوو، هەرچەندە بەیانییەکەی هەندێ لە کەناڵەکانی راگەیاندن ئامادەبوون، بەڵام بۆ ئێوارە وەک پێویست نەهاتن بۆ رووماڵکردنی دیدارەکە، بەڕاستی پێم خۆشبوو زۆربەی کەناڵەکان ئامادەبوونایە، چونکە توێژینەوەکەم بۆ کارکردنی کەناڵەکان لەسەر بەڕۆشنبیرکردنی منداڵان و ئاوڕدانەوەی زیاتر لەو توێژە گرنگەی کۆمەڵگە، هەم بۆ کەناڵەکان، هەم بۆ دڵسۆزانی منداڵان، پێم وایە سوودبەخشە.

توێژینەوەکەم دوو بەش بوو
بەشی یەکەم:
٭ سەرچاوەکانی بڵاوکردنەوەی ئەدەبیات و رۆشنبیریی منداڵان، بە زمانی منداڵان.
بەشی دووەم:
سەرچاوەکانی گەیاندن و خزمەتکردن بە ئەدەبیات و رۆشنبیریی منداڵان، بە زمانی گەورەساڵان.
لە هەردوو بەشەکەدا بە وردیی تیشکم خستە سەر  هەموو جۆرەکانی میدیا، کە پێم وایە وەک پێویست خزمەتی بە ئەدەب و رۆشنبیریی منداڵان نەکردووە، بەڵام دەکرێ بڵێین تا رادەیەک ئاوڕی لێداوەتەوە، بەڵام بە دڵنیاییەوە کەمتەرخەمیش بووە لەوەی کە زۆرتر و زیاتر خزمەت بە ئەدەب و رۆشنبیریی منداڵان بکات. 
سەبارەت بە دیداری ئەدەبی منداڵان، بە دڵنیاییەوە دەڵێم رۆژێکی مێژوویی بوو، ئەوەندە دڵخۆش بووم، دەتوانم بڵێم رۆژێک بوو لە رۆژە خۆشەکانی ژیانم، چونکە دەمێک بوو چاوەڕێی دیدارێکی وەها بووم لەبارەی ئەدەبی منداڵان، کە بەڕاستی گرنگ و پێویست بوو، چونکە نۆ باس و توێژینەوەی گرنگ پێشکەشکران، کە نووسەرانی خاوەن توێژینەوەکان لە شارەکانی: (سلێمانی، هەولێر، کۆیە، رانیە) بەشداربوون. هەروەها  دڵخۆش بووین کە بینیمان خەڵکێکی زۆر ئامادەن لەو دیدارە، ئەوەی زیاتر دڵخۆشتری کردین یەکتربینینی هاوڕێ و دۆستانی ئازیز بوو، لەگەڵ ئەوەشدا ئاشنا بووین بە کۆمەڵێک کەسایەتی جوان، لە بوارەکانی: (ئەدەب و رۆشنبیری و پەروەردە). بەشێکیش لە ئامادەبوان بە سەرنج و تێبینی و گفتوگۆ بەشدارییان کرد و زیاتر توێژینەوەکانیان بە پێزتر کرد، بۆیە لەدڵەوە سوپاس و پێزانینی خۆم دەگەیەنم بە یەکێتیی نووسەرانی کورد/ لقی سلێمانی و هەموو ئەو ئازیزانەی کە خەمخۆرانە و دڵسۆزانە کاریان کرد بۆ سەرخستنی دیداری ئەدەبی منداڵان. 

٭ فەوزیە مەنمی، وتی: چۆن منداڵ هۆگری خوێندنەوە بکەین، سەرباسی مژارەکەی بەندە بوو، کە بەپێناسی خوێندنەوە دەستم پێکرد. پڕۆسەی خوێندنەوە هاوڕێیەتیی نێوان خوێنەر و کتێبە، کە پەیام و ناوەڕۆکەکەی وەک لاستیکێکی خەتکوژێنەوە لێکدا لێکداو یەکبینە هەڵە و ناشیرینییەکانی ناخ دەسڕێتەوە و بەرەو دنیای ئاگایی و هۆشیاری هەنگاو بەخوێنەر هەڵدێنێت. لە درێژەی بابەتەکەمدا بەرپرسیارێتی ئەم پرسە گرنگەم خستۆتە سەرشانی پەروەردەی خێزانی و پەروەردەی پەروەردە، کە حکومەت لێی بەرپرسیارە.
ئەم مژارە بۆ دنیای پڕ لە جۆرەها قەیران و ئاریشەی ئەمڕۆمان و بۆ زۆربەی دایبابەکان سەخت و پڕ لە  نیگەرانییە، کە هێندەی لە خەمی پەیداکردنی نان و بەرگ و کرێی خانوودان، هێندە نایانپەرژێتە سەر ئەم لایەنە، من لە نێو بابەتەکەمدا هەموو ئەو هەنگاوانەم بەموو ئەنگێوی دیاری کردووە و پەنجەم خستۆتە سەر برینەکان، کە ئەگەر دایباب ویستیان هەبێت و لە خەمی پاشەڕۆژی منداڵەکانیاندابن، ئەوا دەتوانن کار بۆ دنیای گەیشتن بە رووناکی بۆ زاڕۆڵەکانیان بکەن؛
سەبارەت بە دیداری ئەدەبی منداڵان، سەرەتا زۆر سوپاسی یەکێتیی نووسەرانی کورد/ لقی سلێمانی و رێکخەرانی ئەو دیدارە دەکەم، ئەگەرچی هەر وتومە و دەیڵێمەوە، کە ئەدەبی منداڵان لە پاشەکشەدایە.

راو سەرنجی ئامادەبووان لەسەر دیدارەکە و ناوەڕۆکی توێژینەوەکان
پێمان باش بوو راوبۆچوونی ئەم بەڕێزانەش وەربگرین:
- دکتۆر شێرکۆ عەبدوڵڵا، سەرۆکی یەکێتیی نووسەرانی کورد / لقی سلێمانی.
- فواد محەمەد ئەمین سەراج، جێگری سەرۆکی یەکێتیی نووسەرانی کورد / لقی سلێمانی.
- کەژاڵ ئەحمەد، ئەندامی دەستەی بەڕێوەبردنی یەکێتیی نووسەرانی کورد / لقی سلێمانی و بەرپرسی چالاکییەکان.
- مۆفەق عارف لهۆنی، پێشکەشکاری دیداری ئەدەبی منداڵان. 

٭ دکتۆر شێرکۆ عەبدوڵڵا، سەرۆکی یەکێتیی نووسەرانی کورد / لقی سلێمانی، وتی: ئێمە بەڕێوەچوونی دیدارەکە و کۆی بابەت و گفتوگۆکان بە ئەرێنی دەنرخێنین. دەبوو زووتر و زیاتر بایەخمان بەو پانتاییە بدایە، بەڵام بە ئێستاشەوە ئەوەندە گیروگرفتی مادی و بابەتی لە شاری سلێمانی و لە ناو رێکخراوەکاندا هەن، کە دەست و پێی مرۆڤ دەبەستن.

لایەنێکی تری دیدارەکە

هەر بۆ نموونە رەنگە بەڕێزت باوەڕ نەکەی، کە دەرماڵەی لقەکەمان (270) هەزار دینارە و ئێمە وەک ناڕەزاییەک (13)مانگە وەرمان نەگرتووە. 

منداڵی کورد بە تایبەت و ئەدەب و زمانی کوردی بە گشتی لە قەیرانێکی گەورەدایە. خوێندنگە تایبەتەکان و ئامێرە تەکنۆلۆژییەکان رەواجیان هەیە و ئەمەش منداڵ دوور دەخاتەوە لە زمانی زگماک و ئەدەبیاتی میلـلـەتەکەی، جگە لەوەش بۆشایی نێوان دارا و نەدار فروانتر و رقاویتر دەکات.
ئەوەی کە وەک تێبینی هەقە هەموومان بەهەند وەری بگرین دواکەوتووییمانە لە رەوتی جیهانیی.
خۆزگە هەندێک لە رەنجەکە تەرخان بکرایە بۆ کاریگەریی میدیا و رۆژنامەوانیی دیجیتاڵی، بە دیاریکراویش کاریگەریی نمایش و فیلم کارتۆن و ئەنیمەیشنە بڵاوکراوەکانی یوتیوب. 
هیوادارم لە چالاکییەکانی داهاتوودا ئەم بۆشاییە پڕبکرێتەوە. 

٭ فواد محەمەد ئەمین سەراج، جێگری سەرۆکی یەکێتیی نووسەرانی کورد /لقی سلێمانیش وتی: یەکێتیی نووسەرانی کورد- لقی سلێمانی مێژوویەکی دوور و درێژی هەیە لە پانتایی رۆشنبیری و ئەدەبی و سازدانی کۆڕ و فێستیڤاڵ و دیداری هەمەجۆر، نامەوێت بکەومە نێو گێڕانەوەیەک کە پێویست نەبێت.
دەتوانم ئاماژە بە دوایین کارمان بدەین کە جیاوازییەکی زۆری هەیە لە نێو کایە ئەدەبی و بابەتە گرنگەکاندا، کە لە ئەمڕۆدا پێویستی سەرشانمانە کاری بۆ بکەین و وەکو یەکێتیی نووسەرانی کورد/ لقی سلێمانی، ببینە مەکۆی بزوێنەری رەوتی رۆشنبیری و ئەرکی نەتەوەییمان.
ئەگەر سەرنج لەم دوو دیدارەی ئەم دوو مانگەمان بدەین، کە یەکێکیان لە ژێر ناوی (هەڕەشەکانی سەر زمانی کوردی) و دووهەمیان (دیداری ئەدەبی منداڵان)بڕوانین، ئەم کارانەمان جیاوازییەکی زۆری پێوەدیارە، لە رووی بابەتی و بەشداری ئەو بەڕێزانەی لە هەردوو بابەتەکە بەشدار بوون، چونکە کەسانی ئاکادیمی و رۆشنبیر و دکتۆر و لێزان و دڵسۆز بوون بەرامبەر هەردوو دیدارەکە و دەتوانین بڵێین زەنگی وریاکردنەوە و هۆشیاریی و پەروەردەیی و بەرگریی و دڵسۆزیی بەرامبەر نەوەکانمان و خەمخواردنی جەماوەر و ئامادەبوانیش ئەوەی خستەڕوو، کە رۆشنبیران ئەرکی پیرۆزی نەتەوەییان لەسەر شانە، بۆیە بینینی هاتنی ئەو جەماوەرە زۆرە نیشانەی وەفادارییە و گرنگی بابەتەکانە کە لەلایەن توێژەر و لێکۆڵەرانەوە پێشکەشکراوە، کەواتە ئەم دیدارەش ئەوەی سەلماند ئەو کارانەمان دا بە گوێی هەمواندا، کە میللەتێک خاوەنی کەسانی رۆشنبیر و دیدە فراوان بێت، ئاوا بە عەشقی نووسینەوە لەو بابەتانە بدوێت کە بەجێهێنانی ئەرکێکی گەورەیە و بە قووڵایی مێژووی ئەدەبیاتی منداڵان کە ئەحمەدی خانی و شێخ مارفی نۆدێ و شاعیرانی ئەدەبی منداڵان لەو نووسەرانەی لەو بوارەدا کاریان کردووە، چ بە چیرۆک و سروود و شیعر و ئۆپەڕێت بۆ منداڵان، ئەمە بۆخۆی رۆشنایی دەبەخشێت، ئەو هەوڵانەی کە لە سەرەتاوە پرشنگی داوە و نەوە دوای نەوە قۆستووێتیەوە، چونکە پاراستنی زمان و جۆشدان و گەشەکردنی پەروەردەیی و زانستی و هۆشیاری بۆ منداڵانی کورد مایەی سەربەرزییە کە ئێمە بتوانین رۆڵەی چالاک و هۆشدار و تەندروست بخەینەوە، ئەوکات خەم لە ژینگە و خاک و ئەدەب و پاراستنی نەریتی خۆمان، بە زمان بە رەوشتی بەرز پەروەردە بکەین، جا ئەو قەڵەمانەی لەو بابەتەوە نزیکن، یان بەشداری ئەو دیدارەیان کرد، ئەوە بۆ خۆیان سەلماندیان، سەروەتێکی نیشتمانین کە بەو پەڕی ماندووبوونەوە بابەتەکانیان هێناوەتە بەرهەم.

ئەدەبێکی فەرامۆشکراو
٭ کەژاڵ ئەحمەد، ئەندامی دەستەی بەڕێوەبردنی یەکێتیی نووسەرانی کورد / لقی سلێمانی و بەرپرسی چالاکییەکان. وتی: ئەدەبی منداڵان بەداخەوە ئەدەبێکی فەرامۆشکراوە لە کوردستاندا و لە نێو کایەکانی دیکەی ئەدەبیاتی کورددا بە کەمیی و کزیی ئاوڕی لێ دەدرێتەوە. لە کاتێکدا کە گرنگییەکی کەمتر لە ئەدەبی گەورەکانی نییە، ئەگەر زۆرتری نەبێت. هەر لەسۆنگەی ئەم بۆچوونەوە لەگەڵ شاعیری ئازیز مامۆستا «ئەمین محەمەد» قسەم کرد و پێشنیازی ئامادەکردنی دیدارێک بۆ ئەدەبی منداڵانم خستە بەردەم بەڕێزیان. مامۆستا «ئەمین محەمەد» ئامادەیی نیشاندا و تا (10)لێکۆڵینەوە و لێکۆڵەری بۆ پێشنیازکردین بۆ دیدارەکە، کە (9) لێکۆڵینەوە لە دیدارەکەدا پێشکەشکرا. وەک نەریتی هەمیشەیی کارکردنم لە یەکێتی نووسەرانی کورد / لقی سلێمانی، لە کۆبوونەوەیەکدا لەگەڵ سەرۆک و دەستەی بەڕێوەبردنی لقی سلێمانی یەکێتیی نووسەرانی کورد، رەزامەندیم بۆ سازدانی ئەو چالاکییە پێشنیازکراوە وەرگرت. ئیدی بە هەوڵی هەموولایەک دیداری ئەدەبی منداڵان رێکخرا. هیوادارم دەستپێکی زنجیرەیەک کۆڕ و چالاکیی بێت سەبارەت بە خستنەڕووی هەڵە و ناتەواوییەکانی نێو ئەو بەرهەمانەی بۆ منداڵان نووسراون و لە ئێستا و ئایندەدا دەنووسرێن.

یەکێک لە بەشداربوانی دیدارەکە

دەبوو ناوی دیداری  رۆشنبیریی منداڵان بوایە
٭ مۆفەق عارف لهۆنی، پێشکەشکاری دیداری ئەدەبی منداڵان، وتی: سازکردنی (دیداری ئەدەبی منداڵان) لەلایەن یەکێتیی نووسەرانی کورد/ لقی سلێمانی، بە رای من کارێکی باش و گرنگ و لە جێی خۆی بوو، مایەی دەستخۆشییە، ئەرکێکی نیشتمانیی و ئەخلاقییە، بۆ ئەوەی ئاوڕێکی جددی لە ئەدەب و هونەر و کەلتوری منداڵان بدرێتەوە، ئەمە هەنگاوێکە، هیوادارم کاری باشتر و جوانتری بەدوادابێ، بە ڕای من کۆمەڵێک خاڵ و سەرنج و تێبینی هەیە، بۆ ئەوەی لە دیداری دووەم، یان لە داهاتوو ئەگەر کارێکی لەو شێوەیە بکرێ، بەڵکو زۆر باشتر و جوانتر بێ.
بە رای من دەبوو ناوی دیداری رۆشنبیریی منداڵان بوایە، سەرەڕای توێژینەوە ئەدەبییەکان، بۆ ئەوەی زۆر گشتگیرتر بوایە، لەگەڵ باسکردن لە ئەدەبی منداڵان، پێویست بوو ئاوڕ لە هونەری منداڵانیش بدرێتەوە بە هەموو بەش و لقەکانییەوە، چونکە لە هونەری منداڵانیشدا کۆمەڵێک چەقبەستوویی هەیه، دەتوانم بڵێم هونەری منداڵان بە هەموو بەشەکانییەوە، وەک پێویست کاری بۆ نەکراوە، ئەگەر باس لە هونەری منداڵانیش بکرایە و تاوتوێ بکرایە، زۆر باش و گرنگتر دەبوو و سوودی زیاتری دەبوو بۆ دیدارەکە.
بە رای من دەبوو دیدارەکە ماوەی چەند رۆژێک بوایە، بۆ ئەوەی زیاتر بوار بە نووسەر، یان توێژەرەکە بدرایە، تا زیاتر لەسەر بابەتەکەی قسە و روونکردنەوەی هەبوایە.
توێژینەوەکان پێویستی بە پڕاکتیک و وێنە هەبوو، زۆر باشتر و گونجاوتر بوو لەڕێی داتاشۆوە بوایە، چونکە پێویستی بە روونکردنەوەی زیاتر هەبوو، وەک دەزانین بینین کاریگەریی زیاتری هەیە.
سەرنجێکی دیکەشم ئەوە بوو، کە تائێستا لە کۆڕ و دیدارەکاندا، ئامادەبووان پابەند نابن بۆ ئەو کاتەی کە بۆیان دیاری کراوە، بۆ نموونە، ئەو (3) خولەکی بۆ دیاریکراوە قسە بکات، ئەو زۆر لەوە زیاتر قسە دەکات، بۆیە کۆڕگێڕ، یان بەڕێوەبەری دیدار، ئیحراج دەبێ.  

توێژەرانی بەشدار لە دیداری ئەدەبی منداڵاندا